№1 дәріс Кіріспе. Математиканы оқыту әдістемесінің бұлақ-бастаулары Дәріс жоспары



бет5/5
Дата21.09.2023
өлшемі12,95 Mb.
#109632
1   2   3   4   5
Байланысты:
Дәріс - 1

Һ(А)ҺК(А)Һ(И)
5 5 20 5

Б(О)ЖУ(ЕН)
2 3 6

Ж(А)ДИ(А)Б(И)
3 410 2

Д(А)Һ(ИН)К(А)
4 5 20

Һ(А)УЛ(О)
5 6 30

Б(А)ДХ(О)
2 4 8

Ж(А)ҺИ(А)Һ(ЕН)
3 5 10 5

Д(А)УК(А)Д(И)
4 6 20 4

Һ(А)ЗЛ(А)Һ(ИН)
5 7 30 5

Б(А)Һ(А)И(ИН)
2 5 10

Ж(А)УИ(А)Х
3 6 10 8

Д(А)ЗК(А)Х(ИН)
4 7 20 8

Һ(А)ХМ(О)
5 8 40

Б(А)УИ(А)Б(И)
2 6 10 2

Ж(А)3(ИА)КА
3 7 20 1

Д(А)ХЛ(А)Б
4 8 30 2

Һ(А)ТМ(А) Һ(ИН)
5 9 40 5

Б(А)ЗИ(А)Д(ЕН)
2 7 10 4

Ж(А)ХК(А)Д(И)
3 8 20 4

Д(А)Т(ИН)Л(А)У
4 9 30 6


Б(А)ХИ(А)У
2 8 10 6

Ж(А)ТК(А)З(ИН)
3 9 20 7



Б(А)ТИ(А)Х
2 9 10 8



Б Б Д Б Ж У Б Д Х

Б Б Д Б Ж У Б Д Х

2 2 4 2 3 6 2 4 8

Х Х СД

8 8 64

«ӘБЖАД ЕСЕБІ» ТУРАЛЫ БІЛІМДЕРДІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Тарихи оқиғалардың мерзімін белгілеу

Бұхара тарихшысы Хафиз Таныштың «Шараф-наме-их Шахи» атты кітабы.

«ШРФНАМХ ШАХИ»

676 + 316 = 992 – хижра бойынша кітаптың шыққан жылы, қазіргі 1584 жыл.


Ш

Р

Ф

Н

А

М

Х

300

200

80

50

1

40

5

676

Ш

Р

Ф

Н

А

М

Х

300

200

80

50

1

40

5

676

Ш

А

Х

И

300

1

5

10

316

Ш

А

Х

И

300

1

5

10

316

ибн Сина туралы өлең шумағы:

«Әбу Ғали ибн Сина келді ақиқат,

Жоқ еді, жомарт берді «шажағ» жылында.

Көзіне «шаса» ғылымның шықты шыңына,

Қолын созды жаһанға, кетті қайтып «тәказ»-да».

«ШЖҒ» = 300 + 3 + 70 = 373 ж., бұл – 983 жыл;

«ШСА» = 300 + 90 + 1 = 391 ж., бұл – 1001 жыл;

«ТКЗ» = 400 + 20 + 7 = 427 ж., бұл – 1036 жыл.

Жұмбақ айтыстарда қолданылуы

«Шәкей сал мен алты ақынның» айтысы:

«...Басы - он, ортасы - алпыс, соңы - сексен,

Бұл нұсқау хабар берер біздің аттан...».

10 – И

60 – С

80 – Ф

«ИСФ» - ЖҮСІП

Кете Жүсіп Ешниязұлы

Керейіт Даңмұрын мен Қаңлы Жүсіптің айтысы:

Керейіт Даңмұрын мен Қаңлы Жүсіптің айтысы:

Керейіт Даңмұрынның жұмбағы:

«Үш басты, - деп айтады, - бір хайуанат.

Әз екен алты аяқты ауыр дене,

Тәні алпыс,екі жағында алты қанат.

Бітімі екі тарақ құйрық екен,

Бір мақұлық қасиетті зор хабардат...».

Қаңлы Жүсіптің шешуі:

«...Жасымда қылған екен маған енші,

Ата - анам осы түрлі хайуанатын.

Сол мақұлық сонан бері біздің қолда,

Еткенсін ием лайық қызметін.

«Сұрайтын сұраушыдан білем» десе,

Әбжәдтән есеп қылсын Жүсіп атын...».

«Қыз бен жігіт айтысы»

«Қыз бен жігіт айтысы»

  • Қыз:
  • «Цифр бар «Жиырмасыншы» сөз басында,

    «Отыз» бен «Сегіз жүз» тұр қасында.

    Және тағы «Жетпіс» пенен «Сексен» де бар,

    Осы сөз білесің бе қай фасылда?»

  • Жігіт:
  • «Цифрдан жиырмасыншы «Каф» шығады,

    Отыз – «лям», сегіз жүзден «Зат» шығады,

    Жетпістен шығатұғын «Ғайын» қарпі,

    Сексеннен «Фи» таңбалы хат шығады.

    Жиылтып бес қаріпті оқығанда,

    Ішінен «Күлзағифа» ат шығады».

    «20 – К; 30 – Л; 800 – З; 70 – Ғ; 80 – Ф».

Қорытынды

«Әбжад есебі»:

  • аса терең философиялық және математикалық ойдың жемісі.
  • мұсылмандық дүниетанымның қайнар бұлағы.
  • алфавиттік нумерацияға негізделген сандар арифметикасы.
  • 4) қазақ халқының байырғы математикалық мәдениетінің куәсі.

    5) қазіргі цифрлар ойлап табылған IX ғасырға дейінгі кезеңде мұсылман халықтары арасында кеңінен таралған.

    6) мұсылман ғұламалары бұл білімдерді тарихи оқиғалардың мерзімін көрсетуде кеңінен қолданып отырған.

    7) қазақ халқы бұл білімдерді «жұмбақ айтыстарда» асқан шеберлікпен қолдана білген.

Мұсылмандық медреселерде «Фараиз дәптерлері» деп аталған оқу құралына жинақталып берілген мұра бөлісушілікке байланысты әралуан есептерді шығаруды оқытып-үйретуге күш салынды.

«Бір құлдың 3 қызы болыпты.Олар әкелерін құлдықтан құтқармақ болып ақша жинаған екен. Ортаншы қыздың ақшасы жоқ болған,ал үлкен қыздың 30 теңгесі,кіші қыздың 20 теңге ақшасы бар екен.Олар әкелерін 50 теңге ақша беріп, құлдықтан құтқарып алыпты.Бірнеше жылдан кейін әкелері қайтыс болыпты, бірақ ол қыздарына мұра қалдырған екен.Мұраны қыздар қалай бөлісуі керек?».


Кітапта мұраны былайша бөліп беру керектігі көрсетілген: «Барлық мұраның
-сін барлық қыздарға тең бөліп беру керек,ал мұраның қалған
- ін 45 бөлікке бөліп,оның 27 бөлігін үлкен қызға және 18 бөлігін кіші қызға беру керек, соңғыдан ортаншы қызға ештеңе берілмеуі тиіс».
АБАК

Батыс Еуропада X ғасырдың соңына қарай есептеу құралы ретінде абактың жетілдірілген нұсқасы - «Герберт абагы» қолданыла бастады. Осы кезеңде Римде кейінірек Сильвестра II деген атпен Рим папасы қызметіне кіріскен оқымысты-монах Герберт (940-1003) «Абак арқылы есептеу ережелері» атты кітап жазды. Герберт абагының пішіні 30 бағанға бөлінген құм толтырылған тақтай жәшік түрінде, оның соңғы үшеуі бөлшектерге арналған, қалғандары 3 бағаннан 9 топқа біріктіріледі.
Ежелгі есептеу құралдары:
Орыс есепшоты деп аталып жүрген есептеу құралын ойлап тапқан орыстар емес. XVII ғасырдағы саяхатшы Н. Витзеннің деректеріне қарағанда, орыс есепшотының түпнұсқасын Ресейге Алтын Орданың шоқындырылған мырзасы С.Строганов Азиядан әкелген (XIV ғ.). Ал «Орыс жазушылары сөздіктерінің» авторы митрополит Евгений есепшотты Сібірден алғаш алып келген Аникита Строганов (1750 ж. қайтыс болған) дейді.
ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ №1
Халық педагогикасындағы әдістемелік-математикалық тенденциялар
Санмен және санаумен байланысты мақал- мәтелдер мен нақыл сөздер
Санмен және санаумен байланысты мақал- мәтелдер мен нақыл сөздер
Санмен және санаумен байланысты жұмбақтар
Санмен және санаумен байланысты жұмбақтар
Санмен және санаумен байланысты жаңылтпаштар
Санмен және санаумен байланысты жаңылтпаштар
Халық санамақтары
«Қуыр - қуыр, қуырмаш»
Халық санамақтары
Халық санамақтары
Қазақ халқының ауызша есептері
Қазақ халқының өлшем бірліктер жүйесі
Ұзындықтың өлшем бірліктері:
Ұзындықтың өлшем бірліктері:
Масса өлшеуіштері:
Масса өлшеуіштері:
Уақыт өлшеуіштері:
Уақыт өлшеуіштері:
Аудан, көлем және сыйымдылық өлшеуіштері:
Аудан, көлем және сыйымдылық өлшеуіштері:

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет