1 сұрақ Зат алмасу туралы жалпы түсінік және ондағы ферменттердің рөлі Зат алмасу
Репликациялық ашадағы ферменттердің рөлі. мРНҚ нуклеотидтердің орналасу ретін рибосомалармен оқылуы
жүктеу/скачать 93,68 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 25. ДНҚ молекуласындағы реттіліктің бұзылуы
- 26. Ген активтілігін реттейтін механизмдер туралы мәліметтерге сипаттама
| 24 Репликациялық ашадағы ферменттердің рөлі. мРНҚ нуклеотидтердің орналасу ретін рибосомалармен оқылуы
Репликация шанышқысы (репликациялық шанышқы) - ата-аналық ДНҚ спиралының бойымен қозғалатын және оның екі тізбегінің жергілікті дивергенциясымен сипатталатын Y-тәрізді құрылым, оның ішінде белсенді ДНҚ репликациясы жүреді [1].Жағдайларда (жасанды жасалған молекулалардан және кейбір вирустардың ДНҚ), ДНҚ макромолекуласы қарама-қарсы бағыттағы екі комплементарлы тізбектен тұрады. Тізбекті толықтыру екі ДНҚ тізбегінің ақпарат мазмұнының бірдей екенін білдіреді 25. ДНҚ молекуласындағы реттіліктің бұзылуы Белгілі мутагендердің мутагендік және летальдық қасиеттері ДНҚ молекуласындағы құрылымдардың бұзылысымен сипатталады. Мысалы, адам геномында әруақытта кездейсоқ өзгерістер (бұзылыстар) болып отырады, бірақ-та олардың тек кейбіреулері ғана сақталады (өте сирек жағдайда). Яғни, азоттық негіздердің шамамен 1000 алмасуының тек біреуі ғана мутацияға әкеледі. Мұның себебі, мұндай бұзылыстардың барлығы организмде қайта қалпына келтіріліп отырады. ДНҚ молекуласының қайта қалпына келу процесі қалыпқа келу немесе ДНҚ-ның репарациясы деп аталады. ДНҚ молекуласының қалпына келу сипаты және механизмі УК-сәулесімен индукцияланған бұзылыстардың мысалында толық зерттелген. УК-сәулелеріне сезімтал клеткалардың ДНҚ-да пиримидинді негіздердің пиримидинді димерлерге, оның ішінде тиминді димерге өзгерумен сипатталатын фотохимиялық бұзылыстар туындайды. Тиминді димердің түзілуі бір тізбек бойындағы көрші тиминді негіздің көміртегіне екінші тиминнің көміртегі байланысуымен сипатталады. Сэулеленуге ұшыраған ДНҚ молекуласында тиминдік димердан басқа цитозин-тиминді және цитозин-цитозинді димерлер де түзіледі. Бірақ-та олар көпшілік жағдайда сирек кездеседі. Гендегі негіздердің соңғы жағының димерленуі ДНҚ молекуласының транскрипциясы және репликациясының басылуына әкеледі. Ол сонымен қатар мутацияға да әкеледі, нэтижесінде клетка өлімге немесе малигнизация процесіне ұшырайды. 26. Ген активтілігін реттейтін механизмдер туралы мәліметтерге сипаттама Ген (көне грекше: γένος — тұқым, тек) — тұқым қуалаудың қандай да бір элементтер белгісін қалыптастыруға жауапты материалдық бірлік. Генде жасушаның құрылымы мен қызметін анықтайтын генетикалық ақпарат болады. Бір организмнің Гендер жиынтығы оның генотипін құрайды.Гендер жиынтығының көшірмесін алады. Соның нәтижесінде жасушаның барлық белгілері (қасиеттері) ұрпақтан ұрпаққа беріледі, яғни тұқым қуалайды. Генетикада Гендерді латын әліпбиінің әріптерімен белгілеу қалыптасқан, мыс., доминантты Генді бас әріппен (А), ал рецессивті (басылыңқы) Генді кіші (а) әріппен белгілейді. Микроорганизмдерде белгілі бір қосылыстар синтезіне жауапты Гендерді сол қосылыстар атауының алғашқы әріптерімен және “+” (қосу) белгісімен белгілейді, мыс., hіs+ — гистидин Гені, leu+ — лейцин Гені, тағыда басқа Гаметалардың түзілуі мен ұрықтану процестеріндегі әртүрлі Гендер бойынша белгілердің тәуелсіз ажырауы мен гомологтық емес хромосомалар әрекетінің арасындағы қатарластық (параллелизм), тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін қалады. Бұл теория бойынша Гендер хромосомаларда тізбектеле орналасады да, олар тұқым қуалаушылықтың материалдық негізін қалайдыәруыз синтезі кезінде ДНҚ-ның ген деп аталынатын бөлігі РНҚ полинуклеотид түрі ретінде көшіріліп алынады. РНҚ ДНҚ-ғы барлық информацияны және комплементарлы негіздердің жұптасу қабілетін сақтайды. РНҚ молекуласының синтезі ДНҚ-ны транскрипциялау деп аталынады.РНҚ молекуласы ДНҚ-ның бір немесе бірнеше нәруызды ғана кодтайтын бөлігінің біртізбекті көшірмесі болғадықтан РНҚ ДНҚ-дан қысқа болады. ДНҚ-ның белгілі бір бөлігінен көшірілетін РНҚ молекуласының саны нәруыздармен реттелінеді. 1977 жылы эукариотты организмдердің ДНК-ларында мРНК-дан ұзын болатын гендер анықталған болатын. мРНК геннің копиясы болғандықтан екеуінің ұзындығы бірдей болуы керек. Зерттеу барысында мРНК молекуласы синтезделіп болысымен, оның молекулаларының кейбір бөліктері трансляцияға дейін кесіп алынып тасталынатыны анықталған. Бұндай пайдаланбайтын РНК-ның бөліктерін кодтайтын гендер бөлігі интрон деп аталынады. Ал өзіне тән белокты кодтайтын геннің басқа бөліктері экзон деп аталынады. жүктеу/скачать 93,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|