1 глоссарий агглютинация – қосымшалардың бірінен соң бірінің жалғануы Адвербиалдану



бет46/61
Дата16.12.2022
өлшемі202,78 Kb.
#57663
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   61
Байланысты:
1 глоссарий агглютинация – осымшаларды бірінен со біріні жал

Көсемше. Көсемшеәрі үстеуге тән белгілері бар, әрі етістікке тән белгілері бар етістіктің ерекше түрі. Етістіктің үстеуге тән белгісі – сөйлемде пысықтауыш қызметін атқаруы. Етістіке тән белгілері – қимылды атап, салттылық-сабақтылық қабілетін жоғалтпай, басқа сөздерді меңгеруі және шақтық мағыналары арқылы етістікті баяндауыш қызметіне қойуы.
Көсемше – етістікке амал, себеп, мақсат, мезгіл, шарт/мезгіл мағыналарын жамап, сол мағыналары арқылы етістікті пысықтауыш қызметіне қоятын етістіктің еркеше тұлғасы. Етістікке амал мағынасын жамап, оны амал пысықтауышы қызметіне қоятын көсемшелер: -п (ып/-іп), (-ма)стан. Мысалы, жымиып күледі, қорықпастан жүгіре жөнелді. Етістікке себеп мағынасын жамайтын көсемше: -п. Мысалы, тоңып секіре бастады. Мақсат мағынасын үстеуші көсемше: -ғалы/-гелі, -қалы/-келі. Мысалы, татуласқалы келіпті, жауласқалы барды. Мезгіл мағынасын жамап, етістікті мезгіл пысықтауышы қызметіне қоятындар: -ғанша/-генше, -қанша/-кенше, -ысымен/-ісіме. Мысалы, көзінен жас шыққанша күлді, үйге келісімен іске кірісті. Етістікке шарт/мезгіл мағынасын жамайтын көсемше: (-ма)й, -(ма)йынша/-(ме)йінше. Мысалы, айтпай(ынша) бермейді. Көсемше адвербиалдық мағыналар жамап етістікті пысықтауыш қызметіне қойған кезде, одан шақтық мағыналар аңғарылмайды.
Көсемше етістікке шақтық мағыналар үстегенде, оны баяндауыш қызметіне қояды. Мысалы, Күн тез суытқандықтан, шөп те ерте солады.
Көсемше тұлғалары сабақтас құрмаластың бағыныңқы сөйлемінің баяндауышы құрамында келгенде шақтық мағыналарын да, адвербиалдық мағыналарын да сақтап тұрады, мұндағы шақтық мағына баяндауыштың жасалуына негіз болса, адвербиалдық мағыналар жай сөйлемдердің мағыналық қарым-қатынасына негіз болады. Мысалы, Көктем келіп, қар ери бастады.
Үстеу. Үстеу – қимылдың, іс-әрекеттің әр түрлі белгілерін: мезгілін, мекенін, себебін, мақсатын, амал-тәсілін және мөлшерін білдіретін сөз табы.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   61




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет