Туризмнің дамуына әсер ететін негізгі факторлар Статикалық:
1. Табиғи климаттық
2. Географиялық
3. Мәдени тарихи
Динамикалық:
•демографиялық;
•әлеуметтік;
• экономикалық;
• мәдени;
• ғылыми-техникалық прогресс;
• халықаралық
Географиялық факторлар: қашықтық, көліктің қолжетімділігі, рекреациялық ресурстардың құндылығы, маусымдық және т.б., саяхат маршрутын таңдауда маңызды рөл атқарады, саяхат құнына, сонымен қатар жалпы саланың экономикалық тиімділігіне әсер етеді.
Табиғи географиялық факторлар: табиғи және рекреациялық ресурстар, эстетикалық ресурстар.
Табиғи-географиялық факторлардың ерекше рөлі
• аймақтың немесе елдің географиялық орны
• ауа-райы және климаттық жағдайлар (француз және итальяндық Ривьера, Канар және Балеар, Багам аралдары және т.б.)
• өзендер мен көлдер (Швейцария, Австрия, Германия, Венгрия)
• орман (Голландиядағы гүлдер фестивалі немесе
Ұлыбританиядағы саябақ өнері фестивалі)
• баратын елдің жануарлар және өсімдіктер әлемімен танысу (АҚШ, Канада, Африка елдері және Австралия)
• емдік бұлақтар (Германиядағы Баден-Баден және Висбаден, Чехиядағы Карловы Вары және Марианске Лазне, Франциядағы Вичи)
Елдің немесе аймақтың (облыстың) географиялық орналасуының туризмді дамыту үшін жарамдылық факторлары:
- туристерді негізгі жеткізушілерге қатысты елдің немесе
аймақтың (өңірдің) жағдайы;
- елдің, облыстың (облыстың) маңызды транзиттік
маршруттарда орналасуы;
- планетаның «ыстық нүктелеріне» шалғай немесе
жақындығы;
- туристерді қабылдаудағы бәсекелес елдерге, аймақтарға
(аймақтарға) қатысты ұстанымы.
Экономико-географиялық факторлар: елдің экономикалық- географиялық жағдайы (облыс, аудан);
туристік индустрияның деңгейі және оны ұйымдастыру тәжірибесі;
ішкі туризмнің даму дәрежесі;
урбанизация деңгейі;
көліктік және әлеуметтік инфрақұрыл ымның болуы;
елдің жалпы экономикалық деңгейі (облыс, аудан).
Демографиялық факторлар және урбанизация
ХХ ғасырда. Жер шарындағы халық саны 5 есе өсті.
● халықтың жалпы өсуі
● урбанизация
● халықтың жас құрылымының
өзгеруі.
Әлеуметтік-экономикалық факторлар:
● бос уақыт,
● қоғамның материалдық әл-ауқаты,
● қоғамның әлеуметтік-кәсіби құрылымы,
● экономикалық және әлеуметтік байланыстарды кеңейту,
● мемлекеттік және саяси тұрақтылық,
● туристік нарықтағы баға деңгейі
Туризмның дамуына ісер ететін әлеуметтік-экономикалық факторлар:
Бәсекелестік жіне туристтік нарық субъектілерінің экономикалық үйлесімділігінің өзара байланысы
Әлеуметтік факторлар:
● дамыған елдер халқының әл- ауқаты
● ақылы демалыстардың ұзақтығын арттыру
● жұмыс аптасын қысқарту
● қазіргі қоғамды индустрияландыру
Экономикалық факторлар :
халықтың тұтыну қоржынындағы әртүрлі қызметтердің, соның ішінде туризмнің үлесін арттыру бағытында тауарлар мен қызметтерді тұтыну құрылымын өзгерту.
Мәдени факторлар:
көптеген елдер тұрғындарының мәдени деңгейінің өсуі және осыған байланысты адамдардың шетелдік мәдени құндылықтармен танысуға деген ұмтылысы.
