1. Статика. Механикалыққозғалыс, күш, күштержүйесі, баламалыкүштержүйелері, теңәсерліжәнетеңгеретінкүштер
Материалдардыңқажуға беріктігі (төзімділігі) туралы ұғым. Қажуғаберіктіккеәсерінтигізетінфакторлар
жүктеу/скачать 71,71 Kb.
|
1. Статика. Механикалы оз алыс, к ш, к штерж йесі, баламалык шт
| Материалдардыңқажуға беріктігі (төзімділігі) туралы ұғым. Қажуғаберіктіккеәсерінтигізетінфакторлар.
Машиналар мен механизмдердіңкөптегенбөлшектеріпериодпенөзгеретінкернеулержағдайындаістейдіжәнебұлөзгерістеруақыттыңағуыменөзгеретін де, өзгермейтін де жүктемедентуындауымүмкін. Мысалы, вагон өсініңталшықтарықозғалыскезіндебіресесозылуда, біресесығылудаболады. Айнымалы-қайталанбалыжүктемелерәсерінен сыну құбылысынқажып сыну, ал материалдыңосындайжүктемелергетөтеп беру қабілетінқажуғаберіктікнемесетөзімділікдепатайды. Қажуғасынаудыңарасындаеңкеңтаралғаны – симметриялы цикл кезіндегі таза иілугесынау. Олүшіндиаметрі d = 7…10 ммбірдейүлгілерпартиясынпайдаланады. Үлгілердібірдейемескернеулерденгейіндесынайды. Мысалы, біріншіоншақтысына 0,9σбер кернеудітүсіреді, келесілердікіназайтады (0,8σбер, 0,7σбер, т.т.). Сынаудыңнәтижесінде N үлгісынбайкөтеретінциклдардыңсанынанықтайды. АлынғандеректербойыншаВёлердыңқажуқисығыдепаталатынσmax= f(N) тәуелділігінграфигінтұрғызады.Келесі материал болаттанжасалғанүлгілердісынаукезіндебайқайтынымыз: егеркернеулердіңберілгенмәніндеүлгі 107циклді сынбайкөтерсе, ондаол,циклдердің саны қаншалықтыкөпболса да, сынбайды (қажусызыгы горизонталь асимптотасынажуықтайды). Осығансәйкесσmaxшамасынтөзімділікшегідепатайды да оны σRарқылыбелгілейді, мұндағыR–сынаужүргізілгенциклдің асимметрия еселігі. Аз көміртектіболаттарүшін σ-1=160…220 МПа.Түстіметалдар мен кейбірлегирленгенболаттарүшін, егерүлгіциклдердің белгілісанынсынбайкөтерсе, ол ары қарата да сынбайкөтеребередідегенциклдер саны жоқ. БұлжағдайдаσRтөзімділікшегіретіндеүлгісынбай 108циклді көтеретінσmaxшамасықабылданады. Материалдыңқажусипаттамаларынтабуғажеткіліктіциклдер сыны сынауциклдерініңнегізгі саны N0 депаталады (болаттарүшін N0=107). Сонымен, төзімділік (қажу) шегідегеніміз - сынауциклдерінің N0 негізгісанынажеткеншеүлгініңсынбайтөтепбереалатынмаксималькернеудіңеңүлкенмәні. МатериалдаσRжалғыземес, олардыңжиынтығыболады. Осығанұқсасжанамакернеулерәсерететінжағдайғақатыстықажуғаберіктікұғымыенгізіледі. Материалдардықажуғаберіктіккеесептеукезіндекернеулерциклініңтүрін, материалдыңстатикалықжәнетөзімділікке қатыстысипаттамаларын, материал бөлшектеріөлшемдерінің, формасыныңжәнебетініңқалпынескереді. Есептеуберіктікеселігінтексерутүріндеорындалады. Болжамдықауіптіқималардыңәрқайсысыүшін n есептеу беріктікеселігінанықтап, оны қауіпсіз n мәніменсалыстырады. Материалдардыңберіктігі мен қажуынаәсерететіннегізгіфакторлардықарастырайық. Біріншіден, Статикалықжүктемеұзақтығыматериалдынқажуынаәсеретеді. Яғни,тұрақтыжүктемеәсереткенкездеуақытөтекелекернеужәнедеформациясыөзгереді. Материалғажәнетемпературағабайланыстыбұлөзгерістерәртүрліболуымүмкін. Келесібір фактор олсығылуболыптабылады. Тұрақтыжүктемекезіндегіштаммныңөзгерісісығылудепаталады. Оданкейінгіәсерсерпімді және пластикалық болуы мүмкін. Серпімді әсерден кейін уақыт өткен сайын пайда болатын деформациялар біртіндеп азаяды және жүктеме жойылғаннан кейін жоғалады. Ал пластикалық әсер кезінде жүктемені алып тастағаннан кейін деформациялар аздап азаяды.Әр түрлі материалдардың сығылу қарсылығын салыстыру үшін сығу шегі деп аталатын сипаттама енгізіледі. Яғни, белгілі бір температурада қозғалатын штамм белгілі бір уақыт кезеңіндегі техникалық шарттармен анықталған мәнге жетеді. Ұзақ уақыт бойы жүктеме кезінде сығылу деформациясы құрылымның бұзылуына әкелуі мүмкін. жүктеу/скачать 71,71 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|