1 Ғылыми басылым Научное издание ҚР және тмд елдеріндегі ғылым

жүктеу/скачать 6,31 Mb.

Pdf көрінісі

бет	5/71
Дата	05.02.2017
өлшемі	6,31 Mb.
	#3477

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 71

шешудің негізі адам тұлғасы екенін естен шығарып жатамыз. Қазіргі кезде адамның

шығармашылық қабілетін ашу үшін ресурстар мен технология жеткілікті. Осы тұрғыда

жаңаша оқытуда мұғалімдер жас ерекшелігіне байланысты оқыту, оқытуда жаңа

ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдаланып, оның негізінде нәтижесін

көріп келеді. Әр баланың бойында дарындылық, таланттылық болады, оны айыра білу,

аша білу әр адамның өзіне және мұғалімдерге де байланысты. Бізге тек ерік, қиял мен

мейірімділік керек. Бала өзінің дарындылығы қашан туатынын, қалай туындайтынын

білмейді. Оны ашуға мектеп жасындағы балаға мұғалім ықпал етуі мүмкін. Әрбір адам

қоғамның жақсы тұрмысы үшін өз үлесін қосады. Кей жағдайда қажеттілік туындап,

осы дарындылық қысылғанда ашылуы мүмкін. Әрбір дүниеге келген адамның осы

өмірде белгілі бір миссиясы бар. Көптеген шешілмей қалған проблемалар өзінің

қабілеті мен потенциялдық мүмкіндіктерін анықтай алмаушылық нәтижесімен

туындайды. Осыған орай тағыда теорияға жүгінсек өзіндік сана-сезімі адам сана

дамуының филогенездік, онтогенездік дамуының шыңы. Егер адам жас кезінде

қоғамнан тыс қалса, онда оның санасы, тілі, ойлауы, адами қарым-қатынасы

тежеуілденіп, баяулап қалады. Бала әр түрлі еңбек және түрлі формадағы қоғамдық іс-

әрекетке қатысу арқылы адамзатта қалыптасқан қасиеттерді, ол өз- өзіне тән адамдық

қабілетерді дамытады. Бала қоғамда өмір сүреді. Осы қоғамның қажеттілігін

қанағаттандыру үшін мектеп тұлғаға бағдарланған білім қалыптастырады. Сапалы

оқыту мен өмірге сыни тұрғыдан ойлауға үйрету, әр оқушы сол білімдерін өмірде

шыңдап, қоғамға қажетті тұлға екенін сезінсе, мұғалімнің жетістігі болады. Адамның

санасының дамып, өсуі тікелей өзінің өмір сүріп отырған ортасына байланысты.

Сондықтан бала психологиясын дұрыс ұғыну үшін: әлеументтік жағдайын білу керек;

оның қандай ортаның өкілі екенін айыру; оның көзқарасы мен наным- сенімін бағыт-

бағдарын білімі мен тәжірибесіне икем биімділігін анықтау керек. Міне, тек осы

айтылғандардан кейін ғана, нақты мәліметтерден соң сол адам туралы пікір білдіруге

мүмкіндік туады. Ауыл мектебінде оқыған оқушы қала тіршілігінен алшақ болуы

мүмкін, ауыл баласы тұрмыстық тіршілікке араласып, қажырлы үлесін үй

шаруашылығына арнап, мысалы «нан» сөзінің қадір- қасиетін түсініп, тәжірибеде

нанды қалай пісіретіндігін көріп, өзі де пісіріп өседі. Ал қала баласы бидайдың масағы

болатынын, осы процестің қалай болатынын тек теориялық тұрғыда білуі мүмкін.

Бала дүниеге келгенде индивид болып туылады. Ол қоғамдық қатынастардың

объектісі, әрі субъектісі. Қатынастар ықпалын сезіну мен бірге қатысушы, әрі оны

терең бойлаушы. З.Фрейд ілімі бойынша, үнемі қоғам ішінде болып оның ықпалын

сезінуші, әрі оған қарсы тұрушы биологиялық тұйық жан.

Тұлға қоғамдық қатынасты обьектісі мен жемісі ғана емес, сонымен бірге іс-

әрекет, қатынас, сана, өзіндік сананың белсенді субьектісі. Тұлға болып туылмайды, ол

әлеуметтік, мәдени даму нәтижесінде туындайды. Тұлға мақсатқа талпынушы ғана

емес, сонымен бірге өзін-өзі ұйымдастыратын жүйе. Оның зейіні мен іс-әрекетінің

обьектісі: сыртқы орта мен өзінің «Мендік» сезімі болады. Осыған байланысты өзін -

өзі реттеу, өзін-өзі ұстай білуі,оның қабілеті мен қасиеті көрсетеді. Тұлға болу

дегеніміз-белсенді түрде өмірлік позицясы бар және ішкі қажеттілікке байланысты

таңдау жасай білу, кез-келген шешімінің оң, солын, дұрыс, бұрысын бағалау және өзі

қоғамның алдында жауап беру, үнемі өзін-өзі және өзгелерді құруға түрлі әдіс,

тәсілдерді меңгеріп өз мінез құлқын реттеуші. Осындай әрекеттерді мұғалім сабақ

кезінде зерттеп, баланың өмірге қалыптасуы үшін әрекет жасауы, әр баланың

мүмкіндігін ескеріп отырып, бойына жақсы қасеттерді, жағымды тұлға дайындай алуы

заман талабы.

Тұлғалық қасиеттер үш дәрежеде болатынын ескерейік. Олар: Әрбір бала ең

алдымен адамзат қауымының мүшесі ретінде шыққан нәсілінен, ұлтынан, туысынан,

туған жерінен тәуелсіз есті адамның барлық өкілдеріне ортақ жалпы қасиеттерді

ҚР және ТМД елдеріндегі ғылым және білім беру жүйесінің өзекті мәселелері

Актуальные проблемы науки и системы образования РК и в странах СНГ

иелену. Олардың қатарына: қуану, шаттану, ренжу, қайғыру, болжамдық, елді сүю,

арамдық–зұлымдарға, әділетсіздіктерге, әділеттікке және т.б. көптеген рухани-

психологиялық қасиеттер жатады. Осы жерде мектептік жағдайда мұғалімдер тұлғаның

ортада болып жатқан болмысына көзқарасын тәуелсіз реттеуге итермелеуі, оң мен

солды, қара мен ақты айыруға дұрыс ықпал жасауына да байланысты болады. Әрине

бәрі отбасынан басталатынын да ескеруіміз керек.

Екіншіден әр баланың физикалық ерекшеліктерінен жоғары жүйке жүйесінің

қызметінен туындайтын және тек өз басына тән психологиялық өзгешеліктері болады.

Бұлар, оның мінез-құлықында, сезім көрінісінде, темперментінде, қимыл мен жүріс

тұрысында, сөйлеу ерекшелігінде, сыртқы әсерлерге қайтаратын жауаптарында, басқа

адамдармен қарым-қатынсында т.б. тіршілік әрекеттерінде байқалады. Осы

қайталанбайтын ерекшеліктерінің арқасында әр адамның басқаларға ұқсамайтын

өзіндік қырлары туады. Бұл қырларының негізгі физиологиялық ерекшеліктерінде

жатқанмен оған әрине өмір сүру ортасының да қатысы бар. Көп жағдайда бала

мектепте оқығанда мұғалімдеріне, тәлімгерлеріне ұқсағысы келіп тұрады. Осы кезде де

қазіргі жағдайда мектепте психологтардың жұмыс істеуі көп көмегін тигізеді.

Үшіншіден бала белгілі бір елде, рухани дәстүрде белгілі дәрежеде жеткен

материалдық және рухани мәдениет жемістерін сусындап өседі. Сол дәуірдің тарихи

ортаның жемісі осының бәрі адамның жан-дүниесінде өзінің ізін қалдырады. Осы

орайда қазақтың мақалы: «Ұяда не көрсең, соны жонарсың» дейді. Бала бойына қандай

қасиеттерді көбірек қабылдайды, соған икемделеді. Тұлғаны анықтайтындар

қатарыны: нені және қалай білетіндігі, нені және оны қалай бағатыны, нені және оны

қалай жандандырады, кіммен және қалай қатынас жасайтыны, оның көркемдік

қажеттілігі жән оны қалай қанағаттандыратындығына байланысты. Ең негізгісі өзінің

әрекетіне, шешіміне, тағдырына деген жауапкершілігіне сай өлшемі тұлғаны толық

көрсетеді. Кез –келген баланың, өзінің жеке қасиеті, қабілеті болады. Ол оны ашу

мүмкін, оның мектеп жасында ашылмай, есейгенде ашылуы мүмкін. Осы тұрғыда

үшайлық курс Бағдарламасының нәтижелігі мектеп мұғалімі баланың ашылуна жағдай

жасауында.

Даралық-түрлі

тәжірибе,

білім,

пікір,

сенім,

мінез-құлық,

темпераменттермен көрініс береді. Даралық негізгі параметрлеріне: себеп,

темперамент, қабілет, мінез жатады. Эмоциялық, белсенділік темпераменттің екінші

функциясы. Белсенділік пен өзін-өзі реттеу қабілетінің сипаттамасы. Даралықта-тұлға

мен организм бірлікте қарастырылады. Әр адамның өзінің жақсы қасиеті болады. Сол

сияқты мүмкіндіктері болады, жақсы қасиетінің ашылуына ата-ана, мектеп мұғалімі,

өзін қоршаған ортасы және тұлғаның өзіне байланысты.

Енді осыған байланысты адам мүмкіндіктеріне тоқталып кетейік. Адамның 5

түрлі мүмкіндіктері бар. Олар: гнесологиялық, аксиологиялық, шығармашылық,

комуникативті,

көркемдік

мүмкіндіктер.

Әр

қайсысына

жеке

тоқталсақ:

1.Гнесеологиялық (танымдық) мүмкіндік алынған мәліметің көлемі, сапасымен

өлшенеді. Бұл мәліметтер сыртқы ортаға қатысты оның табиғи және әлеуметтік

жағдайына және өзіндік танымына байланысты жинақталады.

2.Аксиологиялық (құндылық) мүмкіндіктер-тұлғаның әлеуметтану процесінде болатын

адамгершілік, саяси, діни, эстетикалық бағыттарға қатысты құндылықтар жүйесіндегі

мақсатқа талпыну мен көзқарастарына байланысты туындайды. Бұлар психологиялық

және идеологиялық жағдайлар бірлігінде болып, тұлғаның санасы мен өзіндік

санасының эмоциональдық-еріктік, интелектуальдық механизмдерінің анықталуымен

және өмірлік дүние танымының, көзқарасының, талпынушылығының ашылуымен

болады.

3.Шағармашылық мүмкіндіктер-өз бетінше анықталған білігі мен дағдысы, продуктивті

және репрокуктивті, құру жасау немесе бұзудағы әрекеттік қабілетімен, оларды

орындаудағы еңбек жемісімен көрінеді.

4.Коммуникативтті мүмкіндіктер-басқа адамдармен байланысқа түсу формасы,

өлшемімен белгіленеді. Тұлғааралық қарым-қатынас әлеуметтік рольдер жүйесінде

көрініс береді.

5.Көркемдік мүмкіндіктер-көркемдік қажеттіліктің деңгейі, мазмұны, үдемелі және оны

қанағаттандыруымен белгіленеді. Тұлғаның көркемдік белсенділігі шығармашылықта,

кәсіпте, өзіндік іс-әрекеті мен өнер туындыларын пайдалануда ашыла түседі.

Тұлғаның әлеуметтік-психологиялық құрылымы туралы айтатын болсақ,

тұлға құрылымын К.К.Платонов төрт құрылымшадан тұратынын белгіледі:

1) Тұлға бағыты мен қатынасындағы құрылымша: ниет, қызығушылық, бейімділік,

идеялары, көзқарас, дүниетанымы, сенімі, құштарлығы жатады.

2) Тұлғаның жеке әлеуметтік тәжірибесі. Оған адамның білімі, дағдысы, білігі мен

әдеті жатады.

3) Адамның психикалық процестердегі жеке ерекшелігі – яғни, ес, қабылдау, түйсіну,

ойлау, қабілеттерінің жеке көріністері жатады.

4) Құрылымшадағы биологиялық негізділік – тұлғаның типологиялық, жас

ерекшеліктік, жыныстық өзгешеліктері енеді.

А.Н.Сухов,

А.А. Деркач тұлғаның әлеуметтік-психологиялық құрылымына

мыналарды, жатқызды: 1.ментальдық, құнды-мәнділік өрісі, себептілік өрісі

(бағыттылық, өмірлік мақсат, жоспар, өмірлік жол);

2.Когнитивтік сипат (әлем суреті);

3. «Мен сипаты» («Мен» тұжырымы», «Мен – образы», өзіне қатынасы, өзін бағалауы);

4.Тексеру локусы;

5. Тұлғаның статусты-рольдік сипаты;

6.Тұлғаның эмоциональді психикалық күйі мен әлеуметтік сезімі.

Осылардың кейбірін ғана қарастырайық.

«Мен» - бұл тіл мен ойлау негізінде қарым-қатынаста қалыптасумен болатын

тұлғаның өзіндік санасы.

«Мен-образ»-біздің өзіміз туралы біліміміз, өзіміз туралы не ойлайтынымыз.

Өзіндік баға саналы сипатында өзін-өзі сыйлау формасы болады. Өзіндік баға

шындыққа сай болғанда «Мен-образ» өзін-өзі бекіту мен өзіндік жетілуге жақын

болады. Имидж – бұл

«Мен-сырты»: адамның өзін сыртқа көрсетуі,

айналасындағыларға қандай әсер қалдырады, сол туралы ойлауы.

Көп жағдайда ауыл мектебінде білім алған балалар өмірге икемді, тіршілктен

тәжірибесі бар, бәсекеге қабілетті болады. Сол себептен мұғалімдер курсқа келгенде

өзіне қажеттті заман талабына сай ақпараттарды алып, сол білімін, білігін балаға бере

алуында.

Қазақстан Республикасының педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру

институтарындағы мониторинг және талдау бөлімі және курс жетекшілері

мұғалімдерді өзгермелі өмірге дайындап, оқушылардың қалай оқу керектігін үйреніп,

нәтижесінде еркін, өзіндік пікірі қалыптасқан, ойын ашық айта алатын, өзіне сенімді,

сыни-пікір-көзқарастары жүйелі дамыған оқушы ретінде қалыптасуын қамтиды. Әр

педагог курстан өткеннен кейін зерттеу жүргізу барысында психолог болатын тәрізді.

Себебі курс басында және курс соңында міндетті сауалнама толтыру арқылы, кіріс

және шығыс тест тапсыру арқылы мұғалімдер өздерінің білім деңгейлерін анықтайды

және өздерінің білім деңгейлерінің өскенін қадағалай алады. Мұғалім әр жұмыстың

нәтижесін шығарып, жетістігін бақылау үшін мониторинг және талдау жасап отырудың

маңызы зор. Әр баланың қимылынан, іс-әрекетінен, сөйлеуінен, сынптастарымен

қарым-қатынас жасауынан өзгерістер іздеп тұратын сияқты. Мұғалімнің курстан кейін

өзгергенін кей кезде оқушылар да аңғарып, ойларын ашық айтыпта жүр. Кей уақытта

өзіңнің іс-әрекетіңе, орындағын жұмысыңа есеп бере бермейсің. Ал курстан өткен

мұғалімдер, бұл курстан соң бәрін алдын ала жоспарлап, нәтиже шығару үшін іс-әрекет

жасап, өздерінің жұмысына баға бере алулары бұл курстың нәтижесі және мұғалімнің

жеткен жетістіктері.