Қоғамдық байлықтың өсуі. Соғыстан кейінгі жылдары әлемнің дамыған елдерінде жан басына шаққандағы табыс айтарлықтай өсті – іссапар шығындары 12-19% құрайды.
Жұмыс уақытын қысқарту. Германия өнеркәсібіндегі жұмыс уақытының ұзақтығы 1950 жылы жылына 2350 сағаттан 2004 жылы 1716 сағатқа дейін қысқарды.
Қоғамдық сананың деңгейі:
Соғыстан кейінгі алғашқы жылдарда адамдар еңбек өнімділігін арттыру мақсатында бос уақыттарын дене және психикалық күштерді қалпына келтіруге пайдаланды.
1960-70 жылдары материалдық игіліктерді тұтыну және жинақтау басымдыққа ие болды (жылжымайтын мүлік, тауарлар, ұзақ мерзімді тауарлар, сәнді тауарлар және т.б. алу).
1980 жылдары материалдық игіліктерді тұтыну рухани құндылықтарға, атап айтқанда, саяхаттау қажеттілігіне орын берді.
Материалдық-техникалық факторлар
• орналастыру объектілерін дамыту
• көлікті дамыту
•қоғамдықтамақтандыру кәсіпорындарын дамыту
• бөлшек сауданы дамыту
Туризм дамуының саяси факторлары
Халықаралық факторлар
● жекелеген мемлекеттер арасындағы қарама-қайшылықтан ынтымақтастық пен өзара түсіністікке көшу
● халықаралық климатты жеңілдету
● жаһандану
● келіссөздер процесі арқылы даулы халықаралық мәселелерді шешу
Шетелде туризмнің дамуына себепші болатын маңызды факторлар:
● мемлекеттік органдар тарапынан қолдау
● қоғамның рухани құндылықтары жүйесіндегі басымдықтар
● Көлік және коммуникация құралдарын дамыту
● жұмыс уақытын қысқарту
● қоғамдық байлық пен халықтың табысының өсуі
● урбанизация
Туристік нарықты сегменттеу (іріктеу)
• Нарық сегменті бірқатар шарттарға сай болуы керек.
• Топаралық гетерогенділік. Барлық сегменттер ерекше бола отырып және әртүрлі қажеттіліктерге ие болуы керек.
• Біртектілік. Әрбір топтың ішінде тұтынушылардың белгілі бір ұқсастығы болуы керек, бұл бүкіл сегмент үшін сәйкес маркетингтік жоспарды жасауға мүмкіндік береді.
• Өлшенімділік. Нарық аудиториясын қалыптастыру үшін тұтынушылардың сипаттамалары, сондай-ақ олардың талаптары өлшенетін болуы керек.
• Сыйымдылығы. Сегмент сатуды құру және шығындарды жабу үшін жеткілікті үлкен болуы керек.
• Компания үшін қолжетімділік. Ол сегментке жарнама әсер ететінін және қаншалықты дәрежеде екенін және оған қызмет көрсетуге болатынын көрсетеді.
• Сегментке қойылатын басқа талаптар да талқыланады: тұрақтылық, өсу перспективалары, сіңіру қабілеті және т.б.
Сегменттеу тұтынушылардың белгілі бір тобының белгілі бір өнімге (қызметке) сұранысының көлемі мен сапасын сипаттайтын бірқатар критерийлерді (параметрлерді) қолдану арқылы жүзеге асырылады.
• географиялық,
• демографиялық,
• әлеуметтік-экономикалық
• психографиялық,
• мінез-құлық
• және де олардың комбинациясына негізделген.
Географиялық сегменттеу
• Америкалықтар мерекелерде үлкен ақша жұмсауға дайын, бірақ сонымен бірге көп ақша алуды күтеді. Олар қызмет көрсету деңгейіне талап қояды. Кейде олар үміттері орындалмаса, шағымданады.
• Британдықтар туристік нарықтың өте қиын сегменті болып табылады. аңқаулар бар. Олар ешқашан шағымданбайды, бірақ кейінірек шағымдана алады.
