94. Ауырсыну және температураны сезіну өткізгіш жолы Бірінші нейронның жасуша денесі жұлын түйінінде жатады, ол түйіннің жасушалары
шеткі өсінділері арқылы терімен, ал орталық өсінділері арқылы екінші нейронның -
жасуша дене- сімен - nucleus proprii жайғасқан артқы мүйізлерімен - tractus gan-
gliospinalis - байлапысқан. Екінші нейрон аксоны - со- missura alba құрамында бас- қа
жағына дауысы, tractus spinothalamicus lateralis -тін құрамында таламусқа дейін көтсріледі
Tractus spinotha- lateralis 03 кезегінде екі - алдыңғы және артқы бөлікке бөлінеді, оларлын
бөлігімен температуралық сезім беріледі. Таламуста үшінші нейронның жасуша денесі
жатады, оның өсіндісі tractus thalamocortcalis құрамында үлкен ми қыртысына келіп, сол
жерде орталық артындағы қатпарда аяқталады (тері анализаторының қыр- тыстық шеті).
Кейбір зерттеушілер ауырсыну сезімі ми қыртысында ғана емес, таламуста ла
қабылданды, сол жерде сезімталдық алуан түрлі эмониялық рен алады деп есептейді.
Ауырсыну және температуралық импульстар бас бөлімдерінен немесе мүшелерінен
сәйкесті бассүйек нервтерінің V VII, IX, X жұптары арқылы олардың сезімтал
ялроларына, бұл ядро- лардан таламуска жане одан әрі орталық артындағы (томсигі)
бөлімге келеді (133-сурет).
Экстерорецепторлар дан шығатын өткізгіш жоллардың скінші нейрон талшықтарының
айқасуы нәтижесінде ауырсыну, температура, жанасу және қысым сызу сезімталдығы
импульстары дененің қарама- қарсы жағынан орталық артындағы катпарға беріледі.
Сондықтан анқаспаға дейін бірінші немесе скінші нейронцың закымдануы сол зақым
келген жақтың сезімталлынын бузатындығын салты сактау керек. Erep айқаспадан кейін
екінші немесе үшінші нейрон зақымлалса, онда осы сезімталдық түрлерінің бүзылуы
зақымданған жердің қарсы жағында байқалады.
95. Қыртыс бағытындағы проприоцептивтік сезім өткізгіш жолы (Голл және Бурдах жолдары) Теріден тактильді сезім өткізежді (стереогнозия сезімі – заттарды сипау арқылы тану). 1-
ші нейрон жұлын түйінінде орналасқан және жалған униполяндық жасушамен ұсынылған:
оның дендриті жұлын нервінің бөлігі ретінде шеткеріге барады және теріге,
бұлшықеттерге, буындарға, байламдарға жетіп рецептормен аяқталады.
Жоғары бағытталған нәзік буда (Голл будасы) және сына тәрізді жіпше (Бурдах будасы).
Олар жұлынның артқы бағанын құрайды. Проприорецепторлар, терідегі жанасу
рецепторлары және висцерорецепторларынан қозу өткізеді. Бұл будалар сопақша миға
жетіп Голл- Бурдах ядроларына жеткізіледі. Мұнда олар таламустың арнамалы
нейрондары арқылы үшінші нейрондарға жеткізіледі де ми қыртысында талдануға
апарылады. Бұл жолды құрайтын нейрондардың бүлінуі тактилдік сезім жойылуы мен
қимыл-қозғалыс тепетеңдігін сақтау бүлінуіне әкеп соғады.
