1. Диэлектриктегі электростатикалық өріс. Электр өрісіндегі диполь. Поляризацияланғыштық. Ығысу векторы, диэлектриктер өтімділік
ЭҚК, Бөгде күш, Тұйық тізбек үшін Ом заңы
жүктеу/скачать 2,69 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кернеу. Электроқозғаушы күш.
- Кейде бөгде күштер өткізгіштің
- 17 ЕМТИХАН БИЛЕТІ
| 2.ЭҚК, Бөгде күш, Тұйық тізбек үшін Ом заңы. Тізбекте ток болуы үшін токты тасымалдаушы Кулон күшінен басқа бөгде күш әсер етуі керек. Егер Кулон күші әр аттас зарядтарды өзара біріктіретін, потенциал айырымын теңестіретін, электр өрісін жоятын болса, бөгде күш керісінше әр аттас зарядтарды бір-бірінен бөледі де потенциал айырымын тудырады. Бөгде күштер токты тасымалдаушы бөлшектерге ток көзінің (гальваникалық элементтің, аккумлятордың, электр генераторының т.б.) ішінде әсер етеді. Егер Кулон күші зарядтың сыртқы тізбегі бойынша қозғалуын қамтамасыз етсе, бөгде күш зарядтардың ток көзінің ішінде электр өрісіне қарсы қозғалуын қамтамасыз етеді. Бөгде күштер ток көзінің энергиясы арқылы зарядтарды қозғау кезінде жұмыс істейді. Осы істелген жұмыстың зарядқа қатынасын электр қозғаушы күш (ЭҚК) деп атайды.
Тұйық тізбек үшін ток көзінің электр қозғаушы күші сыртқы және ішкі кернеудің кемуінің қосындысына тең болады: осыдан Сонымен ток күші ЭҚК-ке тура, ал сыртқы және ішкі кедергілердің қосындысына кері пропорционал болады. Кернеу. Электроқозғаушы күш. Таза электростатикалық өрісте тұрақты ток жүрмейді. Бірақ тәжірибеде тұрақты токты алуға болады. Яғни өріс кернеулігінің табиғаты электростатикалыық болмайтын өрісте өмір сүре алады. Осындай өрістің кернеулігін бөгде күштің кернеулігі деп белгілейді.Сонда электр өрісінің жалпы кернеулігі электростатикалық өріспен бөгде өрістің кернеуліктерінің геометриялық қосындысына тең болады. Сондықтан өткізгіштің екі (1 және 2) нүктелерінің арасындағы кернеу (22) немесе жеке интегралдар қосындысы түрінде (23) мұндағы бірінші интеграл екі нүктенің арасындағы потенциал айырымы (24) ал интеграл бөгде күштің электроқозғаушы күші деп атайды (24) Сонымен кернеу потенциал айырымы мен э.қ.к. қосындысына U= φ1– φ2+ 12 тең болады. Электроқозғаушы күш (э.қ.к.) бір өлшем зарядты өткізгіштің 1 нүктесінен 2 нүктесіне тасымалдауға жұмсалатын табиғаты электрлік емес бөгде күштің жұмысы. Кейде бөгде күштер өткізгіштің жеке бір нүктелеріне әсер етпей, толық тізбекке әсер етеді. Осындай электроқозғаушы күшке индукциялық электроқозғаушы күш жатады. Біз оған төменде тоқталамыз. Ток көзі яғни электроқозғаушы күштің көзі ішкі кедергіге ие болады. Оны ішкі кедергі деп атайды. Көпшілік жағыдайда нақты э.қ.к. идеал э.қ.к. эквиваленті (ішкі кедергісіз э.қ.к.) болады. Оның кедергісі сыртқы кедергіге тізбектей қосылады. Сурет 2 Сонымен Ом заңының интегралдық формасын жалпы түрде: өткізгіштегі ток күшімен кедергінің көбейтіндісі оның ұштарындағы кернеуге тең. Ал өз кезегінде кернеу өткізгіш ұштарындағы потенциал айырымы мен өткізгішке әсер ететін электроқозғаушы күштің қосындысына тең IR=U=φ1-φ2+ 12 (25) Кернеудің анықтамасы бойынша оның шамасы қандай контур бойынша анықталғандығына байланысты. Көпшілік жағыдайда кернеу деп өткізгіш ұштарындағы потенциалдың айырымын немесе өткізгішке әсер ететін э.қ.к. шамасын айтады. № 17 ЕМТИХАН БИЛЕТІ 1. Өзара индукция. Индуктивтілік. 2. Линзаның түрлері. Жұқа линзаның формуласы. Линзаның оптикалық күші. Шашыратқыш линзаның формуласы. Жалған фокус. 3. Бір ток көзі бар тұйық тізбекте, төмендегідей үш түрлі жағдайда сыртқы тізбектің қуаты қалай өзгереді? (1) Сыртқы кедергі нөл болған кезде; (2) Ішкі кедергі азайтылған кезде; (3) Сыртқы кедергі көбейген кезде, сыртқы тізбектің қуаты да көбейеді ме? 1. Өзара индукция. Электромагниттік индукция құбылысы – тұйық контур арқылы магнит ағыны өзгерген кезде онда пайда болатын токты сипаттайды. Магнит ағынын басқа өткізгіш арқылы ток жүрген кезде немесе осы токты өзгерткенде де пайда болады. Бір контурдағы токтың өзгерісінен екінші контурдағы э.қ.к. пайда болуын өзара индукция құбылысы деп атайды. Бірінші контурдағы токтың тудыратын магнит ағыны екінші контурда жүретін токтың і2 шамасына пропорционал болады. Ф1= L12I2 (14) мұндағы L12 – пропорциональдық коэффициентті, өзара индукциялық коэффициент екі контурдың геометриялық пішінімен өзара орналасуына тәуелді. Яғни L12= L21 теңдігін дәлелдеуге болады. 5 Өздік индукция. Индуктивтік. Индукциялық э.қ.к. контур арқылы өтетін магнит ағыны өзгерген уақытта пайда болады. Магнит ағынын контур арқылы өтетін токта тудырады. Сондықтан контурдағы ток өзгерген уақытта онда индукциялық э.қ.к. пайда болады. Ол ондағы токқа қосымша өзгеріс тудырады. Контур арқылы өтетін і токтың тудыратын магнит ағыны Ф. Осы токқа пропорционал болады. Ф= L (15) мұндағы L–пропорционалдық коэффициент өздік индукциялық коэффициент немесе индуктивтілік коффициент деп аталады. Индуктивтілік коэффициенті генримен (Гн) өлшенеді. Контурдың индуктивтілігі оның геометриялық өлшемдерімен контурға енгізілген дененің магнит өтімділігіне байланысты болады. Индуктивтілік ток күшіне тәуелсіз, ол тек контурдың геометриялық өлшемдері мен магнит өтімділікке тәуелді. жүктеу/скачать 2,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|