1 дəріс. Əлеуметтануға кіріспе Жоспар: Əлеуметтануға кіріспе.Əлеуметтанулық қиял
жүктеу/скачать 395,61 Kb.
|
Әлеуметтану экс
- Бұл бет үшін навигация:
- 1.Тұрақтылық
- 3. Эволюция
| Құрылымдық-функциялық теория
Құрылымдық-функциялық теория (немесе құрылымдық функционализм) әлеуметтік ұйымның қалай жүзеге асырылатыны туралы проблеманы зерттейді. Бұл теориялық көзқарас жаратылыстану ғылымынан және қоғам мен ағза арасындағы ұқсастықтардан бастау алады.Биолог ғалымжасушалардың бөліктерін (құрылымдарын) және олардың қалай жұмысістейтінін (функциясын) анықтаса, қүрылымдық-функциялық теорияны қолданатын әлеуметтанушы да қоғамның құрылымдарын және олардың қызметін анықтауға тырысады. Құрылымдық-функциялық теорияның негізіндегі болжамдар барлық әлеуметтанушылар қоғамның қалай жұмыс істейтінін зерттеуге мүдделі. Алайда құрылымдық-функциялық көзқарасты жақтайтындар негізгі үш тұжырымды басшылыққа алады. 1.Тұрақтылық: кез келген әлеуметтік үлгіні бағалаудың басты критерийі - оның қоғамды сақтауға қосатын үлесі. 2.Үйлесімділік: ағзаның бөліктері секілді, қоғамның бөліктері де әдетте тұтастық үшін үйлесімді түрде жұмыс істейді. 3. Эволюция: өзгеріс, ең алдымен, эволюция арқылы жүзеге асырылады, бұл дегеніміз - әлеуметтік құрылымдардың жаңа қажеттіліктер мен талаптарға, негізінен, бейбіт түрде бейімделуі және қажетсіз, я ескірген құрылымдардың жойылуы. Құрылымдық-функциялық теорияны қолданатын әлеуметтанушылар әлеуметтік құрылымдардың табиғатын және салдарын зерттеумен шұғылданады. Құрылымдық-функциялық теория ғалымдары әлеуметтік құрылымдардың жағымды (пайдалы) нәтижелерін функция ретінде, ал әлеуметтік қүрылымдардың теріс (зиянды) салдарын дисфункция ретінде сипаттайды. Маңызы зор болғандықтан құрылымдық-функциялық теория ұғымдарын басқа көзқарастағы әлеуметтанушылар да қолданады. Жеке тұлғалардың әлеуметтік құрылымдарға қатысын және оларға эсер ету ерекшеліктерін зерттейтін әлеуметтанушылар символдық интеракционизм теориясын пайдаланады. Символдық интеракция теориясы (немесе символдық интеракционизм) адам әрекеттерінің субъективті мәнін және осы мәнді қалыптастырып, дамытатын процестерді қарастырады . Бұл теория адамдардың өзара әрекетке түсуінің символдық (немесе субъективті) мағынасын зерттегендіктен осылай аталады. Символдық интеракционизм теориясы ғалымдарының пайымдауынша адамның мінез-құлқын зерттеуі мынадай үш негізгі нысандық тұжырымнан бастау алады : 1. Мән-мағына өте маңызды. Кез келген мінез-құлық пен қимылдың я сөздің бірнеше мағынасы болуы және олар әркелкі нәрселерді сипаттауы мүмкін. Адамның мінез-құлқын түсіну үшін оның сол мінез-құлыққа я қимылға қалай қарайтынын зерттеуіміз керек. 2. Мән-мағына қарым-қатынастың арқасында дамиды. Қарым-қатынас өзгергенде мағына да өзгереді. 3. Мән-мағынаны адамдар өзара келісу арқылы жасайды Символдық интеракционизмнің ең ұтымды тұсы сол: ол - өмірімізге, өз-өзімізді түсінуге, тұлғааралық қарым-қатынас пен келіспеушіліктерді бағалауға үлкен әлеуметтік құрылымдардың қалай әсер ететінін зерттейді. Әрбір әлеуметтанушы зерттеу жұмысына қандай теориялық көзқарас сәйкес келетінін өзі шешуі керек. Рөлдік тұжырымдама американың әлеуметтік психологиясында ХХ ғасырдың 30-шы жылдары пайда болды. Оның ірі өкілдері Чарльз Хортон Кули, Джордж Герберт Мид, Р. Линтон т.б.Рөльдік теория негізін қалаушылардың бірі Р. Линтон.Ол әлеуметтік рөльді адам статусымен байланысты күтілетін мінез-құлық ретінде анықтайды. Бұл рөльдік күту адамның әлеуметтік статусынан туындайтын белгілі бір мінез-құлық ережелерді немесе нормаларын орындау және игеру жағдайында іске асады. Әр статусқа көптеген рөльдер қызмет ететіндігін атап айту маңызды. Зауыт директоры жоғарыдағы басқарушылар алдында бір рөльде, қол астындағыларының алдында екінші рөльде, әке түрінде – үшінші рөльде болады. Бірақ барлық жерде ол зауыт директоры болып қала береді, бұл оның басты статусы. Алайда, барлық рөльдерде, сонымен бірге, директор, әке рөльдерінде де ол әртүрлі жағдайда көрінеді.Басқаша айтқанда, әлеуметтік рөл дегеніміз, қоғамдағы адамдардың белгілі бір қызмет атқарған жағдайда белгілі бір тәртіп нормаларын сақтауын айтамыз. Ал, рөлдік жүйе дегеніміз, адамның қоғамдағы алатын орнына, жағдайына, тұрмысына сәйкес істейтін қызметінің жиынтығы. Адамдардың әлеуметтік рөлдерді бойына сіңіріп, игеріп, меңгеруі тұлғаны әлеуметтендіру процесінің бір бөлігі, оның қоғамға, топқа толық енуінің негізгі қажетті шарты. Сонымен, жан – жақты дамыған тұлға өзіндік рөлдік мінез – құлқын белгілі бір әлеуметтік ситуацияға байланысты пайдаланып оны бейімділік құралы ретінде қолданады. Басқаша айтқанда, рөлдік мінез – құлық дегеніміз, индивидтің (адамның) іс жүзіндегі мінез – құлық. Сонымен, жан – жақты дамыған тұлға белгілі бір әлеуметтік жағдайда бейімделу құралы ретінде рөлдік мінез – құлықты пайдаланады. Рөлдік мінез – құлықты рөлмен алмастыруға болмайды. Әлеуметтік рөлдің негізгі компонеттері сатылы жүйе ретінде құралады. Тест 2. 1.«Әлеуметтану әлеуметтік фактілерді зерттейтін ғылым деп көрсеткен кім? А) Э.Дюркгейм В) О.Конт С) М.Вебер D) Р.Мертон Е) Х.Шелдон Социология терминін алғашқы қолданған кім? A) О.Конт
3.1820-1903 жылдар аралығында өмір сүрген ірі әлеуметтанушысы: A) Г. Спенсер; B) Т.Парсонс; C) Э.Дюркгейм; D) К.Маркс; E) М.Вебер 4.О.Конт қандай ағымның өкілі? A) Позитивизм В) антипозитивизм С) субъективизм D) детерминизм E) объективизм 5.Әлеуметтануға «аномия» түсінігін енгізуші? А) Э.Дюркгейм В) О.Конт С) М.Вебер D) Р.Мертон Е) Х.Шелдон 6.«Позитивтік философия курсы», «Позитивистік катехезис», «Позитивтік философия рухы туралы талдау» еңбектерінің авторы? A) О.Конт B) Т.Парсонс; C) Э.Дюркгейм; D) К.Маркс; E) М.Вебер 7.«Әлеуметтану» терминін алғаш енгізген ғалым: A) О.Конт B) Т.Парсонс; C) Э.Дюркгейм; D) К.Маркс; E) М.Вебер 8.Құрылымдық-функциялық көзқарасты жақтайтындар қанша тұжырымды басшылыққа алды? A) 3
C) 2 D) 5 E) 6 9.О.Конт «әлеуметтану» терминін алғаш қай жылы енгізген? A) 1839
C) 1739 D) 1832 E) 1736 10.Ағзаның бөліктері секілді, қоғамның бөліктері де әдетте тұтастық үшін үйлесімді түрде жұмыс істеуі құрылымдық-функциялық көзқарастың қай түрі? A) үйлесімділік B) тұрақтылық C) эволюция D) салыстыру E) бақылау 11.Символдық интеракционизм теориясы ғалымдарының пайымдауынша адамның мінез-құлқын зерттеуі қанша нысандық тұжырымнан тұрады? A) 3
C) 2 D) 5 E) 6 12.«Әлеуметтіктұрақтылық - әлеуметтіктәртіппенеркіндіктіңарасындалайықтытеңгерімболуынқажететеді» деді... А) Э.Дюркгейм В) О.Конт С) М.Вебер D) Р.Мертон Е) Х.Шелдон 13. «Әр қоғам - қоршаған ортаға бейімделу» керек деген қағиданы ұстанған? A) Г. Спенсер;
14. Метафизикалық саты қай ғалымның тұжырымдамасы? A) О.Конт
A) Құрылымдық-функциялық теориясы B) символдық интеракционизм C) эволюция теориясы D) салыстыру теориясы E) бақылау теориясы №3 Дәріс жүктеу/скачать 395,61 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|