1. геологиялық БӨлім

9 
КІРІСПЕ
Мұнай грек халқының «
Нефта
» деген сөзінен шыққан, «
Нефта
» 
жағарлық қасиеті бар деген мағынаны білдіреді. Шынында, жер бетінде 
кездесетін мұнай және газ көздерінің терең орналасқан қабаттармен 
байланысты екендігі белгілі. Бірақ, осы мұнай мен газ кенорындарын игеру 
және пайдалану ісі шамамен бір ғасырға жуық уақыттан бері жүргізіліп келеді. 
Осы уақыт ішінде мұнай туралы жинақталған тәжірибелер де аз емес. Осыған 
қарамастан мұнайгаз және олар тектес заттардың пайда болуы жайында 
деректер түбегейлі анықталып біткен жоқ деуге болады. 
Отын-энергетика кенінің бұл саласы екі тармаққа бөлінеді: мұнай және 
газ шығару, мұнай және газ өңдеу. Қазақстанда әсіресе мұнай және газ шығару 
саласы дамыған.
Қазақстан Республикасында мұнай газ саласын қазіргі замандағы талапқа 
сай дамыту мынаған байланысты: мұнайы бар тұз асты шөгінділерін игеруді 
қолға алу, Каспий шельфі мен Қазақстан секторының мұнайлы аймақтарын 
пайдалану мен барлауды қолға алу. 
Қазақстан жерінде бірінші мұнай фонтанын 1899 жылы Қарашұңғыл 
барлау алқабы атты, кейін Доссор (1911 жылы) және Мақат (1915 жылы) екі 
мұнай кәсіпорындары іске қосылды. Осы үш мұнай кен орындары 
республиканың батысында Атырау облысында орналасқан.
1965 жылға дейін мұнай тек қана Ембі бассейнінде көптеген қуаты тапшы 
кен орындарында шығарылған. Бұған себеп болған Ембі мұнайлы ауданының 
ұтымды географиялық орналасуы және мұнайдың жоғары сапалылығы.
Қазіргі уақытта Қазақстан мұнайы өңделместен, негізінен республикадан 
тыс аймақтарға (Ресей, Азербайджан, Түркменстан) тасымалданады, ал 
Қазақстанға сырттан толып жатқан мұнай өнімдері тасып әкелінеді. Мұндай 
жағдай мұнайды тасымалдаудың және өңдеудің ұтымды жолдарын таңдауды 
дәлелдеу проблемаларын туғызады.
Республика мұнай қорының молдығы және мұнай шығарудың техника-
экономикалық қолайлылығы оны шығару көлемін шұғыл көбейтуге 
мүмкіншілік береді. Бірақ та онда екі проблеманы дәлелдеп шешу қажет: 
біріншісі, егер де Маңғышлаққа шикі өнім өндіретін бағыт берілсе, онда 
мұнайды өңдейтін бағыттарға қарай қуатты мұнай құбырын салуды бастау 
қажет; екіншісі, шикі мұнайды шығарылған жерде өңдеуге бағыт алатын 
болсақ, Маңғышлақ мұнайын өңдеу нобайын өзгерту қажет. Мұнайды 
шығарылған жерде өңдеу, шикі мұнайды шетке шығарудан және мұнай 
өнімдерін шеттен әкелуден экономикалық жағынан ұтымды.
Қазақстан мұнай өнеркәсібінің екінші жолмен дамуы орасан зор 
инвестицияны және шетел капиталын тартуды қажет етеді. Осы себептен 
Атырау және Маңғыстау еркін экономикалық аймақтары ашылды, ал 
көмірсутектер шикізаттар шығаратын және өңдейтін Қарашығанақ мұнай 
компаниясы, Тенгизшевройл сияқты ірі ортақ кәсіпорындары құрылды.
Барланған кен орындарынан Қазақстан бойынша, соның 28-і Ақтөбе 
облысында орналасқан (2002жылы), оның батыс бөлігі мұнай газ кеніштерін 

