10-сынып Биология зертханалық жұмыстар

1. Фенолфталеин ерітіндісінде боялған таңқурай түсті әртүрлі өлшемдегі төрт агар текшесін дайында.

   
   

2. Төрт химиялық стакан.

   
   

3. 1% тұз қышқылы.

   
   

4. Секундомер.

   
   

1. Төрт химиялық стаканды: 2 мм, 4 мм, 6 мм және 8 мм деп маркермен белгіле.

   
   

2. Тиісті химиялық стаканға бір текше агардан сал.

   
   

3. Төрт стаканның барлығына 1% тұз қышқылын әр агар текшесі толығымен батырылғанша қос. Тұз қышқылы алдымен 8 мм белгіленген стаканға қосылады.

   
   

4. 2 мм деп белгіленген стаканға тұз қышқылын қосқаннан кейін секундомерді қосып, уақытты белгіле. Тәжірибе кезінде секундомерді тоқтатпа.

   
   

5. Әрбір таңқурай түсті агар текшесі қышқылдың әсерінен түссізденеді.

   
   

6. Әр текше тек толық түске боялғанға дейінгі уақытты секундпен жаз.

   
   

7. Алынған нәтижелерді кестеге толтыр.

   
   

8. Әр пішінді агар текшесі үшін диффузия жылдамдығын мына формула бойынша есепте:

   
   

Диффузия жылдамдығы = текшенің жарты қыры/ уақыт, текшенің толық түссіздену уақыты

Қышқылдың әсерінен агар текшесінің түссізденуі.

Тәжірибе нәтижесі:
1% тұз қышқылында агар текшесінің толық түссіздену уақыты
Есептеу мысалы:

1. Агар текшесіндегі беттік ауданы 4 мм болғанда:

   
   

4 мм (текшенің бір жағы) х 4 мм (текшенің екінші жағы) х 6 текшенің алты жағы = 96 мм²

2. Агар текшесінің көлемі 4 мм:

   
   

4 мм х 4 мм х 4 мм = 64 мм³

3. Беттік ауданның 4 мм агар текшесінің көлеміне қатынасы:

   
   

96 (беттік аудан) : 64 (көлем) = ⁹⁶/₆₄ = 1,5 (1,5:1)

4. Диффузия жылдамдығы:

   
   

2 мм ( 4 мм текшенің жартысы) : 50 (секунд) = 0,04 мм с^-1