1. Саяси ғылымның пайда болуы және қалыптасуы. Ең алғаш саясат
Платон мемлекеттік кұрылысты 5 түрге бөлді
жүктеу/скачать 128 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дұрыс түрiне
- Цицерон муліктік тендiк идеясына карсы болды, қоғамдык саяси қатынастарда әлеуметтік жіктелу мен тенсiздiктi әділеттілік деп санады.
| Платон мемлекеттік кұрылысты 5 түрге бөлді: аристократия , тимократия , олигархия , демократия және тирания. Бұлардың iшiнде ең жақсысына аристократиялық мемлекеттi жатқызды.Онда акыл - естiлiк , парасаттылык билейді , онын принциптері - адамгершiлiк , абырой , ар - намыс деп санады.
Ертедегі гректердiң саяси ой - пiкiрлерiн одан әрі дамытып, фәлсафасын шыңына жеткiзген ұлы ойшыл Аристотель ( б . з б . 384-322 ж.ж. ) болды. Б. з б. 342-340 жылдары Македония патшасы II Филиптiң шақыруымен оның баласы, болашақ император Ескендiрдi ( Александр Македонскийдi ) оқытып, тәрбиеледi .Кейiн Афиныга оралып, өз мектебiн ( лицейдi ) ашты. Осында ол бiрiншi рет саяси ғылымды пән ретiнде кiргiзiп, өзi сабак бердi . Аристотельдi саясаттанудың әкесі дейтiнi содан. Саясаттануға қатысты "Саясат"," Афиналык полития ", " Этика "," Риторика " деген енбектері бар. Аристотель саясатқа кең мағына берді. Оған этиканы да, экономиканы да енгiздi. Саясатты адам мен мемлекеттiн жоғарғы игiлiгi, оның мақсаты - адамды, мемлекеттi жақсы тұрмысқа , молшылыққа , бақытқа жеткiзу деп бiлдi. Сөйте тұра, ол құл иеленушiлiктi колдады, кулдар мен ерiктi кедейлерге саяси кукык бергiсi келмедi. Аристотельдiң ойынша , мемлекет - кауымнын дамыган турi, ал кауым - отбасынын дамыған турі. Мемлекетке адамдар белгiлi бір игiлiкке жету ушiн бiрiгедi. Ол мемлекеттi дұрыс және бұрыс турлерге бөлдi. Дұрыс түрiне монархияны , аристократияны жене политияны ( Аристотель деуiрiндегi Грециядағы мемлекеттiк курылыс ) жаткызды. Ал тирания , олигархия мен демократияны мемлекеттiн бұрыс турi деп санады . Мемлекеттiн дұрыс турiнде әкiмдер халык , ел пайдасын ойлайды , билiк когамга кызмет етеді . Ал бұрыс турiнде олар өз бастарынын пайдасын ойлайтын көрiнедi. Ұлы ойшыл саяси баскаруда адам емес зан басқарғанын дұрыс көрдi. Себебі әкiм қаншалықты жақсы болғанымен сезiмге, ашу ызаға берiлмей коймайды, ал зан болса байсалдылығын , пара саттылыгын жоймайды. Аристотель Платон айткан когамдык меншiкке карсы шыгып, жеке меншiктi жактады. Сонымен катар ол адамдардын аса байып немесе шектен тыс кедейленiп кетуiн куптамады. Себебі , мұндайда когамнын турактылыгы бузылады дей келіп , орта ден гейдi дурыс көрдi. Саяси ойдын даму тарихында айтарлықтай iз калдырган Ежелгi Рим болды. Онда әсiресе атакты шешен , мемлекет кайраткері және ойшыл Марк Тулий Цицерон.Ол «Мемлекет туралы», «Заңдар туралы», «Міндеттер туралы» деген еңбектері бар. Цицерон мемлекеттiн пайда болуынын негізгі себебі - адам дардын бiрiгiп өмiр суруге тырысатын табиғи талабының жане меншікті коргау максатынан туындайды дейдi.Қоғамға және жеке меншiкке кол сұғуға болмайды. Бұлардың мызғымастығын бұзушылықты әділеттілік пен құқықты қорлаумен бірдей көрді. Цицерон мемлекеттiн кұрылым түрi оны баскарушының " мiнезi мен еркiне " байланысты болады деп тусiндiрдi. Баскару шылардын санына карай ол мемлекет басқаруды патшалык билiк, аристократия ( оптиматтардын билiгi ) және демократия ( халык билiгi ) етiп уш түрге белдi. Булардын әркайсысының өзiнiн жақсы жақтары мен кемшiлiктерi бар. Мәселен , патша рақымшылдығымен жұртқа ұнайды, бiрақ мұнда басқа адамдар заң, шешiм қабылдаудан сыртта қалады және бір адамнын басшылыгы зорлық - зомбылыкка онай айналып кетуi мумкiн. Оптиматтар ( аристократтар ) даналығымен бағалы, бiрак олар үстемдік еткенде халык өз еркiндiгiн пайдалана алмайды, билiк аксуйек тердiн сұрқия тобынын колында калуы мүмкін. Демократия болса бостандыгымен жағымды , бiрак халыктын толык билiгi зиянды зардаптарға, " тобырдын зорлыгы мен есаландыгына " әкеліп соктыруы мумкін. Цицерон муліктік тендiк идеясына карсы болды, қоғамдык саяси қатынастарда әлеуметтік жіктелу мен тенсiздiктi әділеттілік деп санады. жүктеу/скачать 128 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|