1. Физиология пәні, басқа ғылымдармен байланысы, медицинадағы маңызы. Уник 100%
жүктеу/скачать 0,93 Mb. Pdf көрінісі
|
| электроольфактограмма
деп атайды. Ол иісті зат аз уакыт әсер еткен жагдайда да пайда болып, бірнеше секундка созылатын, шайкалу тербілісі 10 мВ монофазалык (кебiнесе) теріс толiкыннан тұрады. Кей де баяу толкындардын үстіне кептеген кабылдағыштардан шығатын лайыкты (синхронды) серпініс шоктары кабаттасады. Жеке кабылда гыштардын серпівіс жиілігі тітіркендіргіштін сапасына жоне каркы нына сәйкес өзгереді. Иіс узак әсер еткенде оган кабылдағыштардын бейiмделетіндігін бакылауга болады. Талдағыштар кептеген нiстi заттарга тез арада толык бейiмделеді, ягни оларга иiс туйсiгi жойылады. Бірқатар заттарга талдагыштар баяу бейiмделедi. Кейбір жағдайларда бул тек бір затка емес, бірнеше уксас әртекті иістерге де байкалады оны гетерогендік бейімделіс деп атаймыз. Ол иiстi заттардын мөлшеріне және иіс сезу жолдарынан ететін ауа толканынын жылдамдығына тәуелдi келеді. Ауа негурлым таза болса, иiс талдагышынын сезімталдығы со гурлым жогары болады екен. Иіс сезу мүшелерінде козу тудыратын заттын ен аз молшерiн онын табалдырыгы деп санайды. Иісті заттардын мурынның кілегей кабыгындагы иіс аймагына етуi киындаган жагдайда, мысалы тумау кезінде, сезу табалдырығы көтеріліп, иіс сезім талдыгынын күрт төмендейтiндiгi және тiптi толык жойылып кетiндiгi байкалады. Иic коспалары әртүрлі түйсініледі. Кейде бірнеше иiс косылып, жана бір иіс түйсігін тудырады немесе әрбір иiс жеке кабылданып, түтас сезім құрайды, не болмаса иіс түйсіктері кезектесіп алмасады. Иic түйсінудiн кең таралған қағидаларының бірі - стереохимиялык теория болып табылады . Бұл теория бойынша, заттын иiсi оның құрамындағы белшектердiн мөлшері, пішіні және көлемімен айқындалады. Иіс жүйесi жеке зат қабылдауға арналған әралуан түрлі қабылдағыштардан тұрады. Олардын мембранасы бетінде белгілі пішінді ойыс жерлері болады. Егер олардың пішіні иісті зат молекуласынын белгілі пiшiнiне сәйкес келсе ғана иіс түйсігі пайда болады екен. Осыган орай иiстiн бастапкы бiрнеше түрін яғни камфора, жупар, гүл, жалбыз, эфир, сасық иіс сезіп қабылдай бастайды екен. Олардың нақтылы кабылдағыштар мен әрекеттесуі потенциал тудырады. Иіс талдағышынын ерекшелігі онын сезгiш талшыктары алмаспайды, ягни мидын карсы сынарына ауыспайды. Иіс буылтыгынан шыгатын талшыктар бiрнеше будадан тұрады, олар алдыңғы мидын әртүрлiлiгi алады. Бұл жолдардың ми кыртысындагы жобаланыслары ұласа байланыскан орталыктар катарына жатады. Өйткені олар иiс жүйесiнiн баска сезім жүйелермен байланысын қамтамасыз етіп, осы негiзде бірнеше күрделі тагамдык, корғаныс, жыныстык т. с. с. кызмет атқарады. Иіс талдағышынын сезiмталдыгы өте күшті. Адам бірнеше мын өртүрлі заттардын иiсiн ажырата алады. Алайда ондай кабiлет иттер де 3-6 есе артык болады екен. Иісті заттын бiр молекуласы бiр кабылдагышты коздырады, ал бірнеше кабылдағыштагы козу туйсiк тугызады. Белгiлi бiр иiс тiтiркендiргiшi әсер еткенде улкен ми сынарлары кыртысында жогары козгыштыктын туракты ошагы пайда болады Мундай жагдайларда иiстi баска артурлі заттар әсер еткенде де түйсінуге болады. Иic сезудегі сезімталдыктын томендеуі, ажырату табын осумы, жойылуы-алося, исті теріс түйсіну-паросмия деп аталады екен. Сонымен бірге белгілі бір иіс тітіркендіргіштері 126ЖМ Назарқұл Еркебұлан болмаганда да жалган түйсік - ипозик мен алюцинация яғниелестеушілік пайда болуы мумкін. жүктеу/скачать 0,93 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|