10 
іздеуге тиімді Каспий маңы ойпатының шығыс жағында орналасқан. Ақтөбе
қаласында академикА.Л. Яншиннің күштеуімен «Ақтөбемұнайгаз геология» 
өндірістік геологиялық бірлестігі ұйымдастырылды.
Ақтөбе аумағында жүргізілген маршруттық геологиялық суретке түсіру 
кезінде табылған белгілерді негізге ала отырып, мұнай кен орындарын іздеу, 
барлау жұмыстары жүре бастады. 1932 жылы облыста мұнай өндірудің негізі 
қаланып кәсіпшілік жұмысқа кірісті. Ал 1933 жылы Жақсымай кен орны 
ашылды. 1932-33 жылдары Жақсымай кен орнын Шұбарқұдыққа өнеркәсіптік 
пайдалану басталды. Ал 1960 жылдарға келер болсақ бұл аймақтың 
геологиялық құрлымын нақты зерттеу кең өріс алды. 1966 жылы Кеңқияқ Кен 
орны іске қосу жүзеге асырылды. Ақтөбе мұнай өнер кәсібіндегі ең ірі кен орын 
Жаңажол. Ол 1983 жылы іске қосылды. 
1983 жылы Жаңажол кен орынының тәжірибе өнеркәсіптік өндірісі, 
жоғарғы 
карбонат 
қабаттан 
КТ-І 
бұрғылаудан 
басталды. 
Бұның 
«Технологиялық схемасын» 1982 жылы «Гипровосток нефть» (Самара, Ресей) 
институты құрастырды. 
Қазіргі кезде 1986 жылы құрастырылған «Технологиалық өндіру схема» 
бойынша өнеркәсіптік өндіруілер жүргізіліп жатыр, мұндабұрғылаудың басты 
көлемі карбонатты қабылданған екінші объектілерінеКТ-ІІ тасымалданған. Сол 
институттың құрастырған техникалық өндіру схемасында Жаңажол кен орнын 
өндіру 
скважиналарын, 
1991 
жылыдан 
бастап, 
мұнай 
өндірудің 
механизациаланған түрі компресорлы газлифтті өндіруге аударылуы 
көзделген. Бірақ совет одағының ыдырауы,экономиканың тұрақсыздығы, 
қаржының жеткіліксіз болуы бұл проектіні орындауға мүмкіндік бермеді. 
Сондықтан «Гипровосток нефть» институты Жаңажол кенорнын игерудің 1992 
жылы тұйықталған схемасын құрастырды.Осы схемаға сүйеніп, Жаңажол кен 
орынын 2000 жылға дейін игерілді. 
1998 
жылы 
«Ақтөбемұнайгаз» 
қытайдың 
мұнай 
корпорациясыменқосылғаннан кейін, Жаңажол кен орнын игеру проектісі 
Синьцзянь мұнайгаз ғылыми зерттеу институтына тапсырылды. Қазіргі кезде 
проектіні игеруаяқталды да Қазақстан Республикасының мемлекеттік 
органдарындасынақтан өтіп бекітілді. 1983 жылдан бастап Жаңажол кен орнын 
игеруге 498 скважина бұрғылаған, соның ішінде:өндіру скважиналары – 369; 
айдау скважиналарды – 113; бақылау скважиналарды - 11 (502); 
консерванциада – 0; тұзды – 1. 
Жаңажол кен орны игеру басынан – 34444,570 мың тонна мұнай 
өндіріледі, қабат қысымын тұрақты ұстау мақсатында қабатқа – 45081,285 мың 
м
3
су айдалды. 
Жаңажол кен орынында мұнайдың жалпы қоры 118,140 млн. тонна. Әр 
тәулікте жаңа кен орны бойынша 6839 тонна мұнай өндірілді, ал 
жоспарбойынша 8152 тонна мұнай алынуы қажет, соның ішінде 
«Солтүстік»бойынша 6200 тонна тәулігіне, ал «Оңтүстік» бойынша 2550 тонна 
тәулігінеөндіру қоры – 369 скважина құрайды, соның ішінде өнім беретін 336 

11 
скважина, фонтанды түрде пайдаланатын - 90 скважина, (ШТС) - 33 
скважина,(НДГ) – 47 скважина, газлифтті – 41 скважина. 

жүктеу/скачать 2,95 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: