1-билет Генетика бойынша ситуациялық есеп
Иә, мысал бола алады. 3 Негізгі механизмі бар: 1)ДНҚ-метилденуі
жүктеу/скачать 3,26 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2)Гистонды ақуыздардың модификациясы.
- . 3)РНҚ-МОДИФИКАЦИЯЛАУ
| 2.Иә, мысал бола алады. 3 Негізгі механизмі бар:
1)ДНҚ-метилденуі. Метилдену-қандай да бір химиялық қосылысқа, метилдік топтың қосылуы. 1 көміртек, 3 сутек атомынан тұрады.СН3. Реакцияны-метилтрансфераза ферменттері DNMT1, DNMT3A, DNMT3B қамтамасыз етеді. Көпшілік жағдайда бұл ферменттер метил топтарын тек цитозинге жалғайды. Оның артынан Г. Ц және Г қатарлары-СрG-бұл ДНҚ-да екі нуклеотидті қосып тұратын, фосфатпен бөлінген қысқарту. Химиялық қосылыс ДНҚ-ға қосылғанымен, оған тән генетикалық қатарды өзгертпейді. ДНҚ-дағы 4 негіздің ішінде тек Ц-ғана 5-метилцитозинді түзіп метилденуге ұшырайды. CpG жұптарының басым көпшілігі тікелей нақты гендердің транскрипцияланатын "промотор" аймағында шоғырланған. Промотор-мрНҚ түзілуі мен ДНҚ-дан ақпараттың көшірілуі үшін ДНҚ-ның транскрипциялық кешені байланысатын геном бөлігі. ДНҚ неғұрлым жоғары метилденген болса, оның транскрипциялық өнімділігі соғұрлым төмен. Сонымен қатар, ДНҚ метилденуі кезінде ол MeCP2 (метил CpG байланысушы ақуыз2) деп аталатын гендермен байланысын көрсетті. 2)Гистонды ақуыздардың модификациясы. Эпигенетикада және гендер активтілігінің реттелуі, негізінен нақты ДНҚ-мен тығыз байланысқан төрт гистонды ақуыздарға бағытталған. Төрт гистонды ақуыздарға Н2А, Н2В, Н3, Н4. Бұл гистондар глобулярлық деп аталады. Пішіні тығыз, шар тәрізді. Осындай әрбір шар гистонды өсінді деп аталады, қозғалмалы бос аминқышқыл тізбегі болады. Осы 4 гистондар екі-екіден топтасып, гистонды октамер немесе нуклеосома деп аталатын құрылымды қалыптастырады. Әрбір нуклеосоманы сыртынан айналдыра 1 жұп нуклеотидтен тұратын ДНҚ орайды. Біздің хромосома белгілі аудандары үнемі тығыздалып, оралған күйде болады. Бұл ген туралы ақпарат жоқ аймақтар. Осы құрылымдық бөліктер, мысалы хромосоманың ұшында немесе жасуша бөліну кезінде, ДНҚ х² кейін хромосома ажырауы үшін маңызды болып табылатын бөліктер. 3)РНҚ-МОДИФИКАЦИЯЛАУ. Метилдік модификацияны тек ДНҚ ғана реттеп қоймайтындығы анықталды. Осындай өзгерістер ақуыз синтезі жүретін ДНҚ-дан көшірілген мРНҚ-да модификациялауға алып жүре алады. Адамда мРНҚ Аденозин азоттық негіздерімен байланысатын 3-6 дейін метилдік тобы бар. Метилдену процесі тура ДНҚ метилденуіндей. мРНҚ модификация деңгейі ағзадағы энергиялық байланысты анықтайды және кейбір жағдайда семіздікке әкеледі. Шерешевский-Тернер синдромы-Кариотипi 45,ХО. Диагноз қою әдістері: Цитогенетикалық әдіс, экспресс әдіс, кариотиптеу, дерматоглифика, молекулалық гентикалық әдіс, пренатальды диагностика әдісі. Диагностика:алғашқы диагноз қою: жыныстық хроматин анықтау арқылы, ақырғы диагноз - кариотиптi анықтауға негiзделген. Жыныс хроматинін анықтаудың қарапайым әдісі бұл ауыздың ішкі қуысынан қалақша арқылы алынған ұрттың кілегейлі қабат қырындысын ацеторсеимен бояу. Алынған қырынды материалын зат әйнегінің бетіне 2-3 минутқа қойып, бояуды қосады. Препаратты зат әйнегімен жауып, оны кішкене үстінен басады, артық бояуды сүзгі қағазбен алып тастайды. Боялған препаратты иммерсионды объективпен, жарық микраскопы арқылы зерттейді. Жыныс хроматині жасуша ядро қабықшасының жиегінде түрлі пішіндегі, көбіне сопақша немесе үшбұрышты тығыз денешік түрінде анықталады. Бұл әдіс Барр денешігін анықтауға мүмкіндік береді. Барр денешігі қалыпты әйел жасушаларында 5-60%, ер адам жасушаларында 2-5% анықталады. Жұмыс жасау әдісі - ауыздың ішкі қуысынан ұрттың кілегейлі қабатынан қырынды алудың алдында, ауыз қуысын жылы сумен мұқият тазалау керек; - Мұқият ұрттың кілегейлі қабатының ортаңғы бөлігіндегі жасушадан ағаш немесе метал шпательдің ұшымен қырынды алу (ауыздың оң және сол жақ бөліктерінен) . 3. Алдын – ала диагноз қою үшін – экспресс зерттеу әдісін қолданамыз. Экспресс әдісі хромосомалық ауруларды тез, арзан, жеңіл орындалатын бастапқы зерттеу әдісі. Бұл әдіске зерттеуге жеңіл алатын зерттеу материалдары қолданылады, ұрттың кілегейлі қабытынынң қырындысы. Оларды арнай бояулармен бояп, микроскоппен зерттейді. Бұл әдіс арқылы жасушалардағы Барр денешігін анықтап кариотип құрастырад. Барр денешігі ядроның мембранасының астында орналасады. Бұл денешік арқылы жыныстық хромосомалардың санын нақтылайды. Қалыпты кариотипте 1 активсіз Барр денешігі және активті Х жыныс хромосомасы болады. Шерешевский Тернер синдромында Барр денешігі анықтау мүмкін болмайды. Нақты диагноз қою үшін – цитогенетикалық зертету әдісі, кариотиптеу қолданылады. Кариотиптеу – ағзадағы нақты хромосомалар санын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл талдау үшін шеткі қан жасушалары лимфоциттер, фиброциттер, сүйек кемігі жасушалары алынады. Зерттеу 3 кезеңнен тұрады. 1. Зерттеуге алынған жасушаларды арнай қоректік орталарда 72 сағат бойы өсіреді. Жасушалардың митоз сатысын ынталандыру үшін, фитогемаглютиниді қосады, содан кейін метафазада колхоцин қосып процессті тоқтады. Гипотоникалық ерітінді қосып ядро қабығын ерітеді, натрий цитраты көмегімен хромосома пластинкаларын алады. 2. Хромосомалардың арнай бояулармен бояп, микроскоппен зерттейді. 3. Метафаза сатысындағы хромосомаларды талдап, олардың нақты санын немесе сандық құрылымдағы дефектілерді анықтайды. Гентингтон хореясы, гиперкинетикалық түрі. Ауруға диагноз қою тән клиникалық белгілеріне және ПТР көмегімен ДНҚ молекулалық-генетикалық талдауға негізделеді. • Компьютерлік томография; • Магнитті-резонансты томография. Гентингтон хореясы – мутантты геннің толық пенетранттылығымен аутосомды – доминантты ауру. Аутосомды-доминантты түр(АД): - ауру әр ұрпақта кездеседi (вертикаль түрде тұқым қуалау); - ауру мен сау адамдардың ара-қатынасы 1:1; - ер адамдармен әйел адамдарда бiрдей кездеседi; - ауру баланың ата-анасының бiреуi ауру; - екеуi де сау ата-аналардың барлық балалары сау; - екеуi де ауру ата-аналарда аурудың зiлдi түрiмен ауратын балалар туылады; Пациенттің генотипі – гомозиготалы доминантты – АА, гетерозиготалы – Аа.\ Даун синдромы (21 хромосоманың трисомиясы) – 21-жұп хромосомалардың қалыпты екі көшірменің орнына 3 көшірмесімен (трисомия) көрінетін геномдық патологиялардың бір түрі, сондықтан адам кариотипі қалыпты 46 хромосома орнына 47 хромосомадан тұрады. Науқас баланың кариотипі: 47, ХУ, 21+ Даун синдромы бар кыздың кариотипі: 47, ХХ, 21+ Даун синдромы бар ұлдың кариотипі: 47, ХУ, 21+ Құрсақ қуысы ағзаларын УДЗ;-Даун синдромын уақтылы диагностикалау барлық жүкті әйелдерге міндетті скринингтік ультрадыбыстық енгізуден кейін қол жетімді болды. Заманауи ультрадыбыстық жабдық 12-13-ші акушерлік аптада аномалия туралы күдік туғызады. Биохимиялық-қан анализін алады.Бұл зерттеу генетиктерге ұрықтағы хромосомалық аномалия ықтималдығын бағалауға мүмкіндік береді. Амниоцентез және хорион биопсиясы-Жасы үлкен жүкті әйелдерге, сондай – ақ скринингтік зерттеулердің нашар нәтижелерін алған әйелдерге инвазивті диагностика-хорион биопсиясын (плацента тінін зерттеу) жүргізу қажет. Амниоцентез – амниотикалық сұйықтықты зерттеу де мүмкін. 2.Геномдық трисомия. Бұнда 21 нші хромосомада бір хромосома артық болады,яғни бұл синдром кезінде трисомия анықталады. Дaун синдрoмы хрoмoсoмaлық aурулaр тoбынa жaтaды,пaйдa бoлу механизміне кeлeр бoлсaқ,пoлиплoидия,яғни хрoмoсoмa жиынтығының aртуы жәнe aнeуплoидия хрoм.