1-билет. Жасуша туралы ғылым


Рибосомалық РНҚ (ррнқ) және көліктік РНҚ (тРНҚ)



бет38/39
Дата25.11.2023
өлшемі178,37 Kb.
#126061
түріҚұрамы
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39
Байланысты:
1-билет. Жасуша туралы ғылым-emirsaba.org

Рибосомалық РНҚ (ррнқ) және көліктік РНҚ (тРНҚ)
Рибосомалық РНҚ (ррнқ) – рибосомалардың маңызды құрамдас бөлігі, ол мРНҚ-ны нуклеотидтер тізбегін оқу үшін қажет позицияда байланыстырады. Кейбір ррнқ химиялық реакцияларды жеделдетуге (катализдеуге) көмектесетін ферменттер сияқты әрекет етеді, бұл жағдайда амин қышқылы мен синтезделген ақуыз арасындағы пептидтік байланыс түзілу реакциясы. Ферменттер сияқты әрекет ететін РНҚ деп аталады рибозимдер.
Тасымалдау РНҚ (тРНҚ) ақуыз синтезіне де қатысады, бірақ тасымалдаушы рөлін атқарады: аминқышқылдарын рибосомаға жеткізіп, тізбекке қосылған аминқышқылдарының мРНҚ-да көрсетілген тізбекке сәйкес келетіндігін тексеріңіз. Көліктік РНҚ бір РНҚ тізбегінен тұрады, бірақ бұл тізбекте бір-бірімен байланысып, қос ішекті аймақтарды құрайтын қосымша фрагменттер кездеседі. Осындай базалық жұптау нәтижесінде молекуланың жұмысы үшін маңызды күрделі үш өлшемді құрылым алынады.
Реттеуші РНҚ (микроРНҚ және мирнқ)
Кодталмайтын РНҚ-ның кейбір түрлері (яғни ақуыздарды кодтамайтындар) басқа Гендердің транскрипциясын реттеуге көмектеседі. Мұндай РНҚ-ны реттеуші деп атауға болады. Мысалы, микроРНҚ (miRNA) және кіші ИНТЕРФЕРЕНТТІ РНҚ (siRNA) — ұзындығы шамамен 22 нуклеотид болатын РНҚ — ның шағын реттеуші молекулалары. Олар тиісті мРНҚ молекулаларымен байланысады (ішінара немесе толығымен толықтырушы тізбектер) және олардың тұрақтылығын төмендетеді немесе олардың таратылуына араласады, осылайша олардың санын дәл реттейді.
Бұл кодталмайтын және реттеуші РНҚ-ның көптеген түрлерінің мысалдары ғана. Ғалымдар әлі күнге дейін олардың жаңа сорттарын ашуда.


2.Жасушадағы судың рөлі.


Судың қасиеттері және оның жасушадағы рөлі:
Жасуша заттарының арасында бірінші орында су тұр. Бұл жасуша массасының шамамен 80% құрайды. Су тірі организмдер үшін екі есе маңызды, өйткені ол жасушалардың құрамдас бөлігі ретінде ғана емес, көптеген адамдар үшін де, тіршілік ету ортасы ретінде де қажет.

1. Су жасушаның физикалық қасиеттерін анықтайды-оның көлемі, серпімділігі.

2. Көптеген химиялық процестер тек сулы ерітіндіде жүреді.

3. Су-жақсы еріткіш: көптеген заттар жасушаға сыртқы ортадан су ерітіндісінде түседі, ал су ерітіндісінде қалдық өнімдер жасушадан шығарылады.

4. Су жоғары жылу сыйымдылығы мен жылу өткізгіштікке ие.

5. Судың ерекше қасиеті бар: +4-тен 0 градусқа дейін салқындаған кезде ол кеңейеді. Сондықтан мұз сұйық суға қарағанда жеңіл және оның бетінде қалады. Бұл су ортасында өмір сүретін организмдер үшін өте маңызды.

6. Су жақсы майлау болуы мүмкін.

Судың биологиялық рөлі оның молекулаларының кішкентай мөлшерімен, олардың полярлығымен және бір-бірімен сутегі байланыстарымен қосылу қабілетімен анықталады.

Судың биологиялық функциялары:

көлік. Су жасуша мен ағзадағы заттардың қозғалысын, заттардың сіңуін және метаболизм өнімдерінің шығарылуын қамтамасыз етеді. Табиғатта су өмірлік маңызды өнімдерді топыраққа және су объектілеріне тасымалдайды.

метаболикалық. Су барлық биохимиялық реакциялар үшін орта, фотосинтез кезіндегі электронды донор; макромолекулалардың мономерлеріне гидролизі үшін қажет.

су ағзадағы майлайтын Сұйықтықтар мен шырыштардың, секрециялар мен шырындардың түзілуіне қатысады.

Өте аз жағдайларды қоспағанда (сүйек және тіс эмальы), су жасушаның басым құрамдас бөлігі болып табылады. Су жасушаның метаболизмі (метаболизмі) үшін қажет, өйткені физиологиялық процестер тек сулы ортада жүреді. Су молекулалары жасушаның көптеген ферментативті реакцияларына қатысады. Мысалы, ақуыздардың, көмірсулардың және басқа заттардың бөлінуі ферменттердің сумен әрекеттесуі нәтижесінде пайда болады. Мұндай реакциялар гидролиз реакциясы деп аталады.

Су фотосинтез кезінде сутегі иондарының көзі ретінде қызмет етеді. Жасушадағы су екі формада болады: бос және байланысқан. Бос су жасушадағы барлық судың 95% құрайды және негізінен еріткіш ретінде және протоплазманың коллоидтық жүйесінің дисперсиялық ортасы ретінде қолданылады. Байланысты су үлесіне 4% ғана, барлық су жасушалар, непрочно теміржолда біріктірілді ақуыздарымен водородными байланыстары бар.

Зарядтардың асимметриялық таралуына байланысты су молекуласы диполь ретінде әрекет етеді, сондықтан оны оң және теріс зарядталған ақуыз топтарымен байланыстыруға болады. Су молекуласының дипольдік қасиеті оның электр өрісінде қозғалу, зарядты тасымалдайтын әртүрлі молекулалар мен молекулалардың бөліктеріне қосылу қабілетін түсіндіреді. Нәтижесінде гидраттар пайда болады

Жоғары жылу сыйымдылығына байланысты су жылуды сіңіреді және осылайша жасушадағы температураның күрт өзгеруіне жол бермейді. Денедегі судың мөлшері оның жасына және метаболикалық белсенділігіне байланысты. Бұл эмбриондағы ең жоғары (90%) және жасына қарай біртіндеп төмендейді. Әр түрлі тіндердегі судың мөлшері олардың метаболикалық белсенділігіне байланысты өзгереді. Мысалы, мидың сұр затында су 80% - ға дейін, сүйектерде 20% - ға дейін. Су-организмдегі (қан ағымы, лимфа, өсімдіктердегі тамырлар арқылы ерітінділердің жоғары және төмен ағымдары) және жасушадағы заттардың қозғалуының негізгі құралы. Су үйкеліс беттері бар жерде (мысалы, буындарда) қажет "майлау" материалы ретінде қызмет етеді. Судың максималды тығыздығы 4°C. сондықтан тығыздығы төмен мұз суға қарағанда жеңіл және оның бетінде жүзеді, бұл тоғанды қатып қалудан қорғайды. Судың бұл қасиеті көптеген су ағзаларының өмірін сақтайды.





Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   39




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет