12.Сана – психика дамуының жоғарғы сатысы. Сана – адамның материя дамуының белгілі бір сатысында пайда болатын қасиеті. Ол – көлемді қалыпқа келген және жоғары деңгейде кемелденіп жетілген мидың қызметі, материалық дүниенің жетілген бейнесі.
Жер бетіндегі тіршілік эволюциясының қолы жеткен ең жоғарғы жетістігі – ойлай білетін адамының дүниеге келуі.
Күнделікті өмірдің жағдайлары адамның арғы тегін төрт аяқтап жүруден екі аяқтап жүруге, алдыңғы екі аяғының бірте-бірте қолдың қызметін атқаруына, өз қолымен қарапайым құралдар жасауына алып келді. Сана – ең таяу ортаны тану және өзін түсіне бастаған индивидттен тыс басқа адамдармен және заттармен арадағы шектеулі байланысты тану болып табылады. Сан жеке адмға тән дара қасиет. Адамның жеке санамен қатар өмір сүретін ортасына байланысты қалыптасқан қоғамдық сана да болады. Бұл екеуі бір-бірімен тығыз байланыста. Идеялық мазмұны жағынан жеке адамның санасы қоғамдық санасының көрінісі болып табылады. Адам санасының осы екі түрін қоғамдық болмыс белгілейді. Экономикалық қатынастарының өзгеруіне ілесе, адамның санасы да өзгереді. Сананың дамуы сыртқы ортадан тәуелді болып отырады деген түсінікті ғылымда детерминистік принцип деп атайды.
Дедерминизм тек сана құбылыстарының пайда болу, даму жолдарын ғана түсіндірмейді. Сонымен қатар. Табиғаттағы заттардың барлығының шығу тегі объективті себептіліктің заңдылықтарына бағынады деп үйретеді.Жалпы психика бұладам мен жануарларға өмірдегі заттар мен құбылыстардың әсер етуін бейнелейтін жалпы миымыздың қасиеті.
• Ал сана бұл объективті шындықты тану болып табылады,яғни адам миының функциясы. Сана қоғамдық тарихи дамудың өнімі, жемісі, психика дамуының ең жоғарғы сатысы болып табылады.
• Бұл қаншалықты идеалдық құбылыс болғанымен,белгілі бір материалдық негізсіз өмір сүре алмайды.
• Сана еңбек және тілдің дамуымен пайда болады.Ерекшелігіне байланысты оның үш жағы бар
• Біріншісі-өзіндік сана
• Екіншісі-сананыңзаттылығы
• Үшінші бұл-сана сатысыз күйзеліс тасқыны текті ягни рух пен жанның ерекшелігі.