сaнының өзгeруi сaлдaрынaн бoлaды.Aнeуплoидияның п.б.:мeйoз кeзiндeгi гoмoлoгты хрoм.дұрыс бөлiнбeуi нeмeсe дұрыс aжырaмaуы,сaлдaрынaн бiр жыныс жaсушaсынa 2 хрoмoсoмa түсeдi жәнe бiр трисoмия бoлaтын зигoтa жәнe мoнoсoмия бoлaтын зигoтa пaйдa бoлып aуруғa шaлдықтырaды.Кoнъюгaция кeзiндeгi гoмoл.хрoмoсoмaлaрдың дұрыс eмeс aжырaуынaн,хрoмoсoмaлaрдың қaйтa құрылуындa бұзылыстaр,құрылымындaғы өзгeрiстeргe aлып кeлeдi. Гомеобоксты гендерге HOX,PAX,SOX гендері жатады HOX тұқымдасы 38 геннен тұрады, олар 4 кластерді құрайды: А,В,С, Д. Олар түрлі хромосомаларда 7,17,12,2 орналасқан. Гендердің кластердегі орны мен олардың дене осьі зоналарында таралуы бойынша тікелей байланыс бар: HOX-1 бастың алдыңғы, HOX-5 кеуде, HOX-7 бел аймағында, HOX-9-12 тұлғаның артқы бӛлігінде орналсақан. HOX тұқымдасы гендерінің мутациялары эбмрионның тіршілігін жоюына алып келеді. HOX гендердің әртүрлі кластерлерінің жоғары дәрежеде гомологты болуы бір НОХгеннің, екінші геннің қызметін қамтамасыз ете алады. Мысалы, HOX D-дағы 13-ген HOX А және HOX С-дағы 13-гендермен ӛте ұқсас. HOX А-дағы 13-геннің мутациясы қол мен аяқтың бірінші және бесінші саусақтарының қысқаруына, сонымен қатар ұлдарда гипоспадияға, қыздарда мүйіз тәрізді жатырдың түзілуіне алып келеді. HOX D -дағы 13-геннің мутациясы синполидактилияға, яғни 3 және 4- саусақ арасында, фалангалары жартылай жабысқан қосымша саусақтың пайда болуына алып келеді. Сүтқоректілер мен адамдардың эмбриогенезінің алғашқы кезеңін HOX, PAX, SOX гомеобоксты гендері бақылайды. Прогенез (предэмбриональды кезең) 2.Антенатальды (туылғанға дейінгі, пренатальды) кезең– эмбриональды және фетальды кезеңдерден тұрады. Осы антенатальды кезеңде белсенді болуы мүмкін. Постнатальды (туылғаннан соң) кезең – пререпродуктивті (ювенильді), репродуктивті (жетілген) пострепродуктивті (қартаю) кезеңдерден тұрады. Неонатальды скрининг дегеніміз бұл жаңа туылған нәрестелерді тұқым қуалайтын аурулардың бар жоқтығына жаппай тексеру.Осы аурулар кезінде қолданылады -адреногенитальды синдром; -галактоземия; туа біткен гипотиреоз, муковисцидоз; фенилкетонурия. Ауру кезінде фенилаланингидроксилаза ферментінің жетіспейді , бұл қанда және зәрде фенилаланин метаболиттерінің жиналуына әкеледі. ФАГ тапшылығының дәрежесі гиперфенилаланинемия (ГФА) дәрежесін анықтайды. Оның қандағы деңгейі 120 ммоль/л-ден аз болады. Фенилаланин концентрациясы 600-ден 1200 микромолл/л-ге дейін ретінде жіктемесі осы аурудың көрсеткіші. Неонатальды скрининг GATRI FKU тестінен басталды. Осы уақытқа дейін бұл Неонатальды скринингте флюорометриялық әдіспен анықталады. ФКУ-классикалық түрі- PA 20 мг / дл-ден жоғары. • ФКУ-ның орташа формасы - бұл PA 10,1 - 20 мг / дл деңгейіндегі ауру, сондай-ақ физиологиялық норма фонында баланың қанында тұрақты болса, ПА деңгейі 8,1 - 10 мг / дл болатын ауру. рациондағы ақуыз. 2.Амниоцентез, көбінесе амнионға қысқартылған, әдетте жүктіліктің 15-тен 20-аптасына дейін жүргізілген диагностикалық тест. Бұл процедурада аз мөлшерде амниотикалық сұйықтықты (дамушы ұрықты қоршаған сұйықтық) жатырдан алып тастау қарастырылған. Амниотикалық сұйықтық ұрықтың хромосомалық ақаулардың белгілі бір түрлерінің бар-жоғын анықтау үшін сынақтан өткізілуі мүмкін. 1. мультифакторлық ауруларға жатады.Оның ішінде Орта жастың соматикалық аурулары(диабет, гипертония, асқазан және 12 елі ішек ойық жарасы, демікпе). Ауруларға тұқым қуалауға бейімділіктің полигендік табиғатын дәлелдеу үшін 3 негізгі әдіс қолданылады: 1)Клинико-генеалогиялық 2)Егіздерді салыстыру 3)Популяциялық-статистикалық жүктеу/скачать 3,26 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|