4 Сайлаушылардың саяси белсендiлiгiн арттыру қызметi. Сайлау науқаны кезеңiнде
сайлаушылар әртҥрлi саяси бағыттарды, әлеуметтiк-саяси кҥштердi қарастырады. Олардың
iшiнен ӛз мҥддесiне лайықтысын, қанағаттандыру мҥмкiндiгi барын таңдайды. Дегенмен,
сайлаудың әдiлеттi ӛтуi кӛбiнесе сол электораттың саяси белсендiлiгiне байланысты екендiгiн
ҧмытпау керек.
Сайлаудың демократиялығын бiрнеше қағидалар анықтайды :
1 Жалпыға бiрдей сайлау қҧқығы қағидасы жынысына, нәсiлiне, дiнге кӛзқарасына,
әлеуметтiк шығу тегiне және т.б. қарамастан белгiлi бiр жасқа толған барлық азамат сайлауға
және сайлануға қҧқылы. Жалпыға бiрдей сайлау қҧқығы белсендi сайлау қҧқығы және бәсең
сайлау қҧқығы болып бӛлiнедi.
Белсендi сайлау құқығы – ол 18 жасқа толған азаматтың сайлауға дауыс беруге қатысу
қҧқығы.
Бәсең сайлау құқығы – ол заң белгiлеген шектеулер:
жастық шектеу (18 жасқа дейiнгiлер қатыса алмайды);
қабiлетсiздiк шектеу (жҥйке аурулар);
моралдық шектеу (сот тәртiбiн бҧзғандар);
тҧрғын жерi мен азаматтығына байланысты шектеулер.
2 Сайлау қҧқығындағы тепе-теңдiк қағидасы, яғни, сайлаушылардың барлығының
бiрдей дауысты иеленiп қатысуы, бiр сайлаушының басқа сайлаушыларға қарағанда ешқандай
жеңiлдiкке ие болмауы. Сонымен бiрге, сайланушылар қҧқығының да бiрдей болуы. Мҧнда
ӛкiлдiк нормаларына сәйкес халықтың саны бойынша тепе-теңдiк сайлау округтерi қҧрылады.
Барлық азаматтардың сайлау қҧқығы заңмен бiрдей деңгейде қорғалады.
3 Тӛте сайлау қҧқығы қағидасы , азаматтардың тiкелей сайлауынан кӛрiнедi. Қазақстан
Республикасы Конституциясы бойынша Президент, Парламент мәжiлiсi депутаттары, мәслихат
депутаттары тӛте сайлау қҧқығы негiзiнде сайланады. Жанама сайлау қҧқығы Парламенттiң
жоғары палатасы Сенат депутаттарын сайлауға енгiзiлген.