Әдебиеттер:

1. «Әлеуметтану негіздері» Ш.Қ.Қарабаев. Алматы, 2007жыл.

2. «Әлеуметтану негіздері» А.И.Икенов, А.Д.Жүсіпова.

3. «Социология» Қ.Ж.Рахметов, А.Н.Болатова, З.Н. Исмағамбетова

4. ҚР педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарының Бағдарламасы,

Үшінші (негізгі) деңгей, үшінші басылым, 2012 ж.

Айгүл Амангелдіқызы АМАНГЕЛЬДИНА,

№16 орта мектебі, бастауыш сынып мұғалімі,

Ақтөбе қаласы, Қазақстан Республикасы

БАЛА БОЛАШАҒЫНЫҢ ЖАРҚЫН – БОЛУЫ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТА

Түйін

Мақалада бала болашағының жарқын болуы үшін ата-аналар мен мұғалімдердің

ынтымақтастықта болып, жарасымды, жүйелі жұмыс жүргізілуі сөз болады.

Бүгінші партада отырған оқушы ертеңгі Қазақстанның болашағы. Болашақ

жарқын болып, сапалы ұрпақ тәрбиелеу жолында ынтымағы жарасқан жүйелі жұмыс

жасауымыз қажет. Ата-ана баласына саналы тәрбие беріп, мұғалім сапалы білім мен

тәрбие берсе, ол бала қоршаған ортадан тек жақсы нәрселерді ғана көріп, жақсылыққа

ғана ұмтылатын болады. Жан-жағындағы кем-кетікті де түзеуге атсалысып, Отан

алдындағы жауапкершілікті сезініп, айналасына да адамгершіліктің шұғылалы шуағын

шашады. Ата-ана баласына, мұғалім оқушысына мейірімін төксе, келешектің де көрікті

болатынына тоқталады.

Мақсаты–мұғалім мен ата-ананы бала дамуы үшін бірлесіп әрекет етуге шақыру,

оқу үрдісінің өнімділігін арттыру, бала болашағын жарқын болуы

Мектеп – білім мен тәрбие берудің орталығы. Баланың өмірге көзқарасы,

дүниетанымы, мінез-құлқы да мектепте қалыптасады.

Ұстаз! Осы сөзде қаншама құдіретті, қасиетті ұғым жатыр. Ұстаз алдынан

өтпейтін адам жоқ. Ендеше осы қасиетті сөздің иесі болу – бақыт. Ы. Алтынсарин

атамыз: "...жақсы мұғалім – мектептің жүрегі", - деген еді. Жүрексіз өмір болмаса,

қазіргі мектепте мұғалімсіз білім де тәрбие де іске аспайтын болып отыр.

Қазақстан Республикасының президенті Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына

арналған жыл сайынғы жолдауында білім беру ісін дамытуға, жетілдіруге,

реформалауға баса назар аударып келеді. Өз жолдауында «Білімді дамыта алмаған

мемлекет ХХІ ғасырда дағдарысқа ұшырайды бәрі де мектептен басталады» деп атап

көрсетті.

«Ел боламын десең – бесігіңді түзе» деп Мұхтар Әуезов айтқандай, ел болашағы

қазіргі жасөспірімдердің қаншалықты білімді, тәрбиелі болуына тікелей байланысты.

Біз білім беру мазмұнына, мектепке, оқушы мен ұстаз тұлғасына, олардың өмірі мен

қызметіне деген көзқарастар өзгерістерге ұшырап отырған кезеңде өмір сүрудеміз.

Осындай кезеңде мектептегі барлық істі атқарушы басты тұлға мұғалім екені даусыз.

Алайда бүгінгі өзекті мәселе оқушының жетістікке жетуіне отбасындағы тәрбиенің

маңыздылығын кей ата-ана түсінбейді.

Мектеп білімді дамыту жолында қарқынды жұмыс жүргізіп жатыр, дегенмен

бұл біржақты деп ойлаймын. Мектеп пән мұғалімінен оқушының білімін талап етсе,

класс жетекшіден оқушының тәрбиесін талап ететін жағдайда. Ата-ана

жауапкершіліктен тыс қалып жатқаны өкінішті. Көпшілік ата-ана бала үшін уақыт

таппайды. Баланың қарым-қатынас ортасын қадағалап отырмайды. Осыдан келіп

мектепте балаға қатысты көптеген мәселелер туындайды. Бұған жауапты тағы да

«мектеп» болып қалады. Өйткені бәрін «мектептен» талап етеді.Ата-ана өз

жаупкершілігін сезінбей мектепке жаба салағанды жеңіл көреді. Керісінше бала дамуы

үшін ынтымақтаса жұмыс жүргізілсе нұр үстіне нұр болар еді. Осы орайда мектеп пен

отбасының ара жігін ашып, әр тараптың атқаратын және атқаруға тиісті функцияларын

назарда ұстаған жөн шығар.

Педагог-бұл қай кезде де, ең алдымен, кәсіби деңгейі жоғары, интеллектулдық,

шығармашылық әлеуеті биік тұлға.Ол-оқытудың технологияларын өмірге енгізуге

дайын, оқу –тәрбие ісіне жанашырлық танытатын іскер адам.

Бүгінгі таңда ұстаздардың алдында тұрған міндет: табысты және тиімді әрекетке

дайын, өзінің пікірін білдіруге және өзінің іс-әрекеті мен өмір сүріп отырған қоғам

үшін жауапкершілігін түсінуге қабілетті, отбасындағы, қоғамдағы, еңбек ұжымындағы

әлеуметтік рөлін сезінетін құзырлы тұлғаны қалыптастыру.

Білім беру құзыреттілігі - педагогикалық және әлеуметтік психологияның

негіздерін қолдана білу қабілеті. Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті

оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзіреттіліктерді бойына сіңірген

жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді.

В. А. Сухомлинский: "Сабақ жасөспірімдердің интелектуалды өмірінде құр ғана

сабақ болып қоймас үшін, ол қызықты болуы керек. Осыған қол жеткенде ғана мектеп

жасөспірімдер үшін рухани өмірді тілеген ошағына, мұғалім осы ошақтың құрметті

иесі мен сақтаушысына, кітап-мәдениеттің баға жетпес қазынасына айналады"-деп

айтқан екен.

Бастауыш сыныпта оқу әрекеті қалыптасуының қуатты жүретіні, оның мазмұны

оқу тапсырмалары түрінде берілетіндігі, оқу тапсырмаларын өздігімен шешіп

орындайтын ортақ тәсілдеріне үйрету, бір пәннен алған білім, білік, дағдыны екінші

пәнді оқытуға тірек ету, байқалған кемшіліктерді түзетуді оқушылардың өздері

орындайтындығы, әрбір орындалған тапсырманың мақсатын анықтауы, т.б. мәселелер

қамтылады. Оны іс жүзіне асыру жүйелі жұмысты қажет етеді. Мұғалім өз

оқушыларының пікірімен санасып, бірімен-бірі өзара достық қарым-қатынаста болса,

оқу-тәрбие жұмысының да алға басатыны даусыз. Өзінің кәсіби деңгейін көтеріп

отыру – мұғалімнің қоғам және оқушы алдындағы басты міндеті. Тұлғаға бағытталған

білімдер жүйесі білім стандартына сай тұлғаның жан- жақты дамуына негізделген,

алған білімін өмірдің қандай бір жағдаяттарына қолдана алатындай дәрежеде ұсыну

педагогтің құзыреттілігіне байланысты болады.

Педагогикалық инновациялық технологияларды меңгеру мұғалімнің зияткерлік,

кәсіптік,адамгершілік, рухани, азаматттық және де басқа да көптеген адами келбетінің

қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін – өзі дамытып, оқу – тәрбие үрдісін тиімді

ұйымдастыруына көмектеседі. Өз еңбегін талдай білген адам ғана тәжірибелі ұстаз

бола алады. «Жүз рет естігеннен, бір рет көрген артық» деген сөздерді ескере отырып,

сабақтарымызда мүмкіншілігіне қарай инновациялық технологияны пайдалану, тиімді,

жүйелі түрде қолдану оқытушының шеберлігіне байланысты әр қилы жүзеге асырылуы

мүмкін.

