Биліктің психологиялық тұжырымдамасы
Биліктің себептері мен шығу тегі бейсаналық салада. Билікке ұмтылу-психологиялық энергияның көрінісі. Билік-бұл бейсананың адам санасына үстемдік ету тәсілі. Адам өзінің санасынан тыс күштерге бағынады.
Биліктің құрылымдық-функционалдық тұжырымдамасы
Билік-бұл басқару және орындау функцияларын бөлуге негізделген қоғамның өзін-өзі ұйымдастыру тәсілі. Билік дегеніміз-мінез-құлқы олардың атқаратын рөлдеріне байланысты тең емес субъектілердің қарым-қатынасы.
Биліктің конфликтологиялық тұжырымдамасы
Билік дегеніміз-бір таптың екіншісіне үстемдік етуі мен бағынуы (к.Маркс, Ф. Энгельс, В. И. Ленин). Үстемдік экономикалық теңсіздікке, таптың қоғамның экономикалық жүйесіндегі орны мен рөліне байланысты. Меншікке ие сынып экономикалық тәуелді сыныптарды өз еркіне бағындыра алады.
Биліктің дуалистік тұжырымдамасы
Биліктің пайда болуы екі жақты (қосарланған): бір жағынан, билік тікелей мәжбүрлеуге, екінші жағынан, әділеттілікке бағынатындардың бағыныштылығына сенуге негізделген.
Тарихи тұрғыдан алғанда, "билік" ұғымы ежелгі грек полистерінің (қала-мемлекеттердің) әкімшілік басқаруымен байланысты. Азаматтардың өзара қарым-қатынасын реттеу және полистер аумағында олардың мүдделерін іске асыру қажет болды. Демек, билік белгілі бір субъектілердің мүдделері мен еріктерін білдіретін, адамдардың мінез-құлқына реттеуші әсер ететін белгілі бір зорлық-зомбылық әрекеті ретінде пайда болды. Азаматтарды басқару өнері - "саясаткерлер", олардың мінез-құлқын құқық, зорлық-зомбылық, билік, қоғамдық пікір арқылы реттеу"саясат" ұғымымен сипаттала бастады.
Алайда саясат пен билік бірдей емес. "Билік" категориясы "саясат" категориясына қарағанда жалпы болып табылады. Егер саясат басқару өнері болса, онда билік дегеніміз – бір адамның басқаларға әсер ету қабілеті.
Биліктің көптеген анықтамаларының ішінде неміс әлеуметтанушысы және саясаттанушысы М. Вебердің қазіргі заманғы анықтамасы жиі қолданылады:"билік дегеніміз-бұл әлеуметтік қатынастардың ішінде қандай мүмкіндікке негізделгеніне қарамастан, қарсылыққа қарсы өз еркіңізді жүзеге асырудың кез-келген мүмкіндігін білдіреді".
Достарыңызбен бөлісу: |
