1. Физиология пәні, басқа ғылымдармен байланысы, медицинадағы маңызы. Уник 100%
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ауыздағы ас қорытылу
| экзогендік тамактану
. Сырттан, коректік заттар келіп түспесе де, адам біразға дейін тіршілік ете береді. Ол өз жасушаларындағы органикалык коректік заттарды пайдаланып, құрамындағы ағзалар, тіндердін калыпты қыз мет етуiн камтамасыз етіп отырады, ягни эндогендік тамактану басталады. Мұндай жагдайда энергия коры бiртiндеп таусылады да адам әлсіреп, түрлі ауруларға шалдығады. Демек, эндогендік тамактану тән тірлігін қамтамасыз ете алмайды. Асқорыту - өте күрделі үрдіс. Ол алдымен физикалык жолмен өнделеді, сонынан химиялык реак шняга түсіп, қорытылып денеге сiнетiн сатыга жетеді. Физикалық өңдеу барысында ас кесектерi усатылып, болшектенедi, сілекей шырынмен шыланып, жұмсарады. Химиялык өндеуге ішек-карын ферменттері катысады. Аскорыту ферменттері сусыз жерде әсер ете алмайтын ашыткы гидролазалар тобына жатады. Бұлардың әсерінен күрделі органи калык коректік заттар ыдырап, кан мен лимфага отетіндей, денедегі жасушалар пайдалана алатындай карапайым қосынды мономерлерге айналады. Су, минерал туздар, ас құрамындағы кейбір қарапайым органикалык заттар ішек-қарында езгерместен тікелей канга сіңеді. Гидралаза ферменттері түзілу ерекшеліктеріне қарай үш топқа бөлінеді. Аутолитикалық, ферменттер тагамдык заттар, мәселен, ана сүті қура мындағы ферменттер, симбионттық гидролазалар – бактериялар мен біржасушалы жәндіктердің қатысуымен гидролиздік үрдістерді іске асыратын, айталық, күйіс қайыратын малда клетчатканы ыдырататын ферменттер. Ауыздағы ас қорытылу Асқорыту ауыздан басталады. Ауызға келіп түскен тағам мунда 15-30 секундтей кiдiредi. Осы уақыттың ішінде тағам (ас кесегі) шай налып, ұсатылады, сілекеймен шыланып, жұмсарады, астың дәмі, физикалык касиеттері туралы мағлұмат алынады. Көмірсулы заттар (көмірсулар) ыдырай бастайды. Ұсатылған ас кесегі сілекейге шыланып, шырышпен қапталып тілдің түбіріне қарай жылжиды да жұтқын шаққа жетіп жұтылады. Ауыз ішінде (шырышты қабығында) ас кесегінің ыстық-суықты ғын, жұмсақ-қаттылығын сезетін қабылдағыштармен қатар дәм се зетін қабылдағыштары да бар. Осыған орай ауыз шырышты қабығын қабылдағыш алан деуге де болады. Қабылдағыштар ас кесегімен жа насып тітіркенеді, бұдан пайда болған қозу сигналдары бет (n.facialis), тіл-жұтқыншақ (n.glossopharingeus), үшкіл (n.trigeminus) жүйкелер мен кезеген жүйке (n.vagus) арқылы орталық жүйке жүйесіндегі рефлек стер орталығына барып жетеді. Сол жүйкелерден келген эфференттік серпiнiстер ас кесегінің ауызда шайналып, жұтылуын реттейдi де ас қорыту бездерінің сөл шығаруын, ішек-қарынның қимылын күшей теді. Мұнымен қатар рефлекстік жолмен зат алмасуы, жүрек соғуы, қан айналысы, дем алу үрдістері де өзгереді. жүктеу/скачать 0,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|