1-БӨлім. ӘЛеуметтік-психологиялық тренингтің жалпы негіздері

Позитивті өзін-өзі қабылдау және өзін-өзі түсіну.Өзін-өзі түсіну өзінің құрылымы мен беделіне қарамастан өзіңді тұтастай қабылдау. Өзін-өзі қабылдау сезімтал позитивті сөйлесудің тәжірибесі, яғни, өзіңді қабылдау тек өзіңді басқа біреудің қабылдауы арқылы ғана мүмкін болады. Сөйлесу кезіндегі әріптесіңе бағытталған, өзіндік психологиялық өзіне «кері қаратылған» сөйлесушінің күйі. Осылайша, сөйлесудегі сөйлеу дағдысын дамыту мақсатындағы ӘПТ-ның бір мақсатында оның әрбір үш қатысушысының когнитивті, ұстанымдық және сөйлесудегі сөйлеу дағдысының сезімтал құрамын шешілу міндеті қойылады. Осылайша, ӘПТ кең көлемдегі міндеттердің шешілуіне, ең бірінші, сөйлесумен байланысты – тұлға қатынасының (сөйлеу дағдысының) түзеу және даму жүйесінің бағытына әсер ете алады. Алайда екінші аспектіні де, тренингтік топтарда бар үздіксіз тұлғамен жұмыс істеуге бағытты да атап өту керек.

• Позитивті өзін-өзі қабылдау және өзін-өзі түсіну.Өзін-өзі түсіну өзінің құрылымы мен беделіне қарамастан өзіңді тұтастай қабылдау. Өзін-өзі қабылдау сезімтал позитивті сөйлесудің тәжірибесі, яғни, өзіңді қабылдау тек өзіңді басқа біреудің қабылдауы арқылы ғана мүмкін болады. Сөйлесу кезіндегі әріптесіңе бағытталған, өзіндік психологиялық өзіне «кері қаратылған» сөйлесушінің күйі. Осылайша, сөйлесудегі сөйлеу дағдысын дамыту мақсатындағы ӘПТ-ның бір мақсатында оның әрбір үш қатысушысының когнитивті, ұстанымдық және сөйлесудегі сөйлеу дағдысының сезімтал құрамын шешілу міндеті қойылады. Осылайша, ӘПТ кең көлемдегі міндеттердің шешілуіне, ең бірінші, сөйлесумен байланысты – тұлға қатынасының (сөйлеу дағдысының) түзеу және даму жүйесінің бағытына әсер ете алады. Алайда екінші аспектіні де, тренингтік топтарда бар үздіксіз тұлғамен жұмыс істеуге бағытты да атап өту керек.

Тренинг – тұлғаға әсер ету үдерісін түрлендіруші белсенді топтық әдістердің кешені.Мұндай жағдайда тренингтің басты жүйе құрушы құрамы топтың тұлғаға психологиялық әсері болады. Ковалев А.Г психологиялық әсердің астарынан бір индивидтің келесі индивидтің (топтың) психикасына әсері, өзінің еркін түрде белгілі бір мотивтен шығып және көзқарастардың, пікірдің, қарым-қатынастардың, өзге де психологиялық құбылыстардың құрылымдарының бекітілуі мен өзгеріс мақсатын түсіндіреді. Әсер ету екі түрлі жүйелік қарым-қатынаста: «субьекті-обьектілі» және «субьект-субьектілі» жүзеге асырылады. Бірінші қатынастағы жүйеде субъектіге- басқарушы (манипулятор) ролі берілсе, объектіге – басқарылушы (өзін-өзі ұстау тренингі) ролі белгіленеді. Субьект-субьектілі жүйесінде психологиялық ұстанымдар теңестіріледі. (тұлғалық-бағытталушы тренингтер). Тренингтік топтардың тұлғаның дамуы мен тұлғалық өсуге бағытталған екінші негізгі мақсаты екінші қарым-қатынас жүйесінде жүзеге асырылатын психологиялық әсермен байланысты. Ол адам табиғатының құрылымдық бастауына негізделген психологиядағы гуманистік бағытпен байланысты. «Гуманистік психология» принципіндегі әсер етуді құрастырудың негізгі ролі К.Роджерске тән. Ол «өсу моделі» идеясын алға қойды. Оның пікірінше, адам өз потенциалын жүзеге асыруда өзіндік ішінен шығатын белсенділікке, өсу мен прогреске ұмтылады.

• Тренинг – тұлғаға әсер ету үдерісін түрлендіруші белсенді топтық әдістердің кешені.Мұндай жағдайда тренингтің басты жүйе құрушы құрамы топтың тұлғаға психологиялық әсері болады. Ковалев А.Г психологиялық әсердің астарынан бір индивидтің келесі индивидтің (топтың) психикасына әсері, өзінің еркін түрде белгілі бір мотивтен шығып және көзқарастардың, пікірдің, қарым-қатынастардың, өзге де психологиялық құбылыстардың құрылымдарының бекітілуі мен өзгеріс мақсатын түсіндіреді. Әсер ету екі түрлі жүйелік қарым-қатынаста: «субьекті-обьектілі» және «субьект-субьектілі» жүзеге асырылады. Бірінші қатынастағы жүйеде субъектіге- басқарушы (манипулятор) ролі берілсе, объектіге – басқарылушы (өзін-өзі ұстау тренингі) ролі белгіленеді. Субьект-субьектілі жүйесінде психологиялық ұстанымдар теңестіріледі. (тұлғалық-бағытталушы тренингтер). Тренингтік топтардың тұлғаның дамуы мен тұлғалық өсуге бағытталған екінші негізгі мақсаты екінші қарым-қатынас жүйесінде жүзеге асырылатын психологиялық әсермен байланысты. Ол адам табиғатының құрылымдық бастауына негізделген психологиядағы гуманистік бағытпен байланысты. «Гуманистік психология» принципіндегі әсер етуді құрастырудың негізгі ролі К.Роджерске тән. Ол «өсу моделі» идеясын алға қойды. Оның пікірінше, адам өз потенциалын жүзеге асыруда өзіндік ішінен шығатын белсенділікке, өсу мен прогреске ұмтылады.