Есеп ҥлгісі: квадрат бүйірі d=20 м, жұмыстық белгілері -0,15 м және +0,16 м тең. Сонда -0,15 м жұмыстық белгісі бар квадрат тӛбеден нольдік нүктеге дейін х ара қашықтығын анықтау үшін
x 9,7м Нольдік жұмыстардың нүктелерін қосқан кезде нольдік жұмыстардың сызығын шығарады.
Топырақ жұмыстардың кӛлемдерін үйінді мен қазындыға бӛлек есептейді. Тӛртбүйірлі призманың топырақ кӛлемін келесі формула бойынша анықтайды.
V hS (3.11 )
4
Бесбүйірлі призманың топырақ кӛлемін тӛртбүйірлі және үшбүйірлі призмалардың айырмасы ретінде анықтайды.
Әр квадрат кӛлемдерін бӛлек есептегеннен кейін, Vүйінді және Vқазынды жалпы кӛлемін анықтайды. Жер жұмыстарының балансын келесі формула бойынша есептейді:
V O VY 100% 3% V V V
(3.13)
O Y Нәтижелерді топырақ кӛлемдерінің кестесіне толтырады.
29 Геодезиялық бөлу негізді жасау
Ғимараттар мен имараттарды құрылыс алаңға кӛшіру геодезиялық бӛлу негіздің нүктелерінен жүргізіледі. Геодезиялық негіз белгімен бекітілген пунктер торы ретінде жасалынады және сыртқы бӛлу торы мен орындаушылық түсірістерді жасау үшін арналған.
Бӛлу негіз құрылыс ауданның ішінде орналасады. Ол 1-ші және 2-ші разряд жиілікті геодезиялық торға байланыстыру мен құрылыстың бас жоспары негізінде және алдында жүргізілген ізденістер бойынша жүргізіледі.
Ӛндірістік ғимараттар мен имараттардың бӛлу негізін құру үшін құрылыстық торды салу, ал тұрғын үйлер үшін құрылыстың қызыл сызықтарды анықтау қажет.
30 Қызыл жобалық сызықтар – дегеніміз не
дегеніміз квартал территориясы мен автомобиль жолын бӛлетін шекара.
31 Құрылыстық торды орнына көшіру мен бекіту екі кезекте жүреді: қандай?
Құрылыстық торды орнына кӛшіру мен бекіту екі кезекте жүреді: а. нүктелердің алдын-ала белгілеу уақытша бекіту;
б. уақытша белгілердің координаталарын дәл анықтау, оларды
редуциялау (жылжыту) және тұрақты белгілермен бекіту.
Алдын ала белгілеу 1:2000 дәлдікпен құрылыс алаңның ортасында орналасқан теодолит және лента (рулетка) арқылы жүгізіледі. Базистың АВС нүктелерін жақын жатқан триангуляция (полигономерия) пункттерінің кері геодезиялық есептің нәтижелері бойынша кӛшіреді.
Базисті іліндіріп ӛлшейді, аралық сызықтар үшін пикеттерді бӛледі.
Сурет 4.1 – Бӛлу негізді салу
Базис нүктелерінде AD, BE, CFқұрылыстық тордың АВС ені бойынша кӛлденең сызықтарды бӛліп белгілейді. Тексеріс ретінде DEFсызықтың ұзындығы мен АВС ұзындықтың сәйкестігін қадағалайды. Квадрат тордың бүйірлерін берілген ұзындықпен сәйкес бӛліп аралық нүктелерді белгілейді. DEF нүктелерінде бақылау ӛлшеулер жүргізеді. Содан кейін қалған бӛлу сызықтарды белгілейді. Барлық алдын ала бӛлінген нүктелерді уақытша белгілермен (қадалар мен немесе ағаш тіреулермен) бекітеді.
Алдын ала бӛлуден кейін тордың сызықтары бойынша полигонометриялық жүрістер жүргізіп, шамалап бӛлінген тор пункттерінің дәл координаталарын анықтайды. Анықталған координаталарды жобалық координаталармен салыстырып ауытқу шамаларын анықтайды. Содан кейін тордың әр пунктін жылжытып, ғимараттың құрылыс және пайдалану мезгіліне есептелген тұрақты белгілерді (темірбетон монолиттерді, рельс кесінділерді) салады. Нүктелерді редуциялау алдында азимут пен ұзындық кӛрсетілген сызбаны салады.
Тордың дәлдігін бақылау үшін іріктеп бірнеше бүйірлерді және шахматтық тізімде пунктердің тік бұрыштарын қайта ӛлшейді. Жұмыстардың дәл орындалу кезінде бүйірлерінің орташа ауытқу шамасы + 10-15 мм-ден және тік бұрыштардың ауытқуы 15-20 ′′- тан аспау керек
Биіктік нүктелерді құрылыс алаңның периметрі бойынша анықтау үшін ІІІ класс нивелир жүрісті жүргізу керек. ІІІ классты реперлердің арасында ІV класс нивелир жүрісті жүргізіп тордың барлық нүктелерінде белгілерді есептейді.
Егер торды жиілетіп салу керек болса негізгі нүктелердің арасында қосымша аралық нүктелерді салады. Бірақ мұндай нүктелердің бұрыштарын ӛлшемей, сызықтық координаталарын есептейді.
Ірі құрылыста алаңға құрылыстық торды салу жауапты геодезиялық жұмыстарға жатады және оны арнайы геодезиялық ұйымдар орындайды.
Құрылыстың кіші кӛлемдерінде (1 км2-ге дейін) қажет дәлдік осьтік әдіспен қамтамасыз етіледі. Ол үшін алаңда А орталық нүктенің орналасуы анықталады. Содан кейін β1, β2, d1, d2 бӛлу мәліметтер анықталады.