1 билет Қазіргі Қазақстан жазушылары мен композиторларының шығармашылық еңбектері

3. «Абай Құнанбайұлының 175-жылдық мерейтойы». Қазақстан 

Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың «XXI 

ғасырдағы Абай және Қазақстан» атты мақаласы. 

 

1)1927 ж. желтоқсанда болып өткен партияның XV съезі ауыл 

шаруашылығын ұжымдастыру бағытын жариялады. Қазақстанда ауыл 

шаруашылығын ұжымдастыру ісінің аяқталуы 1932 жылға жоспарланды. 

Қазақстанның астықты аудандарында колхоз құрылысының негізгі формасы 

– ауыл шаруашылық артелі, ал мал шаруашылығы аудандарда жерді бірлесіп 

өңдеу мен шөп шабу жөніндегі серіктестік (ТОЗ) болуға тиіс еді. 

1929 жылдың екінші жартысынан бастап республикада колхоз құрылысы 

жедел дамытылды. Алғашқы МТС – тер құрылып жатты. 

Қазақстанда көшпелі және жартылай көшпелі шаруашылықты 

отырықшылыққа көшіруді 1933 жылы аяқтау көзделді. 

Ұжымдастыру мен отырықшыландыруды жаппай жүргізу үшін ауылдар мен 

қоныстарға 8 мың жұмысшы және 1204 «жиырма бес мыңдықшылар» 

жіберілді. Олар Россиядағы колхоз жобасын қайталайтын қоныстандыру 

үлгісін орнықтырды. Ұжымдастыру жылдары кооперативтендіру 

қозғалысының өз ісін ашуға мүмкіндік беру, материалдық ынта, 

кооперативтендіруге шаруаның бірте – бірте өтуге, еркіндік ұстамдары 

бұзылды. 

Ұжымдастыру кезінде жіберілген қателіктер:  

1. Қатаң жаппай қуғындау мен террорға негізделді.  

2. Даярлықсыз жергілікті жағдайлар ескерілместен жүргізілді.  

3. Әкімшілік – күштеу әдістерімен жеделдете жүргізілді.  

4. Шаруашылық базасын жасау, тұрғын үйлер, мәдени тұрмыстық объектілер 

салу жоспары аяғына дейін орындалмады. 

Белсенділер отырықшыландыруды жоспарлаған 3 жылдың орнына 3 күнде 

аяқтап «жалған колхоздар» құра бастады. Нәтижесінде: Абыралы ауданында 

– 70 %; Жымпиты ауданында – 60 %; Жәнібек ауданында – 95 % 

шаруашылық ұжымдастырылды. Шаруашылықты ұжымдастыру деңгейі 

үнемі өсіп отырды. Егер 1928 жылы Қазақстанда барлық шаруашылықтың 

2% - і ұжымдастырылған болса, 1930 жылғы сәуірдің 3 – інде 56,4 % - і, ал 

1931 жылы қазан айына қарай 65 % - дай ұжымдастырылды. Азық– түлікпен 

қамтамасыз етудің қиындауына байланысты 1929 жылы «Әскери 

коммунизм» саясаты кезіндегі салғырт енгізілді. 1931–1932 жж. Шұбартау 

ауданында барлық малдың 80 % - ын мемлекетке етке өткізілді. 173 мың 

малы бар Балқаш ауданына 297 мың малға салғырт салынды. Торғай 

ауданында 1 млн. мал басынан салғырт салдарынан 98 мыңы қалды. 

Торғайлықтар «асыра сілтеу болмысын, аша тұяқ қалмасын!» ұранын 

көтерді. Еріктілік принципі мен қарапайым заңдылықтың бұзылуы әуел 

бастан – ақ барлық жерге тән сипат алды. Сайлау құқықтарынан айыру, 

тұрып жатқан жерінен басқа ауданға жер аудару, ұзақ уақыт қамауда 

ұстаумен қорқыту сияқты күштеу тәсілдері мейлінше дағдылы және кең 

таралған тәсілдерге айналды. Колхозға кіргісі келмеген кедейлер мен 

орташалар «бай – кулактар» қатарына жатқызылып, қатал жазаланды. 1929 

жылы 56,498 шаруа жауапқа тартылып, 34 мыңы сотталды. 1931 жылы 5500 

отбасы жер аударылды. 1929 – 1933 жылдары ОГПУ (біріккен мемлекеттік 

саяси басқарма) үштігі – 9805 іс қарап, оның ішінде: ату жазасына – 3386 

адам, 3–10 жылға концентрациялық лагерьге қамауға – 13151 адамға үкім 

шығарды.1930 жылы 30 мамырда республика үкіметі жаңа лагерьлер 

ұйымдастыру үшін Ақмола, Қарағанды округтерінен мерзімсіз, тегін 

пайдалануға 110.000 га жер бөлді. 

Жекедегі малды қоғамдастыру нәтижесінде, мал күтімінің кемдігінен, жем – 

шөптің жетіспеуінен мал қырылды. Осы жылдары өлкенің Одақ бойынша 

товарлы астық өндіруден үлес салмағы 9 % - тен 3 % - ке кеміді. 

Мал шаруашылығы күйзелісті шығынға ұшырап, 1930 – 1932 жылдары 

аштық жайлады. 1932 жылғы ақпан – колхозшы қожалықтарының 87 % - і, 

жекешелердің 51,8 % - і малдан түгел айырылды. Ұжымдастыру қарсаңында 

– 40,5 млн. мал болса, 1933 жылы 1 қаңтарда 4,5 млн. мал қалды.  

Бұл жағдай Қазақстанда аштық қасіретін туғызды:  

1. 1930 жылы – 313 мың адам;  

2. 1931 жылы – 755 мың адам;  

3. 1932 жылы – 769 мың адам қайтыс болды.  

4. 1930 – 1932 жылдарда барлығы 1 млн. 750 мың қазақ немесе халықтың 

40% - і жаппай қырылды. 

жүктеу/скачать 0,72 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: