1 – дәріс. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау пәнінің мазмұны
жүктеу/скачать 228,94 Kb.
|
ДӘРІСТЕР (1)
| 3. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабағының түрлері мен типтеріне сипаттама
Әр сабақтың өзін басқа сабақтардан өзгешелейтін өзіндік ерекшелігі,мазмұны мен міндеттері бар.Сабақтың дидактикалық міндеттері сабақтың негізгі түрлерінің негізі болады: - кіріспе сабақ – оқушыларды жаңа материалды қабылдауына дайындау. Бұл сабақта оқытылатын материал бойынша оқушылардың меңгерілген біліміне сүйеніп қойылады,жүйеленеді және келесі сабақтарда танысатын материалды қабылдауға қажетті жалпы мінезде кейбір мәліметтер хабарланады. - жаңа білімді қалыптастыру сабағы, бұл жерде негізгі назар жаңа матиералды меңгеруіне бөлінеді; - білім мен дағдыларды қалыптастыру және бекіту сабағы, бұл жерде басты назар практикалық іс-әрекетке аударылады; - жалпылауыш (қайталау-жалпылау) сабағында белгілі тақырыптар мен бөлімдерден меңгерілген материал жүйеленеді; - бақылау сабағында оқушылар бақылау және тексеру жұмыстарының түрлі деңгейлерін орындайды (ауызшы және жазбаша) - аралас сабақ сабағында түсіндіру, бекіту,қайталау,практикалық жұмыс, қорытынды сияқты түрлі жұмыстың түрлері үйлеседі. Әр сабақ өзіне берілген міндеттерді шешуге көмектесетін сабақтың этаптарымен,моменттерімен, бөлімінің қатынасы мен кезектілігімен анықталатын құрылысы бар. Оқытудың теориясы мен практикасында әр сабақтың типіне байланысты анықталған құрылысы бар. Сабақтың жалпы элементі болып: - сабақтың басталуын ұйымдастыру - үй тапсырмасын тексеру - өтілгенді қайталау - сабақты қорытындылау,бағалау - үйге тапсырма беру. Сабақтың басталуын ұйымдастыру кезеңі бір немесе бірнеше минутты алады. ӘТБ сабағының ұйымдастыру кезеңіне ерекше назар аударылады,өйткені оның нәтижесі қалған сабақ бөліктеріне әсер етеді. Ұйымдастыру кезеңі кезінде ақыл-ойы төмен балалардың бір әрекет түрінен екінші әркет түріне ауысуының қиындығын ескере отырып, олардың артық ??????? басу керек, мысалы, үзілістен кейін,дене шынықтыру сабағынан кейін т.с.с. және болатын сабаққа назарын аударту. Үй тапсырмасын тексеру – жаңа материалды оқытуда,қайталау мен бақылауда болатын сабақтың дәстүрлі бөлігі. Тексеру этабында оқушылардың басты назары үй тапсырмасын орындаудың негізгі ережелеріне бағытталады. Мұғалім үйге берген тапсырманы барлығы орындағанын, кімде қандай қиындықтар болғанын,қандай түрдегі қателіктер кеткенін тексереді. Егер үйге тапсырма бермесе,онда мұғалім дайындаған сұрақтарға жауап береді.Сұрақтардың жауабы жаңа сабақта қолданылатын материалды түсіндіруде қолданылады. Сабақтың осы бөлігі арқылы оқушылардың жаңа сабаққа деген танымдық белсенділігі мен қызығушылықтары артады. Сабақтың мақсаты мен міндеттерін қою - оқушылардың назарын белсенділеу үшін және оқушылардың оқытылатын пәнге бастапқы қызығушылықтарын қалыптастыруда маңызы зор. Жаңа материалды түсіндіру – сабақтың құрылысында маңызды орын алады.Ақыл-ойы кем оқушылардың ғылыми-дәлелдердің логикалық білімдеріне сүйеніп оқушылардың жаңа материалды қабыладуының және жақсы түсінудің қарапайым және түсінікті формасы. Бекіту – сабақта бұл этапқа басты көңіл аударылады.Бекіту жаттығу түрінде, жеке жұмыс түрінде жаңа тақырыпты түсіндіріп болғаннан кейін арнайы тапсырмалар беру түрінде өтіледі.Оқушылардың білімі мен дағдыларына сүйене отырып, теориялық білімдерін практика жүзінде көрсете алуларына бұл этап пайдалы болып табылады.Бұл этап негізінде оқушыларға дифференциалды көңіл аудару мақсатында, олардың өткен материал бойынша алған білімдерін қабілеттері мен мүмкіндіктеріне қарай тексереді. Педагог бұл этапты ауызша түрде өзкізуге болады: дәптерге жазғаннан басқасын ауызша айту, текстен керекті жерін тауып оқу, тақтада жазылған сұрақтарға жауап беру, дидактикалық материалдармен жұмыс және т.б. Өткенді қайталау - өткен материалдарды тақырып бөлім бойынша қайта жаңғырту, қарым-қатынасқа түсу, жүйелеу мақсатында өткізілетін этап. Бұл этаптың басты қиындығы – көмекші мектептің оқушыларының елестету іс-әрекетінің нашарлығынан, яғни өз беттерімен өткен матералдардың маңызды элементтерін естеріне түсіре алмаулары. Олар өткен тақырыптың кейбір жерлерін ғана естеріне түсіреді, басты бөлімін ұмытып қалады, себеп-салдарын шатастырады. Сондықтан мұғалім алдын-ала қайталаудың жоспарын құрастырады: оқушыға қандай сұрақтар қойылады, қандай материалды қайталайтынын ойластыру, қандай жаттығу беру қажет екенін жоспарлайды. Арнайы мектепте қайталау процесінің жағдайын жақсарту үшін, оның формасына өзгерту жасау қажет( мысалы, сурет бойынша әңгіме құрау, сюжеттік пәнге рөльдік ойындар, видео-сюжеттік демонстрация, слайд, т.б) Оқушылардың жұмысын қорытындылау және бағалау.Сабақтың бұл бөлігін ұмытып кету мүмкін емес.Аздаған минут аралығында мұғалім оқушылардың жұмысының басты бөлігіне назар аударады, жетіспей қалған бөлігіне тоқталып өтеді. Арнайы мектепте оқитын оқушылардың білімін бағалау жалпы мектептің бағалауы сияқты өтеді. Бағалау кезінде басты назарды арнайы мектептің программасына аудару қажет, әсіресе баға қою кезінде бұл маңызды роль атқарады.Оқушылардың тәрбиесіне жоғары баға қою үшін,олардың жұмысқа деген қабілетін білу қажет,содан кейін мұғалім оқушылардың өз іс-әрекетіне баға қоя білуіне тәрбиелеу қажет.Бағалау үшін мұғалім оқушылардың ағымдық және қорытынды біліміне назар аудара отырып орындағаны абзал. Ағымдық баға оқушылардың үлгермеушілігін ескере отырып,олардың біліміне, дағдысына назар аудара отырып материалдардың ара қашықтығын алыстатпай,қайталата отырып бағалау қажет. Қорытынды баға оқушылардың күнделікті ауызша жауабына қарай, жеке және топпен тапсырма орындарына қарай, практикалық жұмысына және тағы басқа тапсырмаларына қарай сынып жұмысы мен үй жұмысына қарай,сонымен қатар ағымдық және қорытынды бақылау жұмысына қарай қойылатын бағаны айтамыз. Ағымдық бақылау жұмысы өткен материалды тексеру мақсатында жүргізіледі.Мазмұнын мұғалім таңдайды. Қорытынды бақылау жұмысы оқушылардың әлеуметтік-тұрмыстық бейімделуі үшін қажетті білімдерін және олардың білімі мен дағдысын тексеру мақсатында арнайы жүргізіледі. Бұл бағалардың барлығын оқытудың іс-әрекеті ретінде қолданып,олардың бірнеше жұмыстарын реттеуі кезінде үлкен балл деп саналады. Үй жұмысын хабарлау. Мұғалім үй жұмысын қалай орындау керектігін түсіндіреді. Бұл этаптың басты міндеті - ӘТБ сабағында алған білімдерін, іс-әрекеттік тәжірибелерін тұрмыстық жағдайда орындай білу. 4. Әлеуметтік – тұрмыстық бағдарлау сабағын жобалау. Кез келген сабақты жобалау,яғни жоспарлау, барлық тобының және индивидуалды ерекшеліктерінің жалпы даму деңгейіне сәйкес жүзеге асады, психологиялық-педагогикалық зерттеу көмегімен анықталады. - егер мектеп солтүстік аймақта орналасса, онда « қысқы киімді жазда сақтауға даярлау» тақырыбы сәуір немесе мамыр айына жоспарланады. - егер оңтүстікке жақын орналасса онда бұл тақырып ертерек уақытқа жоспарланады. - егер мектеп тек газ плиталары орнатылған үйлері бар қалада болса, онда электр плитка құрылғысын үйретудің қажеті жоқ. - егер метро сияқты транспорт түрі жоқ болса ауылда немесе қалада, бірақ тұрғындар осы транспорт түрін пайдаланатын қалада жиі болады, онда әрине метромен танысуды жоспарға енгізу керек. Сабақты құрастыру оның мақсаты мен міндетін, қойылған мақсатқа жетуді қамтамасыз ететін шешуді анықтаумен байланысты, содан кейін бағдарлама талаптарына сүйене отырып көркем және дидактикалық материалдардың бар екенін, кабинетін жабдықтау деңгейін бағалай отырып, мұғалім оқу материалының мазмұнын анықтайды. Келесі қадам білім беру технологиясын таңдау( қойылған мақсат пен міндет үшін оқытудың оптималды формасы мен әдістері). Сабаққа дайындалудың бұл деңгейінде мұғалім: - сабақ типін анықтайды; - сабақ құрылымын жасайды; - сабақтағы дербес және практикалық жұмыс көлемінде жұмыстың көлемінде күрделілік деңгейін анықтайды; - фронтальды, жұп, топтық және индивидуалдық жұмыс формасымен, көлемімен сәйкестігін анықтайды; - оқытудың нақты әдістерін қолдануды жоспарлайды; - сабақ нәтижелерін болжамдайды; - сабақтағы оқушының іс-әрекетін бағалау критерийлері мен формаларын анықтайды. - сабақ жүргізу үшін оптималды жағдай жасайды (дидактикалық материал дайындайды, топтағы моральдық, психологиялық климатты ескереді, мектептегі гиниеналық талаптарды сақтайды). Сабақты жобалаудағы негізгі кілт – біздің ойымызша білім беру технологиясын таңдау болып табылады. Жаңа материалды түсіндіруге немесе бұрынғы өткенді мұғалім дидактикалық құралдарды, соның ішінде тарату материалдары инструменттер және т.б. жинау керек.Мұғалім сабақта көрнекілік құралдарға сүйенеді. Оларды іріктеу және көрсету әдістемесінде мұқият ойланған болу керек. Ақыл-ойы артта қалған балаларды оқыту үрдісі көрнекілікті міндетті түрде бекітуді талап етеді. Дегенмен көрнекі құралдарды артық қолдану немесе дұрыс қолданбау оқу материалдарын қабылдауды қиындатады. Мұғалім тақырыптың көп бөлігін жеткізуді жоспарлауға тиіс емес, себебі 8 түрдегі мектеп оқушылары сөздік түсіндірмені ұзақ уақыттың қабілетті емес, сабақта ерекше назарды оқушының тілін дамытуға бөлу керек.Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау бойынша сабақтар үлкен мүмкіндіктерге ие ( мұғалімнің, жолдастарының сұрақтарына жауаптар, алдағы жұмыс жоспарын ауызша жасау, жасалған жұмыс жайлы ауызша көп беру.Өзінің және жолдасының жұмысын бағалау, рольдік ойындар). Сабаққа дайындалу кезінде сұрақтарды, қорытындыны,ережені жалпыламаны, түсінетін тапсырмаларды құрастыруды, тақтаға жұмыс дәптерінің жазу үлгісін алдын-ала ойлану керек. Сөздік материалды дайындауға ерекше көңіл бөлу керек - әрбір сөз бен фразаны ойластыру керек.Осындай даярлық оқушының белсенді сөздік қорына жаңа терминдерді ендіруді едәуір жеңілдетеді. Мұғалім сабақ мазмұнын мұқият ойластырып, материал іріктелгенде жоспарын құрады. Едәуір кұрделі сабақтар үшін конспекті құрау керек. 7- ДӘРІС
Жоспары: 1. ӘТБ сабақтарында сөйлеу ерекшеліктері және оларды түзету жолдары 2. ӘТБ сабақтарындағы оқушылардың коммуникативтік мүмкіндіктері Сөйлеудің дамымауы VIII типтегі арнайы (түзету) жалпы білім беретін мектеп оқушыларының интеллектуалдық ақау құрылымында маңызды орын алады. Ақыл-есі кем оқушылардың сөйлеуінің жеткіліксіз қалыптасуы олардың әлеуметтік бейімделуінің қалыптасуына айтарлықтай әсер етеді. Адамның қоғамдағы сәтті бейімделуінің көрсеткіштерінің бірі-алынған ақпаратты сөйлеу арқылы қабылдау және беру қабілеті. Қоғамдағы өмір үнемі қарым-қатынас процесін қамтиды. VIII типтегі арнайы (түзету) мектептердің, әсіресе мектеп интернаттарының оқушылары әлеуметтік және ауызша байланыстармен шектелген, басқа адамдармен (жақын ортадан басқа) еркін қарым-қатынас жасауға мүмкіндігі жоқ. Мектептің, атап айтқанда, әлеуметтік – тұрмыстық бағдарлау сабақтарының міндеті-оқушылардың одан әрі әлеуметтенуіне қолдау болатын және алынған коммуникативтік біліктері мен дағдыларын жүзеге асыру үшін кең мүмкіндіктер ашатын осындай сөйлеу дамуына жағдай жасау. Мұғалім өз жұмысында ең алдымен балалардың психикалық дамуының ерекшеліктерін ескеруі керек, бұл олардың сөйлеуі үшін, демек, жалпы дамуы үшін маңызды. Ақыл-есі кем балалардың сөйлеуі басынан бастап патологиялық негізде дамиды. Сөйлеуді игерудің баяу қарқыны және сөйлеу дағдыларын қалыптастырудың күрделілігі байқалады. Мұның себебі-бүкіл психиканың дамымауы: жалпы моториканың дамымауы, сөйлеу мүшелерінің қозғалыстарының жеткіліксіз үйлестірілуі, фонемалық есту қабілетінің нашар дамуы. Ақыл-есі кем балада айтылу ақауларының болуы ойлау мен сөйлеудің одан әрі дамуына күрт теріс әсер етеді. Жалпы сөздерді жеткілікті түрде түсінбестен, ол көптеген сөздердің мағыналарының реңктерін ажырата алмайды. Бұл сөйлеудің жалпы дамуын тежейді, тілдің сөздік құрамы мен грамматикалық құрылымын игеруді баяулатады. Сөйлеудің фонетикалық кемшіліктері грамотаны меңгеруде үлкен қиындықтарға алып келеді. Айтылу ақаулары көбінесе ақыл-есі кем баланың интеллектуалды және эмоционалды дамуының бұзылуын күшейтеді және басқалармен қарым-қатынас жасауға кедергі келтіреді. Егер айтылу ақаулары болса, олардың қабілеттері мен біліміне сенімсіздік, ұялшақтық, шешілмеу, сөйлеуді оқшаулау пайда болуы мүмкін, бұл өз кезегінде басқаларға қызығушылық пен қызығушылықты азайтады. Ақыл-есі кем балалардың ауызша сөйлеуінің келесі ерекшелігі оның жеткіліксіз экспрессивтілігінде. Олардың сөйлеуі интонацияда нашар, монотонды, негізсіз үзілістер мен дұрыс емес стресстердің болуымен. ӘТБ мұғалімі өз жұмысында оқушылардың экспрессивті сөйлеуін тәрбиелеуге назар аударуы керек, оларға дауыстың көмегімен семантикалық реңктерді білдіруге, стресстер мен үзілістерді дұрыс орналастыруға үйрету керек. Ақыл-есі кем оқушылардың сөздік қорының жетіспеушілігі объектілерді, құбылыстарды, орындалған әрекеттерді атау кезінде оңай байқалады. Олардың сөз қоры нашар. Кейде тіпті жоғары сынып оқушыларына үнемі кездесетін пәндерді атау қиынға соғады. Олар үшін жалпылама ұғымдар қиын. Заттарды негізгі негізде жалпылау мүмкін еместігі "құралдар", "киім", "көлік" және т.б. сияқты сөздерді түсінуді қиындатады. Мұндай сөздерді олар өте сирек қолданады. Интеллектуалды жетіспеушілігі бар балалар сөздігінің ерекшеліктерінің бірі-сөйлеудегі "бос" сөздердің болуы, яғни нақты мазмұны жоқ сөздер. Жиі оқушысы, атау емес, біле алады, оның арасында басқа да заттарды немесе суреттерді растайды болмауы арасындағы сәйкестікті деген сөзбен білдіреді пән, және оның нақты түрде. VIII типтегі арнайы (түзету) мектеп оқушыларының сөздік қорының шектеулі екендігі туралы айта отырып, іс-әрекеттің сөздерін, заттардың қасиеттері мен сапасын сипаттайтын сөздерді, сондай-ақ үстеулер мен предлогтарды пайдаланбауды атап өткен жөн. Сөздердің бір тобын қолдану нәтижесінде олардың сөйлеуі дәл емес, монотонды болады. Пассивті сөздіктің құрамына ақыл-есі кем оқушылардың жадында сақталған сөйлеудің барлық бөліктері кірсе де, белсенді сөздік әлдеқайда нашар. Олар сөздің мағынасын түсінуі мүмкін, бірақ оны ешқашан өз бастамасы бойынша қолданбаңыз. Оқу барысында оқушылардың сөз қоры едәуір артады. Алайда, пассивті сөздіктің жинақталуы көп, ал сөздердің белсенді сөздікке ауысуы өте баяу жүреді. Лексиканың кедейлігі ақыл-есі кем студенттерге өз ойларын, сезімдерін, тілектерін дұрыс айтуға кедергі келтіреді, оларға бағытталған сөйлеуді түсінуді қиындатады. Сөздікті байыту өмірмен, балалардың нақты идеяларымен, зерттелетін материалды түсіну, оны игеру және ойлауды дамыту сияқты маңызды мәселелермен тікелей байланысты. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлаудың әр сабағында оқушыларды жаңа сөздермен жүйелі түрде таныстыру, сөздікті бекіту және нақтылау жүргізіледі. Жаңа сөзді есте сақтау үшін арнайы түзету мектептерінің оқушылары оны бірнеше рет қайталауды қажет етеді. Сондықтан бір сабақта кездескен сөзді студенттер басқа пәндерде жаңа жағдайда қолдануы керек. VIII типтегі арнайы (түзету) мектеп оқушыларының сөздігін жандандыру бойынша жұмыстар үнемі жүргізілуі керек. Мұнда студенттердің сөздік қорын жүргізу маңызды рөл атқарады. Сөздерді жазу үшін жеке дәптер жүргізу іс жүзінде мүмкін емес, бөлімді зерттеген кезде сөздерді дәптерге жазып алған дұрыс (бірақ дәптердің соңында емес!). Осылайша, осы тақырып бойынша дәптерді ашқан студент бірден күрделі немесе бейтаныс сөздердің түсіндірмелерін көреді және дәптердің соңында немесе Алфавит бойынша жазылған сөздерді іздеуге уақыт жұмсамаудың қажеті жоқ. Айталық, сөздің өзі жасыл түспен жазылуы мүмкін және оған қарапайым қаламмен түсініктеме берілуі мүмкін. Дәптерді осылай жүргізу арқылы сөздік жұмыс айқын көрінеді. Ақыл-есі кем балалардың сөйлеу ерекшеліктерінің бірі-сөйлемдердің аз таралуы. Мектепте оқу ана тілінің грамматикалық құрылымын игеруге ықпал етеді, ал оқушылар қолданатын тіркестер Синтаксистік құрылымы мен мазмұны жағынан біртіндеп күрделене түседі. Бесінші сынып оқушылары сөйлем құруда одақтарды қолданады, ал алтыншы сынып оқушылары анықтамаларды қолданады. 5 және 6 сыныптарда Балалардың сөйлеуінде одақ ерекше орын алады және олардың көмегімен себептік қатынастарды білдіреді. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабақтарында бастауыш сыныптарда оқушылардың ауызша сөйлеуін дамыту бойынша жұмыстар жалғасуда. Диалогтік сөйлеуді қалыптастыру және жетілдіру бойынша жұмыс жалғасуда, онсыз қарым-қатынас мүмкін емес. Диалогтық сөйлеу ақыл-есі кем оқушылар үшін қиын, өйткені ол сөйлеу әрекетін тез өзгертуді қажет етеді. Бір уақытта бірнеше әрекетті орындау керек: сұхбаттасушыны тыңдау және түсіну, жауап туралы ойлану, уақытында жауап беру және әңгімелесушінің ойының дамуын үнемі бақылау. Бұл әрекеттердің толықтығы мен уақтылығы ақыл-есі кем адамдарға тән жүйке процестерінің инерциясына, ойлау қабілетінің бұзылуына және әсер ету реакцияларының баяулауына жол бермейді. Сондықтан диалог ақыл-есі кем балалардың бастамасы бойынша сирек кездеседі. Олар сұрақтарға қысқаша жауап береді, кейде сөздерді экспрессивті қимылмен немесе бастың түйінімен ауыстырады. Ақыл-есі кем балалар ересектермен және бір-бірімен баяу сөйлеседі, сөйлеуді жеткіліксіз қолданады, жеке сөздер айтады. Бұзу қарым-қатынас едәуір дәрежеде тежейді, олардың қарым-қатынас. Сондықтан мұғалім әлеуметтік бағдарлау сабақтарында келесі жұмысты қарастыруы керек: балаларды сұрақтарға дұрыс құрылған сөйлемдермен жауап беруге үйрету, логикалық, олқылықтар мен кемшіліктерсіз, өз ойларын дәйекті және егжей-тегжейлі айту. Диалогтың жеткіліксіз қалыптасуы ойларды үйлесімді ауызша ұсынудың дамуына кедергі келтіреді. Ақыл-есі кем студенттердің қанағаттанарлық сөздік қоры және әңгіме тақырыбы туралы білімі болса да, олар оқиғалардың логикалық үйлесімді және толық сипаттамасын құру мүмкін емес. Мұғалім оқушыға өз ойларын ынталандырушы сұрақтармен немесе оның әңгімесінің ішінара жалғасуымен білдіруге көмектесуі керек. Сондай-ақ, суреттердің, схемалардың, кестелердің болуы көмектеседі. Оларды қолданған кезде оқушының әңгімесі толығырақ және егжей-тегжейлі болады. Айта кету керек, ауызша әңгіме құрастыру кезінде көрнекілікке сүйену ақыл-есі кем балаларды мектепте оқытудың барлық кезеңінде өзекті болып қала береді. Ақыл-есі кем оқушыға түсінікті сөйлеудің бір көрсеткіші-оның ауызша нұсқауларды орындауы. Студент нұсқаулықты түсініп қана қоймай, оны есте сақтауы керек. Мұғалімнің ауызша тапсырмасы түсіну кезінде қиындықтар туғызбайды: ♦ тапсырма бір сілтемеден тұрады және оқушының бір ғана әрекетін қамтиды (мысалы," тақтаға барыңыз "немесе"дәптер алыңыз"); ♦ тапсырма әдеттегі мектеп немесе күнделікті өмірмен тығыз байланысты (мысалы, "қолыңызды жуыңыз", "жарықты қосыңыз"); ♦ тапсырма бірнеше рет қайталанатын және таныс (мысалы," тақтадан сүртіңіз","шілтерді байлаңыз"). Алайда, жоғарыда айтылғандарды мінез-құлқы мен жұмыс қабілеті күрт бұзылған студенттерге толық жатқызуға болмайды. Нақты бұзушылықтарға байланысты олар тапсырманы тез жоғалтып, оны бұрын бірнеше рет орындаған басқа тапсырмамен алмастыра алады. Қарапайым сөйлеу нұсқаулары 5 9 сынып оқушыларын ұзақ мерзімді әрекетке итермелей алады. Егер мұғалім күрделі тапсырма берсе, онда сөйлеу нұсқауларының әсер ету мерзімі өте қысқа болады және ауызша тапсырмаларды әртүрлі әдістермен күшейтуді қажет етеді. Сонымен, күрделі тапсырманы орындау үшін нұсқаулық оқушы бірнеше қарапайым дәйекті әрекеттер жасайтын етіп жасалуы мүмкін. Бірнеше жеке тапсырмалардың оңай орындалуының нәтижесі жоспарланған мақсат болады-күрделі тапсырма. VIII типтегі арнайы (түзету) мектептің жоғары сынып оқушылары үшін күрделі ауызша Нұсқаулық, егер ол бірнеше қарапайым тапсырмалар болса, түсінікті және қол жетімді болады. Ақыл-есі кем оқушыдан күрделі ақыл-ой әрекетін (талдау, салыстыру және т.б.), сондай-ақ тапсырмаларды орындау шарттарын өзгертуді (ерекше іс-қимыл жағдайларын) талап ететін нұсқауларға ерекше назар аудару керек. Мұндай нұсқаулар міндетті түрде тапсырманы орындауда қиындық тудырады. Күрделі нұсқаулықтарды орындаудағы қиындықтарды тудыратын негізгі факторларды мыналар деп санауға болады: 1. Ақыл-есі кем балаларды еске алу ерекшеліктері: есте сақтау керек материалды тез немесе үнемі өзгерту; ұсынылған материалды басқасына теңестіру (ұқсас, бұрын зерттелген, жеңіл). 