150. Ауыз әдебиетіндегі өлең ұйқастары: кезекті, шалыс, егіз, аралас ұйқас.
Ұйқас — өлең тармақтарындағы аяққы сөздердің дыбыстас естілуі, үндестігі. Жалпы ұйқас ырғақты күшейтеді, тармақ жіктерін ажыратады. Ұйқас өлең жолдарын бір-біріне келген дейді, өлеңнің шумақ, тирада сияқты бөліктерінің әрқайсысын бір бүтін етіп тұтастырады, соңдықтан әр шумақтың немесе әр тираданың ұйқасы, суреті өз алдына бөлек-бөлек болып келеді.
Кезекті ұйқас
Шұмақтың бірінші жолы ұйқаспай, екінші жолы ұйқасса, мұны кезекті ұйқас дейміз.
Оған Абайдың мына өлеңі мысал бола алады:
Сәулең болса кеудеңде,
Танымассың, көрмессің,
Мына сөзге көңіл бөл!
Қаптаған соң көзді шел.
Егер сәулең болмаса,
Имамсыздық намазда,
Мейлің тіріл, мейлің өл!
Қызылбастың салған жол.
Кезекті ұйқас осы ретпен келеді. Егер өлеңнің бір шұмағы 4 жолдан тұрса, 1-3 жолдар бос қалып, 2-4 жолдар ұйқасады. Үнемі жұп жолдар ұйқасады.
Достарыңызбен бөлісу: |
