Микробтардың өсуі мен көбеюі, ұрпақ уақыты, көбею кезеңдері

Бактерияньщ өcyi деп, жасушаның барлык компоненттері 6ip мeзгiлдe улгаюын айтады. Бактериялардың көбісі келденен eкire бөліну арқылы көбейеді (жыныссыз көбею). Грамша оң боялатын бактериялардың көпшілігінде екіге бөліну келденен калканьщ шеттен ортасына карай синтезделу арқылы жүреді. Грамша теріс боялатын бактериялардың жасушаларының көпшілігінде кебею ортасынан тартылып, eкire бөліну аркылы журеді

Бөлiну жылдамдығыжоғары әр бiр 20 мин сайын бөлiнедi. Қолайсыз жағдайда бактериялар спора түзедi. Спора күйiнде бактериялар жоғарғы және төменгi температураға төзiмдi және ұзақ уақыт бойы сақталуы мүмкiн. Осылай сiбiр жарасының таяқшасы спора түрiнде 30 жыл бойы өз тiршiлiк ету мүмкiндiгiн сақтайды. Бактерияның вегетативтi формасы 60 градус температурада 30-60 мин. iшiнде, 80-100 градуста 1-2 минуттан кейiн өледi. Споралар төзiмдi болады. Сiбiр жарасының бацилласының спорасы қайнатуға 10-20 мин., ал ботулизм клостридийдiң спорасы 6 сағатқа шыдайды.
Жасушаның өсуі деп барлық жасушалық компоненттер мен құрылымдардың үйлесімді көбеюі түсініледі, нәтижесінде жасуша массасының ұлғаюы пайда болады. Размножение көбею≫термині популяциядағы жасушалар санының көбеюін білдіреді. Прокариоттардың көпшілігі көлденең бөліну арқылы көбейеді, кейбіреулері бүршіктенеді. Микроб жасушасының көбеюінде ең маңызды процестер ДНҚ молекуласындағы барлық генетикалық ақпаратты қамтитын ядрода (нуклеоидта) жүреді. ДНҚ репликациясы аналық жасушалар арасында генетикалық материалдың біркелкі таралуын қамтамасыз ететін жартылай консервативті түрде жүреді.

Репликация процесінің сенімділігі және еншілес тізбектердің дұрыс бөлінуі (бөлінуі) ДНҚ-ны цитоплазмалық мембранамен байланыстырумен қамтамасыз етіледі. Бактериялар, әдетте, басқа прокариоттарға қарағанда жоғары көбею жылдамдығымен сипатталады. Олардың көбею жылдамдығы түрлерге қосымша қоректік ортаның құрамына, РН, температура, аэрация және басқа факторларға байланысты. Тығыз қоректік ортада бактериялар к о л о н және я М И деп аталатын жасушалардың кластерлерін құрайды . Бактериялардың көбеюі ұрпақты болу уақытымен, яғни Жасушаның бөлінуі жүзеге асырылатын кезеңмен анықталады. Генерацияның ұзақтығы бактериялардың түріне, жасына, популяциясына, қоректік ортаның құрамына, температураға және басқа факторларға байланысты. Оңтайлы жағдайларда әр түрлі бактериялардың пайда болу уақыты өзгереді

өте кең: 20 минуттан бастап. E. coli-де туберкулез микобактерияларында 14 сағатқа дейін, сондықтан олардың колониялары сәйкесінше 18-20 сағаттан кейін немесе 3-6 аптадан кейін пайда болады.Сұйық қоректік ортадағы бактериялардың өсу қисығы. Сұйық қоректік ортада бактерияларды өсіру кезінде популяция дамуындағы жеке фазалардың дәйекті өзгеруі байқалады, бұл бактериялық жасушалардың өсуі мен көбеюінің жалпы заңдылығын көрсетеді.

I-бастапқы стационарлық фаза бактериялар енгізілгеннен кейін басталады

қоректік ортаға. Осы фаза ішінде бактериялық

жасушалар көбеймейді

II-кешеуілдеу фазасы немесе көбеюді кешіктіру фазасы

ол жасушалардың қарқынды өсуінің басталуымен сипатталады, бірақ олардың жылдамдығы

бөлімдер төмен болып қалады. Алғашқы екі кезеңді кезең деп атауға болады

бактериялық популяцияның бейімделуі, оның ұзақтығы

мәдениеттің жасына, сондай-ақ саны мен сапасына байланысты

қоректік орта.

III-лог-фаза немесе логарифмдік (экспоненциалды) фаза,

жасушалардың көбеюінің максималды жылдамдығымен сипатталады

және бактериалды популяция санының геометриялық

прогрессия. Қысқа бактериялардағы логарифмдік фаза

генерация уақыты бірнеше сағатқа созылады.

Теріс үдеудің IV фазасы сипатталады

бактериялық жасушалардың белсенділігі төмен және ұзаруы

генерация кезеңі. Бұл қоректік заттардың сарқылуы нәтижесінде пайда болады

орта, ондағы метаболизм өнімдерінің жинақталуы және тапшылығы

оттегі.

5. 
   Қоректік орталар және олардың жіктелуі. Қоректік орталарға қойылатын талаптар. Дәрілік заттардың микробиологиялық тазалығы мен стерильдігін анықтаудағы қолданылатын қоректік орталардың құрамы.
   

Қоректік орта дегеніміз зертханалық және өндірістік жағдайларда микроорганизмдердің, оның ішінде бактериялардың көбеюі үшін қолданылатын сұйық, жартылай сұйық немесе қатты субстрат .Микроорганизмдерді өсіру кезінде олардың өсуіне оңтайлы жағдай жасау маңызды. Табысты өсірудің негізгі факторларының бірі - қоректік ортаның құрамы мен қасиеттері. Микробтардың конструктивті және энергетикалық процестері әр түрлі болғанымен, барлық микроорганизмдердің өсуіне және дамуына ерекше әмбебап қоректік орта жоқ.

Қоректік орта құрамы бойынша:

Қарапайым-Пептонды су,ет пептонды су,ет пептонда агар жатады.

Күрделі-қанды агар ,сарысу агар жатады.

Шығу тегі бойынша:

Синтетикалық - бұл белгіленген мөлшерде химиялық таза қосылыстардың сулы ерітінділері. Мұндай қоректік орталардың құрамы толық белгілі, бірақ олар микроорганизмдердің тамақтануы қажет емес бірнеше түріне қолданылад.

Жартылай синтетикалық-жартылай табиғи ал жартылай синтетикалық заттары бар.Оларға гюкоза қосылған картопты орта,ашытқылы орта жатады.

Табиғи - жануар немесе өсімдік тектес өнімдерден тұрады. Мұндай орталардың химиялық құрамы күрделі және дәл анықталмаған. Оларға мезопатамия сорпасы мен агар, уыт қайнатпасы, пептон,қан

Мақсаты бойынша қоректік орта құралдары:

Негізгі - көптеген бактерияларды өсіру үшін қолданылады. Оларға мезопатамия сорпасы (MPB), ет өнімдері, казеин жатады. Күрделі мәдени ортаны дайындау үшін негізгі ақпарат құралдары қолданылады. Оларға сүт, қант, қан және басқа ингредиенттер қосылады

Арнайы-левенштейн-иенсен ортасы,кка орталары жатады

Ілеспе микробтар немесе элективті ортада мүлде өспейді немесе олардың дамуы қатты басылады. Мұндай қоректік орталардың дамуы ерекше микроорганизмдердің биологиялық сипаттамаларына негізделген, оларды көптеген басқа адамдардан ажыратады .

Байыту-тұзды сорпа,селенитті сора жатады.

Дифференциалды диагностика - микроорганизмдер топтарын бір-бірінен тез құруға және ажыратуға мүмкіндік береді. Олардың құрамы белгілі бір түрге тән қасиеттерді нақты сәйкестендіру есебімен таңдалады. Көп жағдайда бұған арнайы индикаторлы бояғыштарды ортаға енгізу, анықталған микробтардың колонияларын белгілі бір түстерге бояу арқылы қол жеткізеді .Гисс,Эндо орталары жатады.

Консервациялайтын—глицерин,мел қосылған орталар

Физикалық жағдайы бойынша қоректік орталар:

Сұйық - микробтардың биомассасын, олардың метаболизмі өнімдерін жинауға, сондай-ақ микроорганизмдердің физиологиялық және биохимиялық сипаттамаларын анықтауға арналған

Жартылай сұйық - құрамында 0,08-ден 0,7% -ке дейін агар бар қоректік орталар.

Тығыз - сұйық қоректік ортадан дайындалады, оған гельді агенттер - агар немесе желатин қосылады. Тығыз орталар микроорганизмдердің таза дақылдарын бөліп алу үшін, диагностикалық мақсатта, микроорганизмдерді сандық есепке алу, анықтау, протеолитикалық және антагонистік белсенділік үшін қолданылады.

Құрғақ - мамандандырылған кәсіпорындарда шығарылады, микробиологиялық мақсаттарда қолданылады. Қолданар алдында олар су қосып, зарарсыздандырады

Қоректік ортаға қойылатын талаптар

Микроорганизмдерді өсіру үшін әртүрлі құрамдағы қоректік орталар қолданылады. Бірақ олардың барлығы бірқатар жалпы талаптарға сай болуы керек:

өсірілген микроорганизмнің оңай ассимиляцияланған түрінде қоректенуіне қажетті заттардың толық жиынтығын қамтуы керек;

оңтайлы ылғалдылық, тұтқырлық, ортаның қышқылдығы

изотоникалық болу егер мүмкін болса - мөлдір

Кез-келген қоректік ортаның негізгі компоненттері азот пен көміртектің көздері болып табылады. Олардың сандық қатынасы көптеген орталарға анықтамалық сипаттама болып табылады.

Автотрофты микробтар көмірқышқыл газының болуын талап етеді, өйткені оның ауадағы концентрациясы тек 0,03% құрайды. Қоректік орталарды көмірқышқыл газымен қамтамасыз ету үшін әдетте кальций карбонаты қолдану керек.Гетеротрофты ағзалар органикалық қосылыстар түрінде көміртегі көздері бар орталарда жақсы дамиды. Гетеротрофты микроорганизмдер жеке ерекшеліктеріне байланысты әр түрлі органикалық қосылыстарды - спирттерді, органикалық қышқылдарды, көмірсутектерді, көмірсутектерді, хош иісті қосылыстарды қолданадылу керектігін ескерту керек.

Азот көздеріне қойылатын талаптар азоттың азаюы әр түрлі дәрежеде болатын құрамында азот бар қосылыстармен қамтамасыз етіледі. Негізінен бұл сульфаттар мен хлоридтер түрінде қоректік ортаға енгізілген аммоний тұздары. Бұл заттарды қолданған кезде олардың ортаның қышқылдығына және микроорганизмдердің дамуына әсер ететін жоғары физиологиялық қышқылдығын ескеру қажет.

Фосфор, күкірт, калий, магний, кальций және басқа микроэлементтердің қосылыстары, олар қоректік ортада қол жетімді түрде болуы керек, микроб жасушасында заттардың құрылуы үшін маңызды емес. Микробтардың, соның ішінде бактериялардың қалыпты дамуы үшін өсу факторлары деп аталатын факторлар қажет. Олар қоректік ортаға макроэлементтерге қарағанда әлдеқайда аз мөлшерде қосылады

Сұйық және тығыз қоректік ортада бактериялардың дақылдардың өсу сипатын зерттеу.

Бактериялық таза дақылы-диагностикалық зерттеулер жүргізу,идентификациялау,микроорганизмнің морфологиялық,дақылдық,биохимиялық және басқада белгілерін анықтайды.Зерттеу негізгі кезеңдерден тұрады:

Қоректік ортаға биоматериал себу

Микроорганизмнің таза дақылын бөліп алу

Идентификация жүргізу

Микроорганизмнің антибиотикке әртүрлі заттарға төзімділігін тексеру

Науқастан алынған материалды арнайы қоректік ортаға себеді,биоматериалы бар қоректік ортаға қолайлы жағдай жасайды,оның мөлшерін тығыздығын,пішінін бақылап отырады.Керек болса микроскоппен зерттеп қарайды.

Сұйық қоректік ортаға себетін болса стирильденген ілмекті болмаса тамшуырдың қыздырғыштың жалыны арқылы дақылы бар проберкаға енгізеді.Аз мөлшерде материалды алады,стирильдік қоректік ортасы бар пробиркаға әкеледіде,пробиркаға батырады.Пробирка мен тығындарды от жалынның үстінен қайта өткізеді.Пробирка мен тығындардың шеттерін от жалынның ұстінде жабадыда,ілмекті стирилдеуге,ал оны штативке қояды.Сұйық ортада бактериялар өз түріне байланысты әр түрлі өседі.Сұйық ортада потогенді факультативті-анаэробты бактериялардың көпшілігі түбінде тұнба түзеді.Сұйық ортада кейбір бактериялар өсуі кезінде белгілі формалары қалыптасады.Мысалы туберкулез миобактериясы орта бетінде жабынды түзеді.Ал оба қоздырғыштары орта тереңіне енеді.Сібір жарасы сұйық ортада мақта жүні сияқты өседі.

Тығыз қоректік ортада дақылдар әртүрлі тәсілдермен жүреді.Соның ішінде Қиғаш агары бар пробиркаға себу әдісі.Ілмек арқылы алынған биоматериалды қиғаш агары бар пробирка түбіне зигзаг түрде жүріс жасау арқылы енгізеді.Ортаның бетіне сәл тигізіп,агар беріне қатты тигізбей енгізеді.Жұмыс істеу принципі сұйық коректік ортаға сепкен секілдіжүреді .Әр жаққан сайын ілмекті тамшуырдың қыздырғыштың жалынына қойып тазалап отырады.Сонымен бірге Петри табақшасынада енгізеді :петри табақшасын сол қолға алып,бас бармақпен бетіндегі қақапағын жартылай ашып тұрамызда,ілмек жалынын от жалынына залалсыздандырып алып,зерттеу материалын аламызда,агар бетіне қатты баспай себеміз.Тығыз қоректік орта арқылы бір немесе бірнеше бактерияларды жасушаның көбею нәтижесінде өсетін бір типтегі бактериялар колониясы сипатталады.Бактериялардың әртүрлі түрлерінің,колонияларының мөлшері,пішіні,беті,жиегінің сипаты түсі бойынша ерекшеленеді.Осындай ерекшеліктері өте маңызды себебіосы белгілер белгілі бір түрлерге тән.Колония өлшемі 5-6 мм болады.Коллониялар бір бірімен пішіні көлемі ,беткейі бойынша ерекшеленеді.Беті тегіс жылтыр болса S пішінді деп,беті күңгірт бұдыр болса R пішінді дейді.Колониялардың түсі бактерия пигмент түзу қасиетіне негізделген.Бактерияларды идентификациялау.Бактериялардың морфологиялық,тинкториалдық,дақылдық,биохимиялық қасиеттері.

In vitro жүйелерінде бактерияларды өсіру қоректік ортада жүзеге асырылады.

Талаптар:

1. Әр қоректік ортада су бар.

2. Гетероорганотрофты бактериялар үшін ортада көміртегі мен энергияның органикалық көзі болуы керек. Көмірсулар, аминқышқылдары, органикалық қышқылдар, липидтер, пептон.

3. Азот, күкірт, фосфат көздері, минералды заттар, микроэлементтер

4. ортаның рН

5. Осмотикалық қысым

6. Қоректік орталар стерильді болуы керек

Консистенцияға байланысты қоректік орта болуы мүмкін:

1. Сұйық

2. Полужидкими

3. Тығыз. Ортаның тығыздығына агар қосу арқылы қол жеткізіледі.

Құрамы бойынша:

1. қарапайым

2. күрделі

Мақсатына байланысты

- элективті

- байытылған

- дифференциалды-диагностикалық

- аралас