Ең бірінші кезекте мұғалімнің « өзіндік жаңалығы» болуы қажет. Ғылым

жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы өзгелердің

тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс- әрекет жиынтығы

арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек. Мұғалім – оқушылардың жеке

тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-мәдени жағдайларда еркін

бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара алатын, адам туралы

ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын, компьютерлік оқыту өнерін терең

меңгерген жан- жақты дамыған шығармашыл тұлғаны талап етеді.

Әр ұстаз шығармашылықпен еңбек ету керек. Іздену, жаңалыққа ұмтылу – бүгінгі

күннің талабы. Баланы бастауыш сыныптардан бастап шығармашылық ойлауға,

қалыптан тыс шешімдер қабылдай білуге, практикалық әрекеттерге дайын болуға

әкелудің жолдары ұсынылады. Оқушы шығармашылығы практикалық әрекеттер,

ізденімпаздылық арқылы дамиды. Шығармашылыққа үйрететін сабақтар – жаңа

технологияларды қолдану болып табылады. Мұндай сабақтарда оқушыға ерекше ахуал,

мұғалім мен оқушы арасында ынтымақтастық қатынас сақталады. Мұғалім бақылаушы

емес, бағалаушы емес, танымдық іс - әрекетін ұйымдастыратын шығармашылық

істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту ғана оқушы интелектісінің көзін ашып,

шығармашылығын дамытады. Сабақ беру үрдісінде оқушыны шығармашылыққа

баулудың маңызы ерекше. Шығармашылық- өздігінен еңбектенудің,ізденудің жолы. Әр

тақырып бойынша жүргізген жұмыс нәтижесі оқушының тиянақты ойлай, сөзді

нақты жеткізе білуге үйретеді. Шығармашылық жұмыстың алуан түрлері

бар.Оқушыларды шығармашылық жұмысқа баулып, олардың белсенділіктерін,

қызығушылықтарын, шығармашылық қабілеттерін арттыруда түрлі әдіс-тәсілдерді

қолданану.

Мұғалім күнделікті сабаққа жете ізденіп, жаңа технологияны шебер пайдаланса, сабақ

өз мақсатына жеткен шығармашылыққа бағдарланған, оқушы дүниетанмын

байытатын бірден-бір сабақ болар еді. Қай сабақ болмасын «мынау оның білімдік

жағы,мынау тәрбиелік жағы»деп бөліп жаруға болмайды. Себебі білім мен тәрбие-

әркез егіз үрдіс. Шебер мұғалім осы екі қасиетті оқушы бойына дарыта оқыта отырып ,

оқыту әдісін, жаттықтыру жұмысын, қолданылатын көрнекілік түрлерін оқушының жас

ерекшелігін ескере отырып, қабілеті мен ынтасына қарай таңдай білсе, өзі көздеген

мақсатына жетеді

.

Қазіргі мұғалім:



Педагогикалық үрдісте жүйелі жұмыс жүргізе алатын;



Педагогикалық өзгерістерге тез төселетін;



Жаңаша ойлау жүйесін меңгере алатын;



Оқушылармен ортақ тіл табыса алатын;



Білімді, іскер, шебер болу керек;

Қазіргі оқушы:



Дүниетаным қабілеті жоғары;



Дарынды, өнерпаз;



Іздемпаз, талапты:



Өз алдына мақсат қоя білуі керек;

Ол үшін:

Оқушының психологиялық даму ерекшелігін, пәнге деген қызығушылығын анықтау;

Тілдік қорын, мәдени сөйлеуін жетілдіру;

Оқушылардың өздігінен іздене отыра, шығармашылық қабілеттерін арттыруға икемдеу,

соған байланысты жұмыс түрлерін жасау;

Оқу мен тәрбие егіз екендігін ескере келе, тәрбие жұмыстарында да, оқушының

танымдық белсенділігін арттыру керек және жеке тұлғалық құзырлылықты дамыту

жолында шығармашылықпен жұмыс жасау қажет.

Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның

арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттіліктерінің жан- жақты болуы талап етіледі.

Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып, өзінің кәсіптік

қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде қолдана білетіндей

тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана оқушы құзыреттілігін

қалыптастыруға мүмкіндік табады.

Абай атамыз "Балаға көбіне үш алуан түрлі мінез жұғады. Біріншісі-ата-анадан,

екіншісі-ұстазынан, үшіншісі-құрбысынан. Солардың ішінен бала қайсысын жақсы

көрсе, сонысынан көбірек жұғады". Сондықтан жұмыс қаншалықты қауырт болса да,

қаншалықты шаршап-шалдығып жүрсе де ата-ана бала тәрбиесін ұмытпауы тиіс.

Балалардың болашақ қадамы отбасында басталатыны бәрімізге аян. Бала жақсы әдетті

болса да, жаман әдетті болса да ең алдымен жанұяда алады.Еліміздің президенті

Н.Ә.Назарбаев “Егер біз адамгершілігі жоғары қоғам болғымыз келсе,

жұбайлардың

бір-бірінің

алдындағы,

ең

бастысы балаларының алдындағы жауапкершілігін күшейтуге тиіспіз “ –деген

болатын.

Отбасы тәрбиесінің түрлері мен мүмкіндіктері көп, әсіресе, көргенді, ынтымақты,

тату тәтті тұратын отбасында шаңырақ шаттығы-негізінен, қоғамдық сананың

адамгершілік, кісілік, қайырымдылық, әдептілік, әділеттілік сияқты толып жатқан

моральдық ұғымдарға негізделеді. Бала үшін отбасында ең алдымен, әке-шешесінің,

ата-әжесінің басқа да ересектердің инабатты, кісілік үлгілерінің маңызы зор. Бала өз

заманына тән кісілікті, әдептілікті, қайырымдылықты, тіпті бұзақылықты да алғаш рет

осы өзінің отбасында меңгереді. Үй ішінде күнделікті айтылатын ұлағатты өсиеттері

мен ақылы, ал жастардың оларға деген сый құрметі, адал көңілі, әдепті қылықтары,

ерке-назы, жалпы алғанда, дұрыс қалыптасқан моральдық-психологиялық қарым-

қатынастар отбасы өмірінің ерекше рухани бір байлығы. Осындай отбасында өскен

балалар бақытты, олардың өмірден алатыны да, өмірге беретіні де көп болады.

Балалардың бойындағы қабілеттің, қайсы нәрсеге бейімділігін, ол қабілеттер

мен бейімділіктер қашан, қай мезгілде пайда болатыны әлі де толық шешіле алмай

келеді. Соның салдарынан дүниеде миллиондаған адамдар өздерінің болашақтағы

орнын дұрыс таңдай алмай қиналады, сәтсіздікке ұшырайды. Отбасы мен ата-

аналардың осы проблемаларды шешуге тигізетін пайдасы мол. Талапты жастарға

мамандық таңдау үстінде дұрыс бағыт, кеңес беретіндер негізінен, ата-аналар. Себебі,

балалардың сырын да, қабілетін де ата-аналарынан артық білетін адам жоқ.

Ата-аналар балаларын мәдениетті, кішіпейіл адал азамат етіп өсіргілері келсе,

ең алдымен олардың өздері кіршіксіз таза адам болуы керек. Көпшілік жағдайда

баланың бойында теріс қылықтардың пайда болу себебін жанұядағы үлкендер

өздерінің

бойынан

іздемейтіні

өкінішті-ақ.