2. Ойлау ерекшеліктері : жағдайды талдау; салыстыру операцияларын жүзеге асыру(айырмашылықтар мен ұқсастықтарды айқындау); өз іс-әрекеттерін нұсқаулық талаптарына сәйкестендіру; қажетті әрекетті таңдау. 3. Артта қалған балалардың сөйлеу дамуы: мұғалімнің сөзі жеткілікті ынталандырушы мәнге ие емес; нұсқаулықтағы көптеген сөздер оқушылардың белсенді сөздігіне кірмейді; нұсқаулықтың кейбір бөліктерін студенттер міндетті нұсқаулар ретінде қабылдамауы мүмкін. Әлеуметтік-тұрмыстық бағдар беру мұғалімінің міндеттерінің бірі-ақыл-есі кем оқушыларды алынған нұсқаулар мен нұсқауларды дәл орындауға үйрету. Студент нұсқаулықты түсініп қана қоймай, тапсырманы дұрыс қайталап қана қоймай, оны дұрыс орындауы керек. Алайда, ӘТБ сабақтарында оқушының тапсырманы аяқтағаннан кейін оның қызметі туралы, неге бұлай істегені туралы және оны қалай істегені туралы дәйекті түрде айта алмайтындығын байқауға болады. Егер сіз оқушыдан өз тапсырмасының орындалуы туралы сөйлесуді сұрасаңыз, онда сіз көбінесе нұсқауларды, не істеу керектігін естисіз, бірақ іс жүзінде не істелгенін естисіз. Мұнда бір тапсырманы екіншісіне ауыстыру оңай, өйткені ақыл-есі кем оқушыға арналған жатталған нұсқауларды қайталау олардың әрекеттерін ақтауға қарағанда әлдеқайда оңай. Не болып жатқанын айтқысы келмеу тапсырманың әлсіз мотивациясымен, орындалған іс-әрекеттің жеткіліксіз түсінігімен түсіндіріледі. Оқушылар орындалған жұмыс туралы салыстырмалы түрде жоғары деңгейде түсініктеме бере алады, егер тапсырмалар олар үшін маңызды болса, әсіресе қызықты және ынталы болса. Өз қызметі туралы айта білуге үйрету практикалық жұмыстар мен жаттығуларды орындауды көздейтін әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлаудың барлық сабақтарында жүргізілуі керек, өйткені бұл қарым-қатынас дағдыларын қалыптастырудың маңызды жағы. VIII арнайы (түзету) мектеп оқушыларының қарым-қатынас дағдылары мен дағдыларының қалыптасу процесі өте күрделі және ұзақ. Ақыл-есі кем мектеп оқушыларында ересектермен, құрдастарымен, бейтаныс және таныс адамдармен қарым-қатынаста қиындықтар туындайды. Егер қарым-қатынас бейтаныс немесе ерекше жағдайларда жүрсе, онда студенттер көбінесе адамдарға жүгінуден қорқады немесе кімге және қалай жүгіну керектігін білмейді. Қарым-қатынас дағдыларын үйрету тек ӘТБ сабақтары кезінде ғана емес. Бұл жұмыс сабақтан тыс уақытта да жалғасуы керек. Е. Разуван ақыл-есі кем студенттерді іскерлік қарым-қатынасқа үйрету жүйесін жасауға тырысты. Ұсынылған оқыту жүйесі мұғалімге сабақтан тыс уақытта мұғалімнің сабақта бастаған жұмысын жалғастыруға мүмкіндік береді және мыналарды қамтиды: 1. Оқушылардың аналитикалық қызметін белсендіретін және олардың білім шеңберін кеңейтетін жаттығуларды қолдана отырып әңгімелер өткізу. 2. Коммуникативтік процестермен байланысты белгілі бір білім мен дағдыларды қалыптастыруға ықпал ететін нақты жағдайларды модельдейтін ойындарды ұйымдастыру. 3. Қиялдағы жағдайларды талдау. 4. Мектеп шегінде өмірлік маңызды практикалық жағдайларды ұйымдастыру. 5. Оқушылардың практикалық тапсырмаларды орындауын қарастыратын жақын маңдағы мекемелер мен ұйымдарға экскурсия жүргізу. Ұсынылған жүйені сақтай отырып, VIII типтегі арнайы (түзету) мектеп оқушыларының сабақтан тыс уақытта іскерлік қарым-қатынас дағдылары мен дағдыларын қалыптастыру бойынша жұмысты ұйымдастыруды келесі ретпен жүргізуге болады. Бірінші кезеңде ӘТБ сабағында алынған тікелей қоршаған орта мекемелері мен ұйымдарының мақсаты, олар көрсететін қызметтердің түрлері туралы білімдерін қайталау, шоғырландыру және кеңейту, сонымен қатар басқалармен дұрыс іскерлік қарым-қатынастың маңыздылығын түсінуді қалыптастыру. Оқушылардың қоршаған орта жағдайларын талдау, олардың мінез-құлқын осы жағдаймен үйлестіру қабілетін нығайтуға бағытталған қиялдағы жағдайларды талдау, мектептегі өмірлік жағдайларды модельдеу арқылы білімді іс жүзінде қолдануға және бекітуге болады. Мұнда мектеп қызметкерлерімен қарым-қатынастың әртүрлі формаларын қолдану орынды. Қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру үшін арнайы жағдайлар жасай отырып, мұғалім келесі міндеттерді қояды: ♦ оқушыларға жағдайды талдай білуге және қажетті сұхбаттасушыны анықтауға үйрету; ♦ әңгімелесушімен дербес байланыс жасау мүмкіндігін үйрету; ♦ сөйлесу кезінде өзін-өзі ұстай білуге үйрету; ♦ сұрақтарды тұжырымдау және жауаптарды тыңдау; ♦ студенттердің ақпарат алу көздері туралы білімдерін кеңейту. Екінші кезең мектептен тыс қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыруды қарастырады. Әр түрлі ұйымдар мен мекемелерге барған кезде оқушылар осы мекемелердің таныс емес қызметкерлерімен қарым-қатынас жасау, белгілі бір ақпарат алу және оны өз бетінше пайдалану, қарапайым практикалық тапсырмаларды орындау дағдыларын игереді және қабілеттерін дамытады. Жоғарыда аталған жүйе ықпал етеді: 1) VIII арнайы (түзету) мектебі оқушыларының іскерлік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру үшін қажетті әлеуметтік тұрмыстық сипаттағы Білім түрін кеңейтуге, бекітуге және жетілдіруге; 2) іскерлік қарым-қатынас дағдыларын меңгерудің тиімділігін арттыруға жағдай жасау; 3) іскерлік қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру. Ақыл-есі кем оқушылардың қарым-қатынас процесін ұйымдастырудағы маңызды сәт-олардың тәуелсіздігінің белгілі бір деңгейін қалыптастыру. Балаларды айналасындағы адамдармен әр түрлі қарым-қатынасқа түсуге және қарым-қатынас кезінде алынған ақпаратты өз бетінше пайдалануға үйрету қажет. Осы жұмысты жүргізе отырып, оқушылардың қарым-қатынас шеңберін үнемі кеңейтіп отыру қажет. Сыныпта, топта, жақсы таныс сыныптастар арасында, содан кейін бүкіл мектеп-интернатта режимдік сәттерді орындау, мектептің әртүрлі кабинеттеріне, кітапханаға, медпунктке бару жағдайында қарым-қатынас жасау дағдылары мен дағдыларын қалыптастырудан бастап, таныс емес жағдайда бейтаныс адамдармен қарым-қатынастан іскерлік қарым-қатынасқа көшу қажет. Оқушылар үшін ерекше жағдайда бейтаныс адамдармен қарым-қатынасты ұйымдастыру экскурсиялар кезінде жүреді. Бағдарламада ең алдымен студенттерге күнделікті өмірде жиі қолдануға тура келетін қызметтерге, мекемелерге, ұйымдарға экскурсиялар қарастырылған. Мақсаты әрбір экскурсия – тек туралы білімдерін кеңейту, қандай да бір объектіде, бірақ сатып алуға қажетті коммуникативтік тәжірибесі бейтаныс адамдармен. Дәріс 8. 8.1. Оқу экскурсияларын өткізу 8.2. Әлеуметтік тұрмыстық бағдарлау сабақтарында экономикалық тәрбие және экономикалық білім алу мәселелері Жоспары: 1.Кіріспе экскурсиялар 2.Ағымдағы экскурсиялар 3.Қорытынды экскурсиялар 4. ӘТБ сабақтарында оқушыларды экономикалық тәрбиелеу 5. ӘТБ сабақтарында экономикалық білім алу жүктеу/скачать 228,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|