6 лекция 1995 және 2020 жылдардағы ішкі және аймақаралық туризмнің арақатынасы
• Әлемнің көшпелі туристік ағындарындағы ішкі және аймақаралық сапарлардың арақатынасы өзгерген жоқ және 80:20 құрайды.
• Еуропада аймақішілік туристік ағындарға барлық келулердің 90% - ы келеді, • Америкада және Азия-Тынық мұхиты аймағында — шамамен 80%.
Халықаралық туризмнің кеңістіктік таралуына тән белгілер
• негізгі туристік ағындар әлемнің дамыған аймақтарында (елдерінде) пайда болады және сонымен бірге оларға қарай тартылады
• шектес елдер арасында және туыс тілдері бар елдер арасында қалыпты өзара қарым-қатынас жағдайында туристер алмасуды күшейту
• саяхат аймағын таңдау кезінде "контрастқа" қарама-қарсы үрдіс
• оңтүстіктен солтүстікке қарай қарама-қарсы туристік ағындарды
кеңейту.
• Еуропа мен Солтүстік Америкадағы негізгі құрлықішілік туристік ағындардың басым меридиандық бағытыбұрынғы метрополиялар мен олардың отарлары арасында туристік алмасуды дамыту
• межелі жерде болу ұзақтығы мен оның туристер шыққан жерден қашықтығы арасындағы тәуелділік
• туристер мобильді бола бастайдытуристік ағындардың аудандарға терең енуі
7 лекция Рекреация – (латын тілінен – сауықтыру) – адамдардың бос уақытын емдеу, сауықтыру, спорттық, оқу-сауықтыру және ойын-сауық іс-әрекетіне пайдалану процесінде пайда болатын құбылыстар мен қатынастардың жиынтығы.
РЕКРЕЦИЯ ТҮРЛЕРІ Демалыс (бос уақыт) Емдеу (денсаулық сақтау) Туризм Бос уақыттың бір түрі, жұмысқа қарама-қарсы кәсіп Мамандандырылған демалыс
Ақылы қызмет түрлерін қоспағанда, адамдардың тұрғылықты жерінен 24 сағаттан астам уақытқа кез келген мақсатпен кетуі
АРЖ Концепциясы
1972 жылы КСРО ҒА География институтының ғалымдар тобы
профессор В.С. Преображенский ұсынған
Аумақтық рекреациялық жүйе (АРЖ)
- функционалдық және аумақтық тұтастығымен сипатталатын өзара байланысты ішкі жүйелерден - демалушылар топтарынан, табиғи-мәдени кешендерден, техникалық жүйелерден, қызмет көрсететін персоналдан және басқару органдарынан тұратын әлеуметтік географиялық жүйе
АРЖ қасиеттері
• Сыйымдылығы және рекреациялық жүктемелерге төзімділігі
• Сенімділік пен жайлылық
• Тартымдылық, оның ішінде экзотикалық және бірегейлік
• Әртүрлілік
• Хабардарлық деңгейі
• Динамизм және эволюция (қайтымды және қайтымсыз
өзгерістер)
• Тұрақтылық
• Реттеу мүмкіндігі
АРЖ түрлері
• Жергілікті маңызы бар АРЖ – түндесіз қысқа демалу үшін қалаішілік және қала маңы бар
• Аймақтық маңызы бар АРЖ – түнеумен қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді мерекелерді ұйымдастыруға арналған
• Мемлекеттік маңызы бар АРЖ
• Халықаралық маңызы бар АРЖ
• Олар ұзақ демалыстарға арналған мамандандырылған АРЖ ретінде аса құнды рекреациялық ресурстар негізінде ұйымдастырылған
АРЖ түрлері
▪ Урбанизацияланған (теңіз жағалауындағы демалыс аймақтары, сауықтыру аймақтары, тау шаңғысы курорттары, туристік және экскурсиялық орталықтар)
▪ Елді мекен аралық (қала маңындағы демалыс аймақтары, ұлттық табиғи парктер)
▪ Ауылдық (селолық туристік аймақтар)
Рекреациялық агломерация –
өндірістік, материалдық-техникалық, ұйымдастырушылық-басқару байланыстарымен, рекреанттар ағынымен біріктірілген рекреацияның қала құраушы функциясы бар қалалық елді мекендер жүйесі
Қонысаралық рекреациялық аумақтар - нашар
өзгерген табиғи ландшафттар жағдайында
адамдарды топтап қоныстандыру жүйесінен тыс дамитын аумақтар
а) ұлттық табиғи парктер
Әлемде ҰКП - 70 мыңнан астам. (құрлықтың 10%)
АҚШ-тың Йеллоустон паркі – әлемдегі алғашқы ұлттық парк (1 наурыз 1872), ауданы-898,3 мың га
USA National Park System – 380 аудан-қорықтар, ауданы 327
мың шаршы км 54 саябақ.Ауылдық рекреациялық аймақтар –
интеграцияланған туристік өнімді құру үшін ауыл ресурстарын пайдалануға бағытталған.
АРЖ функционалдық қасиеттері
• Емдік – климатотерапиялық, бальнеологиялық, балшықтық, фитотерапиялық және т.б.
• Сауықтыру - шомылу, жағажай және серуендеу • Спорт - балық аулау және аңшылық, бәсекеге
қабілетті, туристік
• Когнитивтік (туристік) – когнитивтік-мәдени және табиғи-танымдық
• басқалар
Г.Ган бойынша туристердің классификациясы
S – түрі («демалушы» түрі: теңіз, жағажай, пассивті демалыс, тыныштық пен жайлық)
F-типі (қоғамға әуес, ләззат, әсердің өзгеруі)
W1 - түрі (ашық іс-шараларды ұнататын, жаяу серуендеу) W2 - түрі (спортшы, экстремалды спорт әуесқойлары)
А түрі (шытырман оқиғаны, тәуекелді, қауіпті жағдайларда жаңа сезімдерді ұнататындар)
B – түрі (қызық турист, оның ішінде:
а) «сарапшы» (аттракциондарды жинаушы)
б) «мәдениет пен табиғатты эмоционалды сүйгіш» в) «маман» (жаңа арнайы білім іздеуші)
Демалыс және ойын-сауық мақсатындағы туризм географиясының ерекшеліктері
облыс ішілік сапарларға қарағанда, негізінен көршілес елдерге
сапарлар басым.
Еуропада аймақішілік туристік ағындар барлық кетулердің 90%
құрайды,
Америка мен Азия-Тынық мұхиты аймағында 75%-ға дейін
Оңтүстік Азияда аймақаралық саяхаттар басым.
Демалыс және ойын-сауық мақсатындағы халықаралық туризмнің ерекшеліктері
Экзотикалық - таңғажайып, табиғаттың сұлулығымен, жергілікті мәдениеттің өзіндік ерекшелігімен және қайталанбастығымен таң қалдыратын нәрсе - бұл қызықтырады. Ағылшындар мен голландтар, испандар мен португалдар бұрынғы колониялардың тарихи өткені мен бүгініне деген қызығушылықтан туындаған.
1996 жылы Африка континентіне кірген әрбір үшінші еуропалық француз болды. Олардың көпшілігі Марокко мен Тунисте демалуды таңдады - бұрынғы француз протектораттарында.
Оңтүстік Азияда Ұлыбританиядан келген туристердің үлесі Еуропаның басқа елдерімен салыстырғанда екі есе жоғары
1. Туристік ағындардың меридианалды бағыты. Солтүстік елдерден келген туристер жылы теңіз жағасында демалуды жөн көреді.
2. Бұрынғы мегаполистер мен олардың колониялары арасында туристер алмасуы дамып келеді, біріншісі айқын басым.
Еуропадағы демалыс туризмі
Демалыс пен ойын-сауыққа арналған ең үлкен туристік нарық
екі кіші аймақ бөлінеді - Батыс және Оңтүстік.
Олардың үлесіне облысқа келген туристердің 60%-дан астамы келеді.
Мұнда туристердің негізгі еуропалық ағындары қалыптасып, осында жіберіледі.
Еуропадағы туризмнің аймақішілік сипаты әлемнің басқа аймақтарына қарағанда айқынырақ
Бұл әлемдегі барлық келушілердің 4/5 бөлігін құрайды. Аймақаралық туристік алмасу дамымаған. Онда Америка маңызды рөл атқарады, әсіресе АҚШ. Олар Еуропаға келушілер саны бойынша алғашқы ондыққа енген еуропалық емес жалғыз ел.
Франция
• Еуропадағы және әлемдегі ең көп туристік ел.
• кәрі құрлықтағы әрбір бесінші демалушыны негізінен ЕО
елдерінен қабылдайды.
• Ең қарқынды туристік алмасу Германия, Ұлыбритания және Бенилюкс елдерімен жүзеге асады.
• Эйфель мұнарасы, Лувр мұражайы, Француз Ривьерасы
Испания и Италия
• Олар жыл сайын негізінен жүзу және жағажай демалыстары үшін 80 миллионнан астам келушілерді тіркейді.
• Негізгі кіру ағындары Батыс Еуропа елдерінде қалыптасқан.
• Испанияда әрбір бесінші демалушы Германиядан немесе Ұлыбританиядан келеді.
• Италияда бұрынғы Югославия, Франция, Германия, Швейцария, Австрия республикаларының азаматтары демалыстарын өткізеді.
География выездного туризма в Европе
аймақаралық айырбаста Американың үлесі азайып, шеткері аймақтардың – Африка, Таяу Шығыс және Оңтүстік Азияның үлесі артып келеді.
Еуропада ғана емес, дүниежүзіндегі ең үлкен шығыс туризм нарығы Германияда дамыды
әлемдегі әрбір оныншы сапар және бұл көрсеткіш бойынша Германия көшбасшылығын сақтап қалады.
Туристік ағындардың кеңістіктегі жоғары шоғырлануы. Саяхаттардың 90%-дан астамы еуропалық аймақ ішінде жүзеге асырылады. UNWTO мәліметтері бойынша Еуропадағы ең үлкен он туристік ағынның бесеуі Германиядан келеді.
Немістер демалысын Батыс және
Оңтүстік Еуропада өткізгенді жөн көреді: Испания, Италия, Австрия, Франция, Греция, Нидерланды, Швейцария.
Орталық және Шығыс Еуропа – Польша, Чехия, Венгрия танымал туристік бағытқа айналды
1990 жылдардың басындағы Қазақстан Республикасының шығу нарығындағы жағдайды анықтайтын факторлар
1990 жылдардың басындағы Қазақстан Республикасының шығыс нарығы
Шетелге шығуға шектеулер жойылғаннан кейін және жол жүру құжаттарын беру тәртібі жеңілдетілгеннен кейін орасан зор сұраныстың болуы. Шетелдік сапарды жүзеге асыру енді адамның өзіне, оның қаржылық мүмкіндіктеріне және шетелдік төлқұжаттың болуына байланысты болды;
Шетелдік сапарларға жеткілікті төлем қабілеттілігі бар халық қабатының біртіндеп кеңеюі;
Халықтың тұтыну
құрылымын азық- түлік емес тауарлар мен қызметтердің пайдасына өзгерту;
Отандық курорттарға жолдамалар құнының айтарлықтай өсуіне, көлік тарифтерінің өсуіне және ТМД елдеріндегі жолаушылар тасымалының ұйымдастырылмауына , сондай-ақ Қазақстандағы қауіпті жағдайға байланысты азаматтардың ішкі туризм нарығынан сыртқы нарыққа бағдарлануы. бұрынғы КСРО-ның дәстүрлі демалыс аймақтары;
Шетелдік сапарларды материалдық және тұрмыстық мәселелерді шешу үшін пайдалану. Шопинг шетелге барудың негізгі мотивтерінің бірі болып қала береді Жаңа коммерциялық құрылымдар арқылы іскерлік байланыстар мен ынтымақтастықты кеңейту, ғылыми және мәдени алмасуларды