• Француздар - күрделі нарық. Олар ағылшын тілін қызғанып, неге бүкіл әлем французша емес, ағылшынша сөйлейтінін түсінбейді. Көбінесе ұстамды емес. Олар өздерінің ұлттық тағамдарын ғана жақсы көреді.
• Немістер – қиын нарық. Олар өте талғампаз, жиі шағымданады, әр нәрседе ұқыпты және сапарды ұйымдастыруда нақтылықты талап етеді.
• Жапондықтар оңайырақ нарық. Оларды кез келген іс-шараға бағдарламалауға және ұйымдастыруға болады. Өте дәл. Олар барған елдің дәстүрлері мен мәдениеті туралы өте дөрекі түсінікке ие, бірақ олар мүмкіндігінше көбірек білгісі келеді. Фотосурет жанкүйерлері: олар қозғалатын және қозғалмайтын, көлеңке түсіретін және тіпті көлеңкенің өзін де суретке түсіреді. Олар өзге ұлт өкілдерімен араласқанды ұнатпайды.
Геодемографиялық ерекшелігі бойынша сегменттеу
• «қалалық-ауылдық» белгісі бойынша немесе урбанизация деңгейі бойынша (елді мекендердің мөлшері) сегменттеу
• Заманауи ірі қала адамның өмірі мен бейімделу мүмкіндіктеріне қосарлы әсер етеді.
• Урбанизация адам денсаулығына қауіптілігі жоғары болғандықтан, рекреациялық қажеттіліктер мен туристік сұранысты қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.
Демографиялық сегменттеу
Нарықты топтарға бөлу
• жасы,
• жынысы,
• олардың отбасылық жағдайы, • отбасы құрамы және т.б.
Бес жас тобы (UNWTO)
• Бірінші топқа 0-ден 14 жасқа дейінгі балалар кіреді. Олар саяхат туралы шешім қабылдайтын ата-аналарымен бірге саяхаттауға бейім. Оларға көптеген туристік қызметтер жеңілдікпен көрсетіледі. Жеңілдіктердің мөлшері көбінесе саяхатшылардың осы санатын одан әрі кішірек және біртекті бөліктерге бөлу үшін негіз болады: тегін тасымалдауға болатын бір жасқа дейінгі сәбилер, бір жастан бес жасқа дейінгі балалар, 6 жастан 11 жасқа дейінгі балалар. жас және 12 жастан 14 жасқа дейін.
• Екінші топты 15 пен 24 жас аралығындағы жастар құрайды. Балалық шақта жастар ата-анасыз саяхаттайды. Олардың өздерінің, әдетте өте шектеулі туристік қорлары бар.
•Туристік нарықтың үшінші сегменті салыстырмалы түрде жас, 25 пен 44 жас аралығындағы, экономикалық белсенді адамдардан тұрады. Олардың отбасылары бар және олармен бос уақыттарын өткізеді. Бұл топтың туристік мінез-құлық моделі көбінесе олардың балаларының қажеттіліктері мен қызығушылықтарының әсерінен қалыптасады.
• Төртінші санатқа 45 пен 64 жас аралығындағы орта жастағы адамдар кіреді. Олар әлі де экономикалық белсенді болып қала береді, бірақ алдыңғы топтағылардан айырмашылығы, олар есейген соң әкесінің үйінен кеткен балаларды күтуде ауыртпалықсыз. Батыста мұндай отбасыларды «бос ұялар» деп атайды.
• Тәуелсіз сегментті егде жастағы адамдар, негізінен жұмыс істемейтін зейнеткерлер құрайды. 65 жастан асқан егде жастағы адамдарға арналған туризм нарығы соңғы 10-20 жыл ішінде терең өзгерістерге ұшырады және туристік сапарлардың жоғары өсу қарқынымен сипатталады.
Әлеуметтік-экономикалық белгілері бойынша сегменттеу
• табыс деңгейі,
• әлеуметтік статус,
• кәсіп (кәсіп)
• білім деңгейі.
Қорытындылар
Жалпы сипаттағы әлемдік жетекші ұйымдардың қатарында Дүниежүзілік саяхат және туризм кеңесі (WTTC) мен Халықаралық Дүниежүзілік туристік қауымдастықты (WT) атап өткен жөн. Туристік бизнес пен кәсіпкерлік саласында Дүниежүзілік туристік агенттіктер федерациясы (WATA), туристік агенттіктердің дүниежүзілік федерациясы (UFTAA) және т.б.
Дүниежүзілік туризм индустриясының ұйымдарына мыналар жатады: Халықаралық әуе көлігі қауымдастығы (IATA), халықаралық теңіз жолаушылар тасымалдаушылары қауымдастығы (IPSA), халықаралық қонақ үй қауымдастығы (IHA), қонақ үйлер, мейрамханалар және кафелер ұлттық қауымдастықтарының халықаралық одағы (Хо- re-Ka), Конгресс орталықтарының халықаралық қауымдастығы (AIPC).
Жалпы сипаттағы ең танымал аймақтық туристік ұйымдар: Азия-Тынық мұхиты туристік қауымдастығы (PATA), Американың туристік индустрия қауымдастығы (TIAA), Кариб теңізі туристік қауымдастығы (CTA), Араб туристік одағы (SATU), Пан-Африка. Туристік ұйым (PATO), Еуропалық туристік алмасуларды дамыту және үйлестіру қауымдастығы (ADSETE) және салалық сипаттағы аймақтық туристік ұйымдардан – Азия-Австралазия қонақ үйлері мен мейрамханалар қауымдастығы (AAHRA), Азия әуе жолдары қауымдастығы (OAA) ), Америкааралық қонақ үй қауымдастығы (IAHA), Араб қонақ үйлер одағы (UAH), Африка әуе жолдары қауымдастығы (AFRAA), Еуропалық әуе жолдары қауымдастығы (AEA), Еуропалық мотельдер федерациясы (EMF), қонақ үйлер, мейрамханалар ұлттық қауымдастықтарының конфедерациясы, Еуропалық Одақтағы және Еуропалық экономикалық аймақтағы кафелер мен ұқсас мекемелер (HOTREK).
Мамандандырылған халықаралық туристік ұйымдар тобына туризмнің әртүрлі түрлері бойынша ұйымдар кіреді: әлеуметтік, жастар, іскерлік, конгресс және т.б. Оларға, атап айтқанда, Әлеуметтік туризм бойынша халықаралық бюро (BITS), Халықаралық әлеуметтік туризм федерациясы (FITS) кіреді. , Жастар туризмі мен алмасуының халықаралық бюросы (BITEZH), Халықаралық жастар туристік ұйымдарының федерациясы (FIUTO), Халықаралық іскерлік туризм қауымдастығы (IBTA), Конгресс және қонақ бюроларының халықаралық қауымдастығы (IACVB), Мамандандырылған конференцияларды ұйымдастыру қауымдастығы ( PCMA).
Нақты функцияларды орындайтын әртүрлі профильдегі туризм секторындағы арнайы ұйымдар тобына мыналар жатады: туристік ақпарат саласындағы ынтымақтастыққа жауаптылар; кәсіби туристік білім беруді реттеу; туризм секторындағы ғылыми зерттеулердің менеджерлері; халықаралық туризмнің дамуына үлес қосу. Бұл топқа, атап айтқанда, Туризм журналистері мен жазушыларының халықаралық федерациясы (FIJET), Мәдениет және туризмдегі құжаттама мен ақпараттың халықаралық қауымдастығы (ADIKT), туризмдегі кәсіптік оқытудың дүниежүзілік қауымдастығы (AMFORT), зерттеу қауымдастығы кіреді. Туризм және Саяхат (TTRA), Халықаралық гид клубы (IGC) және Табиғат пен ресурстарды қорғау халықаралық одағы (IUCN).