Стерилизация ұғымы. Мақсаты. Стерилизация әдістері

Стерилизация немесе зарарсыздандыру – микробтарды толық, оларды спорасымен бірге жоюға бағытталған іс-әрекеттер жиынтығы. Стерильдеу алдында бірінші дезинфекция жүргізіледі. Яғни, инструменттердегі қан, кір т.б. заттардан тазарту жұмыстарын жүргізеді.Медицинада пациентке қоланатын көп реттік инструменттердің барлығы стерилденеді және ол үшін химиялық және физикалық әдістер қолданылады.Стерилизацияның негізгі мақсаттары:

1) медициналық араласу кезінде микробтық жасушалардың адам ағзасына енуінің алдын алу;

2) биотехнологиялық өндіріс процесінде диагностикалық және ғылыми зерттеулер кезінде қоректік орта мен жасуша культураларының контаминациясын болдырмау;

3) материалдардың, оның ішінде диагностикалық және дәрілік заттардың микробтық биодеградациясының алдын алу.

Медициналық практикада құрал — саймандар, таңу, тігіс материалы, операциялық киім-кешек, дәрілік препараттар, қоректік орта, зертханалық ыдыс-аяқ стерильденеді, ал микробсыз орта жасау кезінде операциялық бөлмелердің ауасы зарарсыздандырылады. Жараның бетімен, терімен немесе шырышты қабаттармен жанасатын, қанмен немесе инъекциялық препараттармен жанасатын барлық өнімдер зарарсыздандырылуы керек. Стерилизацияның келесі әдістері бар:

1. Физикалық-термиялық, радиациялық және механикалық.

2. Химиялық-ерітінділер мен газдар.

Стерильдеу әдісін таңдау стерильденетін бұйымдарды құрайтын материалдардың қасиеттеріне, олардың мөлшеріне және басқа да конструкциялық ерекшеліктеріне, стерильділікті ұзақ уақыт сақтаудың міндеттілігіне немесе міндетті еместігіне және басқа да факторларға байланысты болады.

Физикалық әдістерге мыналар жатады:

- жылу стерилизациясы,

- сәулелік стерилизация,

- ультрадыбыспен зарарсыздандыру,

- ультрафильтрация.

Жылу стерилизациясы жоғары температураны қолдануға негізделген. Қысыммен бумен зарарсыздандыру-зарарсыздандырудың ең әмбебап әдісі. Автоклавта өткізіледі.

Сәулелік стерилдеу гамма-сәулеленудің көмегімен арнайы қондырғыларда жүзеге асырылады. Гамма сәулелерінің әсерінен микроорганизмдердің инактивациясы нуклеин қышқылдарының зақымдануы нәтижесінде пайда болады. Ультрафильтрация-дәрілік заттардың ерітінділерін зарарсыздандырудың кеңінен қолданылатын әдісі. Сұйықтықтар бактериялар мен вирустар өтпейтін диаметрі бар мембраналық сүзгілер арқылы өтеді.

Химиялық стерилдеу газдарды: этилен оксидін, ОБ қоспасын (1:2,5 салмақтық арақатынаста этилен оксиді мен бромды метил қоспасын) және формальдегид буын пайдалана отырып жүргізіледі. Бұл заттар алкилдеуші агенттер болып табылады, олардың ферменттердің, басқа ақуыздардың, ДНҚ мен РНҚ-ның белсенді топтарын белсенді емес су болған кезде белсенділігі микроорганизмдердің өліміне әкеледі.