1. Орталық нерв жүйесі құрылымының жалпы жоспары, құрылымы, бөлімдері және маңызы мен қызметтері.
жүктеу/скачать 218,56 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орталық бөлім.
| Өткішгіш бөлімі. Дәм бүйрегінің ішіне рецептор-афферентті синапстарды құрайтын жүйке талшықтары кіреді. Ауыз қуысының әртүрлі аймақтарының дәмдік бүршіктері жүйке талшықтарын әртүрлі нервтерден алады: тілдің алдыңғы үштен екісінің дәмдік бүршіктері — бет нервінің бөлігі болып табылатын тимпаникалық ішектен; тілдің артқы үштен бір бөлігінің бүйректері, сондай — ақ жұмсақ және қатты таңдай, тонзиллалар — тіл-бұлшықет нервінен; жұтқыншақ, эпиглотит және көмей аймағында орналасқан дәмдік бүршіктер-вагус нервінің бөлігі болып табылатын жоғарғы пегорталық нервтен.
Бұл жүйке талшықтары-дәмдік анализатордың өткізгіш бөлігінің алғашқы нейронын білдіретін тиісті сезімтал ганглияда орналасқан биполярлы нейрондардың перифериялық процестері. Бұл жасушалардың орталық процестері ядролары екінші нейрон болып табылатын медулла облонгатасының бір түйінінің бөлігі болып табылады. Осыдан медиальды цикл құрамындағы жүйке талшықтары визуалды үшінші нейрон жақындайды. Орталық бөлім. Таламус нейрондарының процестері ми қыртысына өтеді. Дәм анализаторының орталық немесе кортикальды бөлімі тілдің өкілдігі саласындағы кортекстің соматосенсорлық аймағының төменгі бөлігінде локализацияланған. Бұл аймақтағы нейрондардың көпшілігі мультимодальды, яғни ол тек дәмге ғана емес, сонымен қатар температура, механикалық және ноцептивті ынталандыруларға да әсер етеді. Дәм сезу жүйесі үшін әр дәм бүйрегінде афферентті ғана емес, сонымен қатар орталық жүйке жүйесінің дәмдік жасушаларына сәйкес келетін эфферентті жүйке талшықтары бар, бұл дәм анализаторын дененің тұтас қызметіне қосуды қамтамасыз етеді. Дәм рецепторлары-дәм жасушалары дәм бүршіктерінде немесе шамдарда орналасқан. Соңғылары тілдің дәмдік папилясында және жеке қосындылар түрінде – жұтқыншақтың артқы қабырғасында, жұмсақ таңдайда, безде, Көмейде, эпиглотит түрінде локализацияланған. Адамдарда 2000 дәмдік бүйрек бар, олардың әрқайсысында 40-60 рецепторлық жасушалар болады. Дәм қабылдау механизмі келесідей. Сілекеймен молекулаларға бөлінген дәмдік зат дәм шамдарының тесіктеріне енеді, гликокаликспен өзара әрекеттеседі және рецептор ақуызымен байланысып, микровилланың жасушалық мембранасында адсорбцияланады. Микровиллин аймағында рецептордың стереоспецификалық бөліктері бар, олар тек заттың молекулаларын қабылдайды. Нәтижесінде мембрана деполяризациясы және рецепторлық потенциал пайда болады. Рецепторлық жасушада пайда болған медиатор (ацетилхолин, серотонин және т.б.) рецепторлық-афферентті синапста VPSP, содан кейін PD пайда болады, ол тимпаникалық ішектің талшықтары арқылы өтеді – бет (VII жұп), тіл-жұтқыншақ (IX жұп) және жоғарғы хортан (X жұп) бас сүйек нервтері медулла облонгатаға, солитарлы жүйке ядросына әртүрлі дәм сезімдерін анықтайтын жүйке белсенділігі түрінде. Медулла облонгатасынан медиальды цикл құрамындағы жүйке талшықтары визуалды туберкулездің вентральды ядроларына, содан кейін ми жарты шарларының кортексіне – постцентральды гирус пен гиппокамптың бүйір бөлігіне жіберіледі. Дәмдік сезімталдық дененің күйіне байланысты өзгеруі мүмкін. Алкоголь мен никотин дәмдік сезімталдықтың шегін арттырады. Дәмді қабылдаудың толық жоғалуы агевзия деп аталады, төмен – гипогевзия, дәмдік сезімталдықтың жоғарылауы – гипергевзия, дәмнің бұзылуы-парагевзия. жүктеу/скачать 218,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|