48
кездеседi. Мәселен,
марксистер
жiктеудiң негiзгi ӛлшемi ретiнде партияның таптық табиғатын
алады,
институттық
тҧрғыны жақтаушылар ҧйымдық-қҧрылымдық ӛлшемдi алады,
функционалистер
партияның ең басым және орындау мҥмкiндiгi бар қызметiн негiзге алады,
либералдық
бағыт партияның идеологиялық және саяси сипатының маңыздылығын айтады.
Саясаттану ғылымында
М. Дюверженiң
саяси партия концепциясы классикалық деп
танылған. Ол партияны кадрлық және бҧқаралық деп екiге бӛледі.
Кадрлық партия
демократия дамуымен, сайлау қҧқығы мен принциптерi енгiзiлуiмен
бiрге келдi. Бҧл партияның негiзгi қызметтi сайлау компаниясын ӛткiзу. Партияның негiзгi
мақсаты кӛп мҥшелердi иелену. Кадрлық партиялардың ҧйымдары әлсiз, қҧрылымы нақты
емес, жергiлiктi ҧйымдарының дербестiгi басым, депутаттық фракция басқа депутаттардан
тәуелсiз болады. Кадрлық партияға АҚШ-тағы Республикалық және Демократиялық партиялар
жатады.
Бҧқаралық
партияға европалық барлық социалистiк, христиандық-демократиялық,
коммунистiк, ҧлттық-социалистiк партиялар жатады. Бҧқаралық партиялар қатал тәртiпке ие.
Демократиялық орталықтандыру принципiне тәуелдiлiк бҧл партияларды бiртҧтас еттi.
Бҧқаралық партиялар саяси жҥйеге ең ықпалды партия. Парламенттiк сайлау барысында тығыз
ҧйымдық қҧрылымға ие бола отырып, жеңiске оңай жетедi.
Дж. Сартори
саяси партияның мынадай типологиясын ҧсынады:
1 парламенттiк-электораттық партия;
2 ҧйымдық-бҧқаралық партия;
3 электораттық-бҧқаралық партия.
Саясаттану ғылымында саяси партияның мынадай
типологиялары
да кездеседi:
1 әлеуметтiк ақиқаттылыққа қатынасына қарай: революциялық, реформистiк,
реакционерлiк, консервативтi;
2 идеологиялық бағытына қарай: социал-демократиялық, коммунистiк, либералды,
консервативтi, дiни, монархиялық, ҧлттық, фашистiк;
3 саяси билiкке қатысуына қарай: билеушi, оппозициялық, жария, жартылайжария,
жасырын;
4 саяси темпераментiне қарай: оңшыл, центристiк, солшыл.
Достарыңызбен бөлісу: 