А.С. Макаренко ата-аналарға арнаған еңбегінде "Сіздің мінез-құлқыңыз -

жеткіншек тәрбиесіндегі бірден-бір шешуші құрал. Сіз қалай киінсеңіз, басқалармен

қалай әңгімелесіз,қалай қуанып, қалай қайғырасыз, достарыңызбен және қас

адамдарыңызбен қалай қатынас жасайсыз, сіз қалай күлесіз, газетті қалай оқисыз,

радионы қалай тыңдайсыз, міне, мұның барлығының да бала үшін маңызы ерекше"-

деген болатын. Әрбір ата-ана баласының тәрбиесі үшін Отан алдында, мемлекет

алдында жауапты екенін ұмытпағаны абзал.

Алдында ешқандай қуанышы болмаса, адам жарық дүниеде тіршілік етіп жүре

алмайды. Адам өмірінің ең жақсы атышулы қозғаушысы- ертеңгі қуаныш”- деген А.

С. Макаренко. Олай болса әрбір ата- ана балаларын ертеңгі қуанышты сезіне білуге

тәрбиелеу

қажет.

В.А. Сухомлинский оқушылардың ата-аналарымен жұмыс істеудің маңызына

ерекше назар аударған. “Тек ата-аналармен бірге, жалпы күш- жігерді біріктіру

арқасында мұғалімдер балаларға үлкен адамдық бағытты беруі мүмкін”, - дейді. Олай

болса, отбасы мектеппен бірге тәрбиелік ортаның тұтастай негізгі ықпал ету

факторларын жасайды. Сондықтан да педагогикалық әрекетте мектептің жалпы

міндеттерінің көлемінің тым кеңдігіне қарамастан, ата-аналармен жұмыстың маңызы

ерекше.

Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа-адамгершілік-рухани

тәрбие беру. Құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру оның

туған кезінен

басталуы

керек.

Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен

ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған. Сондықтан баланың

бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды

қасиеттерді сіңіріп, өз-өзіне сенімділікті тәрбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші

роль атқарады.

Рухани -адамгершілік тәрбие- екі жақты процесс.Адамгершілік тәрбиесінің

әрқайсысының ерекшеліктерін жетік білетін ұстаз халық педагогикасын ғасырлар бойы

қалыптасқан салт-дәстүрлерді, әдет- ғұрыпты жан-жақты терең білумен қатар,

өркениетті өмірмен байланыстыра отырып, білім берудің барлық кезеңдерінде

пайдаланғаны дұрыс. Ата-ананың болашақ тәрбиесі үшін жауапкершілігі ұрпақтан

ұрпаққа жалғасуда.«Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі»дегендей, ата-ананың

күн сайын атқарып жүрген жұмысы- балаға үлкен сабақ. Жас балалардың үлкендер

айтса, соны айтатынын, не істесе соны істегісі келетінін бәріміз де білеміз. Баланың

үйден көргені, етене жақындарынан естігені-ол үшін адамгершілік тәрбиесінің ең

үлкені, демек жақсылыққа ұмтылып, жағымды істермен айналысатын адамның

айналасындағыларға көрсетер

мен

берер

тәлімі

мол

болмақ..

Жасөспірім тәлім-тәрбиені, адамгершілік қасиеттерді үлкендерден, тәрбиешілерден

насихат

жолымен

емес,

тек

шынайы

көру, сезім

қатынасында

ғана

алады.Жақсы адамгершілік қасиеттердің түп негізі отбасында қалыптасатыны белгілі.

Адамгершілік

қасиеттер

ізгілікпен

ұштастырады.

Әсіресе

еңбекке

деген

тұрақты ықыласы бар және еңбектене білуде өзін көрсететін балаларды еңбек

сүйгіштікке тәрбиелеу басты міндет болып табылады.

Бүгінгі таңда ғасырлар қойнауында қалыптасқан ұлттық тәрбиені, озық өнегелі

дәстүрлерді, адамгершілік асыл қасиеттерді жастар бойына қалыптастыруда, оны

ұтымды пайдалану аса маңызды міндеттердің біріне айналып отырғаны даусыз.

Сондай-ақ, ұлттық мәдениеттің, әдебиеттің, тілдің, халықтық педагогиканың тағдыры

мен болашағы да мектептегі жас ұрпақ тәрбиесіне байланысты. “Отбасы адамның өте

маңызды, өте жауапты ісі. отбасы өмірді кемеліне келтіреді, отбасы бақыт әкеледі,

бірақ әрбір отбасы, ең алдымен мемлекеттік маңызы бар зор іс болып табылады”,- деп

анықтама

берген

А.С.

Макаренко

болатын.

Тәрбиедегі басты бағыт делінген тәлім-тәрбие тұжырымдамасында: “Әрбір адам

ең алдымен өз халқының перзенті, өз Отанының азаматы болу керек екенін, ұлттық

болашағы тек өзіне байланысты болатынын есте ұстауға тиіс. Оның осындай

тұжырымға тоқталуына ұлттық әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер көмектеседі, солар

арқылы ол жалпы азаматтық мәдениетке аяқ басып, өз халқының мәдени игілігін басқа

халықтарға жақын да түсінікті ете алады. Сондықтан әрбір ұрпақ өз кезімен өткеннің

тағдыры мен талаптарын, объективті факторлар ретінде ұсынып, сол арқылы ұрпақты

өмірге даярлап, оларды жинақталған бай тәжірибе негізінде тәрбиелей отырып, өзінің

ата-аналарының рухани мұрасын игере түсуі керек” екені айтылған.

Көрнекті педагог В. Сухомлинский «Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек,

ол бала

солай

бола

алады», —

дейді

Сіздің отбасыңыз қандай? Зер салып, бір қараңызшы. Жас ұрпақ үйреніп, үлгі алатын,

олар

өнеге

ететіндей

құндылықтар

бар

ма?

Бүгінгі таңда тәуелсіз мемлекет алдында тұрған негізгі мақсаттардың бірі

дүниежүзілік білім әлеміне ену.Бұл салада білім беру ісінің мазмұнын жаңа бағыт

қа бұрып, құрылымдық жүйесін жаңарту,өзгерістер енгізу қажеттілігі туындап отыр.

Демек,Егеменді Қазақстанның болашақ потенциалын оқытып – тәрбиелейтін мұғалім

– шығармашыл, жан-жақты білімді, парасатты, мейірімді, сезімтал, интеллектуалды,

мәдениетті,

кәсіби

шебер,

ізденімпаз,

ғылыми зерттеуші болса,онда жеке тұлғаға қойылатын мынадай талаптар алдыңғы

орынға шығады: креативтілік, белсенділік, жауапкершілік, ой-өрісінің кеңдігі,

сауаттылық, танымдық әрекетке қызығушылығының басымдығы.

Еліміздегі жаңа білім беру реформасы 12 жылдық білім беруге көшу арқылы

шығармашылықпен дамыған жеке тұлғаны қалыптастыруға бағытталған жаңа ұлттық

үлгіні жасауды, “жалпыға арналған білімнен”, “білім әркімге өмір бойы” үлгісіне

көшуді және әлемдік білім беру кеңістігіне жедел енуді қамтамасыз етуді мақсат етеді.

Республикалық білім беру саласының алдына қойылған 12 жылдық жүйеге көшу

мәселесі ғалымдарды үш маңызды бағыттағы жұмыстарды жетілдіруге шақырады. Бұл

білім сапасын көтеру, мамандандырылған білім беру жүйесін жобалау, білім беруді

ғылыми-әдістемелік қамсыздандыруды жоғары технологияларға сәйкес жаңарту және

оны оқушыларға біліктілігін өз бетінше жоғарылату мақсатында қолдануға мүмкіндік

жасау. Бастапқы екі міндеттің жүзеге асуы европалық мемлекеттік кеңістікке жол

ашады. Үшінші мәселенің шешімі яғни үлгілер мен технологиялар құрастыру -

мектептерде салалы білім беру сапасын қамтамасыз ететін құрал ретінде

қарастырылады.

Бүгінші партада отырған оқушы ертеңгі Қазақстанның болашағы. Болашақ

жарқын болып, сапалы ұрпақ тәрбиелеу жолында ынтымағы жарасқан жүйелі жұмыс

жасауымыз қажет. Ата-ана баласына саналы тәрбие беріп, мұғалім сапалы білім мен

тәрбие берсе, ол бала қоршаған ортадан тек жақсы нәрселерді ғана көріп, жақсылыққа

ғана ұмтылатын болады. Жан-жағындағы кем-кетікті де түзеуге атсалысып, Отан

алдындағы жауапкершілікті сезініп, айналасына да адамгершіліктің шұғылалы шуағын

шашары сөзсіз. Ата-ана баласына, мұғалім оқушысына мейірімін төксе, біздің

келешегіміз де көрікті болтыны сөзсіз.

Әдебиеттер:

1. Қазақстан Республика президентінің Қазақстан халқына жолдаулары.

2. «12 жылдық білім» журналы 2006 ж.

3. Макаренко А. С. Ата-аналар кітабы.-А., 1987 ж.

4. Сухомлинский В. А. Нравственный идеал 1988 ж.

5. «Қазақстан мектебі» журналы 2011 ж.

6.«Бастауыш мектеп» журналы 2012 ж.

Аннотация

В данной статье описывается проблема сотрудничества между учителями и

родителями для светлой будущей подрастающего поколения. Нынешние школьники –

это будущее нашего Казахстана. Для того, чтобы подрастающее поколение имело свое

светлое будущее и для хорошего воспитания молодежи учителя должны работать в

тандеме с родителями. Так же рассматриваются возможные пути решения данной

проблемы. Путем рассуждений и результатов исследований определен комплекс

действий и мер, направленных на обеспечение и развитие подрастаюшего поколения.

Бакыт Мырзатаевна АМИРОВА,

Назарбаев Интеллектуальная Школа химико-биологического направления,

учитель английского языка, город Павлодар,

Республика Казахстан

Галия Габдуллиновна АУЖАНОВА,

Назарбаев Интеллектуальная Школа химико-биологического направления,

учитель русского языка, город Павлодар,

Республика Казахстан

ДИАЛОГ НА УРОКЕ

Аннотация

Авторы данной статьи ставят перед собой следующую цель – выявить стратегии

и приемы, которые способствовали бы развитию диалогической речи у учащихся 7-х

классов. Авторы данной статьи поставили перед собой данную цель, исходя из

результатов предварительной работы, которая показала, что у учеников 7-х классов

есть сложности при построении диалога. Итогом стало совместное исследование в

рамках проекта «Action Research», в ходе которого авторами рассматривался

следующий вопрос: «Как улучшить навыки диалогической речи у учащихся 7 «А»

класса на уроках русского и английского языков?»

Ключевые слова: навык говорение, развитие речи, диалог, русский (второй

язык) язык, английский (третий язык) язык, таблица «Тонких и толстых вопросов»,

«Ромашка Блума», модель диалога.

Условия быстроменяющегося мира требуют от выпускника школы мобильности,

умения критически мыслить, спорить, отстаивать свое мнение, выражать свои мысли и

идеи, задавать вопросы... Это все предполагает, что он должен быть

коммуникабельным, должен «уметь работать сообща в разных областях, предотвращая

конфликтные ситуации или умело выходя из них». [1]

А все эти умения и навыки формируются и развиваются на уроках.

Интегрированная программа, реализуемая в Назарбаев Интеллектуальных школах,

предполагает, что при изучении казахского, русского и английского языков будут

развиваться такие навыки как говорение, чтение, слушание и письмо. Приоритетным

для второго и третьего языков, на наш взгляд, является развитие речи. Развитие же речи

ученика более успешно идет во время живого общения. А вот этого живого общения, к

нашему великому сожалению, нашим ученикам и не хватает. Современные дети,

которые в большинстве случаев сидят, уткнувшись носом в свои сотки; дети, которые

большую часть своего свободного времени проводят за компьютером, испытывают

потребность в общении. Восполняется эта потребность в какой-то мере через учебный

диалог.

Роль диалога значима. Так, в статье И.Е.Саниной мы находим: «В

коммуникативных технологиях диалог становится основным инструментом учебного

процесса, позволяющий перейти от трансляции знаний, умений и навыков к

конструктивной деятельности… » [2]

В рамках проекта «2+1» мы, Аужанова Г.Г. и Амирова Б.М., как учителя

языковых дисциплин, решили посещать уроки друг друга с целью выяснить, как у

наших семиклассников развиты коммуникативные навыки, как они говорят на русском

(второй язык) и английском (третий язык) языках. Из посещенных уроков мы сделали

вывод, что у нас на уроках есть схожая проблема: у учеников 7-х классов есть

сложности при построении диалога. На уроках английского и русского языков

учащиеся не могут эффективно вести беседу: перебивают друг друга, не выслушивают

ответ до конца, задают простые вопросы, в качестве реплик считают такие слова, как

«здравствуй», «пока».

Первые уроки показали, что наши ученики не могут в логической

последовательности излагать (как в устной, так и в письменной речи) свои мысли. Были

и ученики, которые не могли изъясняться не только по-английски, но и по-русски.

Выражать свое мнение, свои мысли было для них весьма затруднительно (класс с

казахским языком обучения). Решили, что в первую очередь необходимо работать над

таким навыком как говорение, потому что ситуацию, которая обрисовалась вначале,

надо было менять. Поэтому мы решили, что вопросом нашего совместного

исследования в рамках «Action Research» станет следующее: «Как улучшить навыки

диалогической речи у учащихся 7 «А» класса на уроках русского и английского

языков?»

Тема, на наш взгляд, актуальна, потому что не все могут построить грамотный

интересный диалог, да и результаты нашей работы будут полезны не только учителям

– языковедам, но и учителям других дисциплин.

Целью нашего исследования стало выявление стратегий и приемов, которые

способствовали бы развитию диалогической речи у учащихся 7 «А» класса.

Для достижения этой цели мы поставили перед собой следующие задачи:

изучить и проанализировать работы исследователей

в данном направлении;

изучить

соответствующую

методическую

литературу, статьи, посвященные данной проблеме;

выбрать стратегии и приемы работы над диалогом,

апробировать их на своих уроках.

Для начала мы в исследуемом классе провели анкетирование:

№

вопрос

Да

нет

Не знаю

Умеешь ли ты задавать

тонкие вопросы?

Умеешь

ли

ты

формулировать

толстые

вопросы?

Умеешь ли ты отличать

«тонкие»

вопросы

от

«толстых»?

3

5

Считаешь ли, что ты

умеешь поддержать разговор?

Умеешь ли ты выступать

перед аудиторией?

Легко ли ты строишь

диалог?

Считаешь ли ты себя

интересным собеседником?

Умеешь ли ты красиво

излагать мысли?

Умеешь общаться

со

случайными

людьми,

приятелями

или

противоположным полом?

Знаешь ли ты, как вести

разговор на любую тему и с

любыми собеседниками?

5

2

Диаграмма

анкетирования

оказалась

такова:

Согласитесь, статистика неутешительна. И это давало нам повод продолжить

свое исследование.

После выявления проблемы мы решили ее исследовать и искать пути решения.

В фокус-группу исследования вошли трое учеников, у которых, как показали наши

наблюдения,

оказались

различные

языковые

способности,

различные

коммуникативные навыки.

Во время посещения уроков мы наблюдали, делали фото- и видеосъемки, вели

записи в дневник наблюдения, после уроков беседовали о деятельности и поведении

учащихся фокус-группы. Наблюдения также способствовали правильному выбору

стратегий и методик для развития навыков диалогической речи.

Наша исследовательская работа началась с беседы с куратором класса и

школьным психологом. Куратор рассказал о межличностных отношениях учащихся в

классе и о том, как ученики взаимодействуют друг с другом. Психолог рассказала нам о

возрастных и психологических особенностях учеников данного возраста. Нужно

отметить, что полученные данные помогли нам узнать учащихся лучше, более того, мы

смогли разработать план для дальнейшей работы с детьми.

Для начала в рамках исследования мы решили провести уроки, где ученики

должны были участвовать в диалоге. Естественно, никаких целенаправленных указаний

не было. Предложены им были лишь темы. На уроке английского языка - ; на уроке

русского языка – «Что есть красота?», «Красота внутренняя и внешняя: что важней?»,

«В человек должно быть всё прекрасно: и лицо, и одежда, и душа и мысли». Как раз во

время проведения Исследования в действии в 7-х классах по русскому языку

проходили раздел «Характер и внешность человека».

Как мы и ожидали, диалоги получились неинтересные, несодержательные. На

«тонкие» вопросы прозвучали ответы типа «да», «нет». В обратной связи сами ученики

указали на это. Все это мы снимали на видео, чтобы в дальнейшем проанализировать,

сравнить. Эта работа показала, что без конкретизации задания, без клише, без моделей

да

нет

не знаю

диалога, без уточнения роли каждого участника данного процесса хороших диалогов не

будет.

Для начала мы решили на своих уроках научить наших учеников задавать

вопросы. Мы понимали, что на первом этапе необходимо будет научить учеников

строить интересные содержательные вопросы, направленные на воспроизведение

материала, на уточнение, на применение каких-то знаний, на уточнение, на

рассуждение… Для реализации этой цели мы решили, что надо изучить внимательно

таблицу «Тонких и толстых вопросов», «Ромашку Блума», методической литературы.

[3, 4] На 2-х уроках мы стали учить наших учеников строить «тонкие» и «толстые»

вопросы. Для этого мы им предложили шаблоны вопросов. После того, как ученики

научились строить вопросы, мы предложили модели диалогов. Предлагаем некоторые

из них:

Модель №1

- Сообщение темы, предложение к действиям и обоснование;

- Вопрос - уточнение, после ответа - новое предложение;

- Отказ, аргументы (не менее 2-х), встречное предложение;

- Интерпретационный вопрос;

- Ответ, оценочный вопрос;

- Ответ и согласие на предложение.

Модель №2

- Тонкий (простой) вопрос;

- Ответ, уточняющий вопрос;

- Ответ, предложение;

- Отказ с аргументами, встречное предложение;

- Отказ с обоснованием. Оценочный вопрос;

- Ответ. Сожаление, что не пришли к единому мнению.

Модели могут быть различного содержания, все зависит от темы, цели и задач

предстоящего диалога. В дальнейшем уже сами, набравшись опыта, ставят перед собой

цель, задачи диалога, сами составляют модель диалога.

При работе над диалогом на последующих уроках мы уже стали усложнять

задачи. Так, перед учениками стали ставить следующие условия:

Аргументируй свои идеи, обосновывай их;

Ненавязчиво убеждай собеседника, что ты прав;

Если собеседник даст возможность, то опровергай его

утверждение;

Сумей достигнуть соглашения, найди компромисс.

Для развития навыков диалогической речи учащимся предлагались ролевые

игры, решение проблемных задач и ситуаций в парах или группах, а также составление

рассказа или истории по картинкам. Нужно отметить, что все задания, предлагаемые

для развития диалогической речи, были подобраны в соответствии с возрастными

особенностями учащихся, поэтому они повышали эффективность применения их на

уроке. Учащиеся принимали активное участие в различных видах деятельности и с

интересом придумывали истории, озвучивали предлагаемые роли. Кроме того, такая

деятельность способствовала развитию творческого и критического мышления.

Данные методики применялись на уроках русского и английского языков. После

уроков мы обсуждали, что прошло хорошо на уроке, а где нужно еще доработать

определенные моменты. Помощь критического друга помогла найти более

эффективный подход при решении проблемы в классе, поэтому, по нашему мнению,

Исследование в действии способствует профессиональному развитию педагога и

повышению качества образования для учащихся.

В конце хотелось бы отметить, что еще рано говорить о результатах

исследования, так как, несомненно, есть небольшие изменения в диалогической речи

учащихся данного класса, но многое предстоит еще сделать. Есть необходимость для

дальнейшей работы в данном направлении.

Литература:

http://cyberleninka.ru/article/n/dialog-kak-osnovnoy-element-

kommunikativnyh-tehnologiy-obucheniya,

электронный ресурс, время обращения

18.02.16.

http://cyberleninka.ru/article/n/dialog-kak-osnovnoy-element-

kommunikativnyh-tehnologiy-obucheniya,

электронный ресурс, время обращения

18.02.16.

http://evolkov.net/questions/6.quest.1.html

Шесть

типов

вопросов,

электронный ресурс, время обращения 15.03.16.

http://blogyka.ru/lekczii-po-predmetu-qlogikaq/80-vopros-kak-forma-

poznaniya-vidy-voprosov-i-otvetov-s-tochki-zreniya-logiki.html

Вопрос

как

форма

познания. Виды вопросов и ответов с точки зрения логики, электронный ресурс, время

обращения 15.03.16.

Түйін

Мақала авторлары өз алдарына 7-сынып оқушыларының диалогтік оқытуын

дамыту стратегияларын анықтауды көздейді. Бұл мақсатты қою себебі- оқушылардың

диалог құруда қиналатындығы. Нәтижесінде " 7 "А" сынып оқушыларының орыс және

ағылшын тілі сабақтарында диалогтік оқытуын қалай жақсартуға болады? атты

тақырып қарастырылып, " Action Research " жобасы аясында зерттелді.

Кілтті сөздер: айтылым дағдысы, тіл дамыту, сұхбат, орыс (екінші тіл) тілі,

ағылшын  "үшінші  тіл)  тілі,  "Жуан  және  жіңішке  сұрақтар"  кестесі,  "Блум

түймедағы", диалог моделі

Елена Николаевна АНЕМПОДИСТОВА,

учитель начальных классов средней школы №23

Северо-Казахстанская область, город Петропавловск,

Республика Казахстан

ПОВЫШЕНИЕ КАЧЕСТВА ЗУН УЧАЩИХСЯ ЧЕРЕЗ ВНЕДРЕНИЕ

ПРОЕКТНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ

« Скажи мне и я забуду

Покажи мне, и я запомню

Вовлеки меня и я научусь»

(Китайская пословица)

Аннотация

В данной статье рассмотривается вместо усвоения готовых знаний, умений и

навыков требуется развитие личности ребенка, его творческих способностей,

самостоятельности мышления и чувства личной ответственности. Проектная

деятельность позволяет учащимся приобретать знания, которые не достигались бы

при традиционных методах обучения, помогает связать то новое, что узнают ребята ,с

чем-то знакомым и понятным из реальной жизни.

В течении нескольких лет работаю над темой «Повышение качества ЗУН уч-ся

через внедрение проектной деятельности в начальной школе»

Актуальность выбранной мною темы заключается в том, что вместо усвоения

готовых знаний, умений и навыков требуется развитие личности ребенка, его

творческих способностей, самостоятельности мышления и чувства личной

ответственности. Проектная деятельность позволяет учащимся приобретать знания,

которые не достигались бы при традиционных методах обучения, помогает связать то

новое, что узнают ребята ,с чем-то знакомым и понятным из реальной жизни.

Проектная деятельность способствует формированию ключевых компетенций

учащихся, подготовке их к реальным условиям жизнедеятельности. Выводит процесс

обучения и воспитания из стен школы в окружающий мир.

Цель моей работы:

Развитие самостоятельности, творческой активности и познавательных

способностей

младших

школьников;

формирование

целеустремленности

настойчивости в достижении целей, умения переносить полученные знания на

нестандартные жизненные ситуации и решать их.

В связи с поставленной целью возникают следующие задачи:

1.Мотивировать уч-ся на работу над проектом, объяснить преимущество этого

рода деятельности.

2.Внедрить проектную деятельность в классно-урочную и внеурочную

деятельность без ущерба для усвоения программы.

3.Формировать у детей умения сотрудничать друг с другом, вырабатывать

общую стратегию решения задач, распределять обязанности, осуществлять

взаимопомощь.

4.Отслеживать результаты влияния проектной деятельности на качество ЗУН уч-

ся.

Проектная деятельность младших школьников способствует развитию

общеучебных навыков:

- социальных – умение работать в группе; умение выполнять роли лидера,

исполнителя, оппонента; умение пойти на компромисс.

-коммуникативных – слушать и слышать, принимать другое мнение,

высказывать своё мнение, презентовать результат работы.

-мыслительных – анализ, синтез, сравнение, обобщение, классификация,

выявление закономерностей.

В начальной школе можно выделить следующие виды учебных проектов:

- по доминирующему в проекте виду деятельности: исследовательские,

информационные, практико-ориентированные, ролево-игровые, творческие;

-

по количеству учащихся: индивидуальные, парные, групповые,

коллективные;

- по месту проведения: урочные, внеурочные;

- по теме: монопроекты (в рамках одного учебного предмета), межпредметные,

свободные (выходят за рамки школьного обучения)

-

по

продолжительности:

краткосрочные

(1-2

урока),

средней

продолжительности (до 1 месяца), долгосрочные.

Этапы подготовки проекта можно выразить в правиле «пять П»:

- проблема – социально значимое противоречие, разрешение которого является

прагматической целью проекта.

- проектирование – процесс разработки проекта и его фиксации в какой-либо

внешне выраженной форме.

- поиск информации – сбор информации: обращение к уже имеющимся знаниям

и жизненному опыту, работа с источниками информации, создание собственной

системы хранения информации.

- продукт проектной деятельности – конечный результат разрешения

поставленной проблемы.

- презентация – публичное предъявление результатов проекта.

На

всех этапах работы над проектом формируются навыки

самостоятельной работы. Под руководством учителя ученики сами выбирают

оптимальные пути решения данной проблемы.

Проектные технологии применяются мною на уроках, во внеурочной

деятельности, внеклассной работе.

Работу над проектами мы начали во втором классе с простых

краткосрочных коллективных и групповых творческих проектов на уроках технологии

и изобразительного искусства, во внеклассной работе (осеннее дерево, домашние

животные, Новогодняя ёлочка, любимая игрушка),так –как здесь естественным образом

происходит соединение теории и практики, что делает теорию более интересной,

развивается активность уч-ся. Ребята знакомились с принципами создания проекта,

этапами и правилами работы над ним. Постепенно мы переходили к более сложным

индивидуальным проектам. Сначала, в работе над такими проектами, ученикам

помогали родители.

Темы детских проектных работ во 2-4 классах выбирала из содержания

учебных предметов или из близких к ним областей. Дело в том, что для проекта

требуется личностно значимая проблема, знакомая младшим школьникам и значимая

для них.

Проблема проекта, обеспечивающая мотивацию включения школьников в

самостоятельную работу, должна быть в области познавательных интересов учащихся

и находиться в зоне их ближайшего развития.

Помощниками учащихся являются учитель, родитель. Привлекая к этой

работе родителей важно, чтобы они не брали на себя выполнение части работы детей

над проектами, иначе губится сама идея метода проектов. А вот помощь советом,

информацией, проявление заинтересованности со стороны родителей – важный фактор

поддержки мотивации и обеспечение самостоятельности школьников при выполнении

ими проектной деятельности. С этой целью я проводила родительские собрания ,на

которых разъясняла родителям суть метода проектов и его значимость для развития

личности детей; рассказывала об основных этапах проектной деятельности и формах

возможного участия родителей в ней.

Были подготовлены и защищены проекты по темам: 3 класс «Влияние

деятельности  человека  на  загрязнение  окружающей  среды  на  примере

снега».2место  городской  конкурс  проектов  «Зерде».  «Влияние  густоты  посева  на

урожай  моркови»  3  место  городской  конкурс  проектов.  4класс  «Пословицы  в

современном мире» 2 место областной конкурс проектов. Так же дети защищали

проекты по темам: 4класс «Влияние молока  на детский организм»,  1класс «Что

полезней для здоровья»,  4 класс «Почему нужно любить чтение», 1 класс «Почему

снег белый», «Природа и мы».

На уроках окружающего мира дети работали над проектами по темам:

«Красота воды», «Удивительные животные». Над проектом «Красота воды» ребята

работали четыре урока: на первом уроке мы обсуждали что относится к слову

«красота» и поставили себе цель: «Что они хотят узнать о красоте воды», ко второму

уроку они находили информацию из разных источников: библиотека, интернет. Дети

узнали о том, что такое: ледники, айсберги, гейзеры, туман и т.д Составляли

головоломки по теме, готовили сообщения и зачитывали их перед уч-ся класса.

Работа над проектом «Удивительные животные» продолжительностью в

неделю уже увлёк самих ребят. Они сами предлагали, что можно узнать о животных и

сами себе выбрали подтемы. Оформлены работы были на альбомных листах, была их

выставка. Но главное, что каждый ребёнок уже на уроке сам представлял свою работу,

с увлечением рассказывали об удивительных животных нашей планеты.

Краткосрочные проекты, которые ещё нам очень запомнились: «Придумываем

загадки, сказки.» (литературное чтение)- продукт книжка-малышка, «Доброта вокруг

нас»- продукт коллаж.

Во втором классе дети работали над проектом «Моя родословная». На

уроке «Окружающий мир» познакомились с понятием «родословная», обсудили

значимость знаний о своей семье, о хранении семейных реликвий; разработали план

сбора информации о своих родных и близких. Так же была проведена консультация для

родителей по теме проекта. В каждой семье никто не остался равнодушным к

созданию своей родословной. Итогом стала выставка родословных в классе, а также

оформление альбомов «Моя семья».

Материал дети представляют в различном варианте-кто-то в устной форме,

кто-то в печатном варианте, у кого какая возможность и желание. Но обязательно

добиваюсь, чтобы материал, который готовят дети, был им доступен и понятен, а не

просто скачан с интернета.

В этом учебном году начали работу над проектами по темам: «Погремушка не

игрушка» и «Цветочные фантазии».

От проекта к проекту дети набирались опыта, развивалась их речь, память,

повышался рост познавательной активности, формировались ключевые компетенции,

информационная грамотность, умение выражать свои идеи, мысли, дети учились

оценивать себя и выступление одноклассников.

Результаты мониторинга контрольных работ, темпа чтения и успеваемости за

три года, подтверждают мое мнение о том, что применение метода проектов

положительно влияет на развитие интеллектуальных способностей, создает

благоприятные условия для развития творческой личности, формирования

положительной мотивации учения, повышения качества знаний учащихся.

Это можно проследить по диаграмме [Таблица 1, Таблица 2]

Таблица 1: Мониторинг качества знаний по предметам с 2012 по 2015

год

Таблица 2: Рост качества знаний по предметам за 3 года

70

77

83

70

75

80

60

63

65

58

60

63

2 КЛАСС

3 КЛАСС

4 КЛАСС

Чтение

Познание мира

Математика

Русский язык

Практическая значимость проектной деятельности:

1.Работа над проектами повышает активность и самостоятельность разных по

уровню развития и способностям учащихся.

2.Стимулирует познавательную мотивацию и способствует повышению

интереса к предметам, сплачивает коллектив.

3.Способствует формированию у учащихся обще-учебных умений и навыков.

4.Повышает качество ЗУН учащихся.

Список литературы

Гаврилин А. М., Организация работы над проектом // Школьная

педагогика, № 3, 2007.

Гилева Е. А., История развития метода проектов в Российской школе //

Наука и школа, № 4, 2007.

Гилева Е. А., Егоров Ю. С., Метод проектов – эффективный способ

повышения качества образования // Школа, № 2, 2001.

жүктеу/скачать 6,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 71