1. Мәдениет түсінігінің қалыптасу тарихы: мәдениеттің мәнін және қызметін анықтау ыңғайларының көптүрлілігі
жүктеу/скачать 292,59 Kb.
|
1. ÐÓÐ´ÐµÐ½Ð¸ÐµÑ ÑÒ¯ÑÑнÑгÑнÑÒ£ ÒалÑпÑаÑÑ ÑаÑÐ¸Ñ Ñ Ð¼ÓдениеÑÑÑÒ£ мÓнÑн жÓнÐ
- Бұл бет үшін навигация:
- 42)Қазіргі Қазақстанның мультимәдени кеністігіндегі қазақ мәдениетінің орны
| 41)Жаһандану, немесе Глобализация (ағылш. Global — «әлемдік», «дүниежүзілік», «жалпы») — жаңажалпыәлемдіксаяси, экономикалық, мәденижәнеақпараттықтұтастыққұрылуыныңүрдісі. Терминдіғылымиайналымғаалғашрет 1983 жылы енгізгенамерикалық экономист Теодор Левитт. Жаһанданудыңжаңасатысыныңтүрліаспектілерін 20 ғасырдыңортасынанбастап Уолт Ростоу, Дэниел Белл, АлвинТофлер, Питер Дракер, Джон Нейсбитт, ЛестерТуроу зерделеді
Жаһанданудыңтөмендегідейнегізгіқұрамдасбөліктері бар: “менталдық”немесе мәдениЖаһандану — дәстүрлердің, діндердің, мәдениеттер мен идеологиялардың “ұқсастануының”кешендікүрдісі. Қазіргітаңдабүкіләлем, негізінен, 6 жаҺандықдінижүйеге (христиандық, ислам, иудаизм, индуизм, буддизм, конфуцийшілдік) бөлінеді. Адамзаттықмәдениқұндылықтарортақтығыныңкүшеюүрдісі“менталдық”Жаһанданудыңбіркөрінісіболыптабылады. экономикалықжаһандану екіүрдістіңжиынтығын — нарықтардың жаһандануын (капиталдық, еңбекресурстарының, тауарлардыңжәнеқызметкөрсетулердің) және экономикалықнысандардың жаһандануынбілдіредіжәнеэкономиканыңұйымдыққұрылымдарының — комтоқталайықпаниялардың, фирмалардың, корпорациялардың іріленуіментүсіндіріледі. аумақтықЖаһандану — мемлекетаралыққұрылымдардыңкүшеюүрдісі. Мемлекетаралықэкономикалықжәнеәскери-саясиодақтарЖаһанданудыңбарыншажоғарыдеңгейдегімәнінкөрсетеді. БұлреттеЖаһанданунәтижесіндеболашақтаұлттықмемлекеттергенемесебасқа да аумақтыққұрылымдарғабөлінбейтінбіртұтасөркениетқұрылуымүмкіндегенболжамайтылады. Жаһандану — қазіргізаманғы интеграциялық үрдістердіңішінде аса ықпалдысы. Оған: коммуникациялық мүмкіндіктердідамытужәнеғарыштықкеңістіктіақпарат беру үшінпайдалану; жаhандықақпаратжелілерініңпайдаболуыжәне тез дамуы; адамзаттұрмысындағыкөптегенүрдістердіңкомпьютрлендірілуіжатады. этникалықЖаһандану негізгіекіүрдістентұрады — планета халқыныңсаныныңөсуіжәнеәртүрліэтникалықтоптардыңөзара ассимиляциясы. 42)Қазіргі Қазақстанның мультимәдени кеністігіндегі қазақ мәдениетінің орны Қазақтар-ежелденкөшпеліхалық, КөкТүріктіңұрпақтары.ТерриториясыАлтайданКаспийгедейінгіүлкенаумақтыалыпжатыр. Ежелгікөшпенділердіңмұрасынсақтаған, қазақхалқыныңмәдениетісалт-дәстүр мен жора-жоралғыларға бай келеді. Қазаққауымының осы күнгедейінсақтапкележатқанбаспанатүрі - киізүй. Киізүй-көшугеқолайлы, жиналып-құрастырмалы, жазда-салқын, қыста-жылыбаспана. Бұлағаштан, әртүрліүйжануарларыныңтерілеріненжасалады. Киізүйқанатынабайланысты, алтықанатты, он екіқанаттыжәнет.б. атауларменаталады. Бұрынғыкездеріақсүйектер, байлар, билер мен хан, патшаларөздерініңордаларындаяғни, үлкенкиізүйлердеөмірсүрген. Бұлқазақхалқының бай болғаныныңнышаны. Қазақхалқыныңеңқадірліұғымдарыныңбірі- шаңырақ. Шаңырақсөзінәртүрлімағынадақолданады. Мысалы: «Әке-шаңырақтыңнегізгітірегі», бұлтіркестешаңырақсөзі «отбасы» ұғымынбілдіріптұр. Соныменқатар, шаңырақ- киізүйдіңтірегі, төбесі. Қазақхалқындашаңырақ-киеліұғымретіндеқалыптасқанжәнеолтуралыәртүрлімақал-мәтел, тыйымсөздеркөпкездеседі. Қазіргікүнгедейінқазақтардыңбасынанқандайкүнөтпеді... Қойүстіндебозторғайжұмыртқалағанзаман да, қиыншылық, аштықта да, репрессия кезінде де, қайғылысоғысжылдарында да өмірсүрді, мойымады, талмады. Бұлқазақтардыңтөзімділігініңбелгісі. Қонақжайлылық- қазақтардыңерекшеленетінқасиеттерініңбірі. Оләртүрліжағдайларғабайланысты, тақырыптарғасайәрбірқазақжадындасақталыпқалған. Мысалы: «Қызұзату», «Жар-жар», «Шілдехана», «Тұсаукесер», «Сүндет той». Бұлсалт - жоралғылардыңөзіндікерекшелігі мен мән - мағынасы бар. Ежелденкележатқанбұлдәстүрқазіргедейінсақталыпкеледі. Қазақхалқындаөзін - өзіұстайбілуережелері де аз емес. Бұлқатарға «тыйымсөздерді» айтуғаболады . Тыйымсөздер – депжасауғаболмайтыніс -әрекеттердіайтады . Оларға: "Дастарқанүстіндеқаттысөйлеме"; "Қажетсізсөздіайтпа"; "Нандыбаспа"; "Аққудыатпа"; "Үлкенкісігеқарсысөзайтпа", - дегенсекілдітүрдекездеседі. Қазаққауымында, тыйымсөздер мен қатарәртүрлінақылсөздер де көптепкездеседі. Бұлқазақхалқыныңертеден дана халықекендігінмойындаттырады. Қазаққауымында «жеті» саны қадірліболыпсаналады. Осығанорай, жетісанынабайланыстыкөптегенсалттар мен жоралғылар бар. Олардыңқатарына: «Жетіжарғы», «Жетіқазына», «Жетіжоқ», «Жетіата», «Жетінан» немесе «Жетішелпек», «Жетікеремет», «Жетікүн», «Жетіғашық», секілдітүрлерікөп. Бұл «жеті» саныныңқасиеттілігінайқындайтүседідепойлаймын. Қазақхалқында, бұрыннанжалғасқансалт бар. Бұл «жеті» санынатіркесболыпкеледі. Бұлтуыстыққатынасқатікелейбайланысты.Бұл «Жетіата» дәстүрі. Яғни, «Жетіата» дәстүрібойынша, әрбір ер азаматөзініңата-тегінбілуіқажет. Олата, әке, бала , немере , шөбере, шөпшек, неменеқатарыбойыншажалғасуышарт. Соныменқоса, туысқанжігіт пен қызешқашанотауқұрмаған. Бұлқазақхалқыныңқаныныңтазалығынбілдіреді. Тікелейайтқанда, егерекіжастыңжетіаталарындаортақкісікездеспейтінболса, жастардыңүйленуінерұқсатетілген. Соныменқатар, қазақтарүшжүзгебөлінеді. Олар: «ҰлыЖүз», «Орта Жүз», «КішіЖүз» депаталады. Ал әрбіржүзбірнешетарауларғабөлініп, руларғаұласады. Бұл да қанныңтазалығынаәсеретеді. Қортындылайкеле, қазақтыңасылмұрасыжетерлік. Олардыңкүнделіктіөмірсүруережесіне де байланыстыекенінұмытпағанжөн. Қазақелі-асыл да, ғажапмәдениетке бай, дана халық. жүктеу/скачать 292,59 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|