қоғамдық келiсiм теориясы , (Т. Гоббс, Г. Гроций, Ж.Ж. Руссо) мемлекет келiсiм
нәтижесiнде пайда болады, бҧған дейiн «табиғи» алғашқы қауымдық жағдайда ӛмiр сҥрген
адамдар ендi соның қҧрамына кiредi деп есептедi;
«зорлық жасау» теория (Е. Дюринг, Л. Гумплович, К. Каутский), бiр елдiң екiншi елдi
жаулап алуын тоқтату ҥшiн мемлекет пайда болды деп тҥсiндiрдi;
географиялық теория (А. Ратцель, В. Соловьев, Б. Чичерин) мемлекеттiң пайда болуы
географиялық ортаның (ауа райы, жер бедерi және т.б.) ӛзгешелiктерiмен тҥсiндiредi;
психологиялық теория , адамдарға бағыну мен қҧлшылық ету қажеттiгi мәңгi бақи тән
дегендi айтады;
маркстiк теория , мемлекеттiң пайда болуын жеке меншiк пен таптардың шығуымен
байланыстырады.
Мемлекет дегенiмiз белгiлi бiр аумақ шеңберiнде адамдар, әлеуметтiк топтар, таптар мен бiрлестiктердiң қатынастары мен қызметтерiн ҧйымдастыратын, бақылайтын қоғамның саяси жҥйесiнiң негiзгi элементi. Мемлекеттiң белгiлерi мен қызметтерi. Мемлекет қоғамның саяси институты ретiнде
мынадай белгiлерi арқылы сипатталады, осы белгiлерi арқылы оны басқа қоғамдық ҧйымдардан
ажыратуға болады:
территориялық бӛлiнуi, бҧл мемлекеттiң материалдық негiзi. Мемлекет территориясы
деп әлемдiк кеңiстiктегi аталған билеушi саяси топтардың толық әрекет ететiн бӛлiгiн айтамыз.
Оған жер ғана емес, оның қойнауы, ауа кеңiстiгi, территориялық сулары жатады.
Территориямен мемлекеттiң пайда болуы мен жойылуы байланысты. Сондықтан
территориялық келiспеушiлiктер ешуақытта да тоқтамайды;
ерекше ӛкiметтiк аппарат. Оған қазiргi кезде қарулы әскер, шенеунiктiк аппарат,
полиция, сот, барлау, қауіпсіздік, шiркеу, баспасӛз және т.б. жатады;
мемлекеттiң егемендегi, яғни iшкi және сыртқы iстерiн атқаруға толық тәуелсiздiгi мен
дербестiгi;
кҥш қолдану, зорлықпен ерiксiз кӛндiру. Ол қылмыс жасағандарды еркiнен айырудан
бастап ӛлiм жазасына дейiн кесе алады;
салық салу. Орасан зор мемлекеттiк аппараты ҧстау ҥшiн халықтан салық жинау;
мемлекеттiң мiндеттi тҥрде мҥшесi, азаматы болуы тиiс.
Мемлекет қоғамның саяси ҧйымдары iшiндегi ең тҧрақтысы және оны басқа саяси жҥйе
элементтерiнен ажырататын қызметтерi бар.
