№1 Әдеби шығармашылықты структурализм тұрғысынан зерттеудің әлемдік тәжірибесі
Мәтінді пішіндік тұрғыдан алып қарағанда меңгеруге бағытталған әдістерінің бірі структуралық әдіс.Бұл әдіс сөз өнерін жүйелі зерттеуді мақсат еткен ғылыми әдіс ретінде қарастырылады.Структура терминін алғащ енгізген Ю.Н.Тынянов.Осы әдіс арқылы әдебие шығармалардың ұйымдастырға қатысатын элементтердің айырымы мен айырмашылық белгісін тану мүмкіндігі туды.Структуалистік ідістің әрі қарай дамуын ғылымда әдеби шығармашылықты коммуникативті процесс ретінде қарастырған.Әдебиетте құрылымдық талдау үшін бинаралық теорияның дамуын қажет етті. Демек, ол әдеби шығармалардың қатысатын элементтердің қзіндік ерекшеліктері мен белгілерін тануға мүмкіндік берген болатын. Струтуализм формализмнің бір тармағы.Структурализмге байланысты алғашқы ұғымдар Прагада ұйымдастыра бастады.Оны бастаушы В.Матезиус.Әдеби шығармадағы структурализм тұрғысынан қарастыратынтын болсақ ол мәтін ішіндегі өзара ішкі байланыстарын қарастырды.
№2 Абстрактіліктен нақтылыққа көтерілу әдісі
Кез - келген теорияны алып қарастыратын болсақ оның принциптері мен аксиомаларынан туындайтын постулаттары бүкіл білімнің негізін құрайды. Демек, тұжырымға енген асбтракцияларды іргелі деп атайды.Кез - келген теорияның абырой оның түпкі іргесінің қалыптасуымен орналсуында және ішкі байланысын дұрыс бейнелеуінде. Абстрактілі және нақтылық секілді бір - біріне қарама - қарсы категорялардың диалектикалық бірлігін анықтаушы. Нақты ұғымдарда нақтылықты яғни заттардың құбылыстардың ахуалдары мен айыррмашылығын ажырата білу қажет.Нақтылық адам үшін тікелей санамен байланысатын тек нақтылық қана емес ұғымдарда адам санасымен тікелей сараланатын нәрселер.Ұғымдар болса да нақтылықты қажет ететін ұғымдар болуы керек.Физика саласының өзінде алғашқы енгізілген ұғымдар кейінгі кезеңде нақтыланды.Абстрактіліктен нақтылыққа көшу әдісі теориялардың логикалық жалғастығын реттейтін әдіс ретінде қарастырылады.
№3 Прозалық туындылардың көркемдік ерекшеліктеріне талдау жасау әдістері
Қара сөзбен жазылған шығарманы проза деп атаймыз.Көркем шығарманы анализде қолданылатын тәсіл бұл талдау.. Кез - келген қаламгердің шығармасын әр қырынан қарастырып, әр бөлшегіне тән ерекшеліктерін өзіне тән ерекшеліктерін анықтап, зерттеп тануда талдаудың атқаратын қызметі зор.Шығарманың құрылыс бітімін айта кетерлік оқиға желісінің тақрыбы мен идеясын, композициялық және сюжеттік құрылымына талдау жасап анықтауға болады.Кейіпкер мен шығғарманың ерекшелігін анықтауға мүмкіндік береді.Оқытушы алдындағы оқушыға бағдар бере отырып, оқушы прозалық шығармаларды талдау барысында тек шығарманың сюжеттік желісі мен тартысына ғана талдау жасамай сонымен қатар өзіндік сыни көз қарасында қарастыра білуі қажет.Прозалық мәтінді талдау әдебиеттан ғылымында қай кезеңді алып қарасақта маңызы зор болған.Прозалық жанр күрделі жанр болып саналады.Прозада көбінесе көркем шығармада кездесе бермейтін сөздер мен сөз тіркестері және фразеологизмдер.Прозалық шығармалардың басты мақсаты өскелең ұрпаққа эстетикалық тәрбие беру.Сонымен қатар шығарма рухын , образдық жүйесін көрсете білуі маңызды.Прозалық шығармаларда көбініесе адам характері кең ауқымда бейнеленеді.Сәке Сейфулиннің "Жер қазғандар", "Айша","Тар жол тайғақ кешу"; Бейімбет Майлиннің "Раушан коммунист", Мұхтар Әуезовтің "Қорғансыздың күні" "Жетім" секілді туындылары мен шығармалары қазақ прозасында қарқынды дамып, саяси - әлеуметтік деңгейін дамытып, сонымен қатар әдебиет салсында алатын орныда ерекше.
Достарыңызбен бөлісу: |