Ассоцианисттік теориясы. Бұл бастапқыда ақыл-ойдың мазмұнын қарапайым сезімдер немесе идеялар жиынтығына дейін қысқартуға тырысқан философиялық теория болды, олардан күрделі идеялар олардың арасындағы ассоциациялар арқылы жасалды. Ассоциация теориясы әрдайым нәтижелі болды, өйткені ол қарапайым түсіндірулер арқылы күрделі идеяларды талдауға тырысты. Бұл тәсілге сәйкес, оқиғалар немесе идеялар дәйекті түрде біріктірілсе, яғни ассоциациялар арқылы, өткен іздердің байланыстары және қазіргі тәжірибеден алынған әсерлер арқылы байланысты болады. Алайда, бұл теория шығармашылық ойлау мәселесін және оның қалай қалыптасатынын және қайдан пайда болатынын шеше алмады. Сондықтан ойлаудың шығармашылық сипаты ассоциацияларға тәуелді емес ақыл-ойдың туа біткен қабілеті болып саналды. Гештальт теориясы Гештальт психологтары ақыл-ойды бірнеше "Ассоциация заңдарының"тынымсыз жұмысымен біріктірілген қарапайым идеялардың пассивті жинағы деп түсінуге болады деп тұжырымдады. Бұл теорияның ізбасарлары негізінен психология саласында жұмыс істеді және психикаға мықтап енген мінез-құлық үлгілері шешім қабылдау үшін тиісті мінез-құлыққа қалай қайта құрылатынын зерттеді. Гештальт теоретиктері ойлау психологиясының мәселелеріне қабылдау тұрғысынан қарады. Табысты ойлау проблема контекстіндегі элементтердің құрылымдық және функционалдық қатынастарын қабылдауды немесе түсінуді қамтиды. Мәселені шешу үшін осы контекстті ұйымдасқан тұтастықпен байланыстыратын "ішкі қатынастарды" түсіну керек. Кез – келген жағдайдың негізгі мазмұнын, теорияның ізбасарлары, гештальттарды-тұтас білімдер деп қарастырды. Олардың пікірінше, ойлаудың өзі көптеген кішігірім белгілердің ішіндегі ең бастысы болып табылады. Біз мәселені толығымен шешкен кезде (кейде Инсайт – жарықтандыру деп аталатын), біз "жабылатын" және біздің психикамызға терең енетін аяқталған гештальт аламыз. Бұл жағдай кез-келген элемент жабылатын жаңа гештальтқа түскенге дейін тұрақты болып қалады. Өзіндік цикл қалыптасады және ол кез-келген психикалық процестерге тән. Біздің миымызға енгеннің бәрі сол жерде мәңгі қалады. Гештальт психологтары эксперименттер арқылы өнімді және өнімсіз ойлау арасындағы айырмашылықты көрсетті. Өнімді ойлау-бұл тапсырма қайта құрылымдалатын және оны жаңа жолмен шешуге болатын нәрсе. Өнімсіз ойлау-бұл жаңа мәселені шешу өткен тәжірибеге негізделген.