1 -дәріс кіріспе: курстың мақсаты мен міндеттері, топырақтану ғылымының ҚЫСҚаша даму тарихы
жүктеу/скачать 0,89 Mb.
|
Дәріс топыр 1-15-3
- Бұл бет үшін навигация:
- ДӘРІС 11
Қосымша әдебиеттер1.Геохимия ландшафтов и география почв. Сб. /Под ред. Н.С.Касимова и М.И.Герасимовой. Смоленск: Ойкумена. 2002. 456 с. 2.Зольников В.Г. Почвы и природные зоны Земли. Л.: Наука. 1970. 238 с. 3.Коровин Е.П. и Шувалов С.А. О биогенной. комплексности почвенного покрова в аридной зоне //Бюлл. МОИП. Отд. биолог. ,т.L111. Вып. 1. 1948. С. 81-96. 4.Корсунов В.М., Красеха Е.Н., Ральдин Б.Б. Методология почвенных эколого-географических исследований и картографии почв. Улан-Удэ: Бурятский центр СО РАН. 2002. 232 с 5.Ливеровский Ю.А. Проблемы генезиса и географии почв М.: Наука. 1987. 248 с. (см.: «Общие закономерности географии почв Западной Сибири» – с. 123-126). 6.Науменко А.А., Зонов Г.В. Усадка почвы и формирование полигональной комплексности почвенного покрова умеренно сухой степи //Изв. АН КазССР. Сер. биологическая. 1980. № 6. С. 51-54. 7.Неуструев С.С. Генезис и география почв. М.: Наука. 1977. 328 с. 8.Соколов И.А., Конюшков Д.Е. О законах генезиса и географии почв // Почвоведение. 2002. №7. С. 777-788. 8.Соколов И.А. Теоретические проблемы генетического почвоведения. Новосибирск: Гуманитарные технологии. 2004. 296 с. (см.: С. 271-282). 9.Степанов И.Н. Формы в мире почв. М.: Наука. 1986. 190 с. 10.Розанов Б.Г. Проблемы генезиса и географии почв // Почвоведение. 1989. № 10. С.27-33. 11. Фридланд В.М. Структура почвенного покрова. М.: Мысль. 1972. 423 с. 12.Фридланд В.М. Структура почвенного покрова мира. М.: Мысль. 1984. 236 с. ДӘРІС 11АРКТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ СУБАРКТИКАЛЫҚ ЗОНАЛАРДЫҢ ТОПЫРАҒЫ. ТАЙГА-ОРМАНДЫ ЗОНАЛАР ТОПЫРАҒЫ.1. Арктикалық ландшафттар мен тундра зонасының топырақтары. 2. Арктикалық топырақтар – таралуы, географиялық түзілу жағдайлары. 3. Тундралық-глейлі, тундралық-батпақты және т.б. топырақтар. Жоғарыда сипатталған топырақ түзуші негізгі факторлар — климат, өсімдіктер мен жануарлар дүниесі т. б. өздері мекен еткен астрономиялық жағдайда, Жер шарының айналу жардайларының әр жерде әр түрлі болуларына қарай өздеріне тән өзгерістер болып тұра-ды. Әсіресе, бұл өзгерістер терістіктен онтүстікке қарай жылжыранда межелері анық байкалып, әр түрлі зоналарға бөлінеді. Бұл топырақ түзуші факторлар зоналық тәртіпке барынып, ретімен таралғандықтан, әр жерде әр түрлі зоналык топырақтар кездеседі. Сонымен, жазық территорияларда терістіктен оңтүстікке қарай жыл-жыран сайын табиғат жардайларынын біртіндеп өзгер-уіне байланысты топырақтын да өзгеріп, әр түрлі зона-ларра бөлінуін «топырақтың көлденең — ендік зоналыры» дейді. Ал биік таулы аймақтарда табиғат жағдайы жазык. алқаптарға қарағанда өзгеше. Онда ауа райы да, өсім-діктері мен жан-жануарлар дүниесі де басқаша. Бұл өзгерістер тау етегінен жоғары көтерілген сайын анық көзге түседі. Географиялық жағынан алып қараранда, таулы аймақтар бір алқапта орналасқанымен, жоғары қарай өрлеген сайын табиғаты, климаты өзгере береді. Осындай өзгерістерді топырақтан да көруге болады. То-пырақтың бұлай өзгеріп, әр түрлі зоналарға бөлінуін топырактын «тік — белдеулік зоналығы» деп атайды. Топырақтың мүндай тәртіппен таралып орналасуын, яғни ендік және тік, белдеулік зоналарға бөлінуін алғашрет зерттеп, дәлелдеген топырак зерттеу рылымы-ның негізін салушы орыс ралымы Б\ В. Докучаев еді. Жер бетінде, негізінен, топырақтың көлденен зоналык таралуы басым келеді, ол биік таулы алқаптардын, аз-дырына байланысты. Ал енді Қазақстан топырақтарының толық сипатта-масына арнайы кіріспей тұрып, әлемнің алтыдан бір бө-лігін алып жаткан кең-байтақ (кұрамына Қазакстан территориясы да енетін) ТМД елдерінің мысалында не-гізгі зоналық (ендік) топырақтардын қысқаша сипатта-масына токталамыз. Бұл жардай Қазақстан окырман-дары үшін көрші Достастык мемлскеттер топырағынан мәліметтер алумен қатар, табираттың. ерекше сыйы —топырақтың әлемде таралу заңдылыктарын түсінуге, өздерінің ой-өрісін кеңейтуге мүмкіндік береді. Бүны солтүстіктен оңтүстікке карай баяндаған дүрыс. жүктеу/скачать 0,89 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|