-параграф. Аккумуляторлар (МЕМСТ 959)

172.  Аккумуляторлар – автотракторлық  техникадағы  (автомобильдердегі,  автобустардағы,  тракторлардағы) 

электр жабдығын қоректендіру мен қозғалтқыштарын іске қосу үшін арналған, қорғасынды стартерлі аккумулятор 

батареялары.

173. Аккумуляторлар құрылымдаулық жəне технологиялық құжаттама бойынша нақты типтегі батареяға стан-

дарт жəне техникалық шаралар талаптарына сəйкес жасалуы керек.

174.  Батареялардың  габариттік  өлшемі,  батареяда  аккумуляторлардың  орналасуы,  өлшемдері,  полюс 

өткізгіштерінің орналасуы жəне плюс «+» жəне минус «-» белгілерімен қарама-қайшылығынан тəуелді болатын 

олардың белгіленуі нақты типтегі батареяға техникалық шараларда көрсетілуі керек.

175. Батареялардың үстіңгі қабаты таза болуы керек, өткізгіштерді дəнекерлеу жерлерінде қорғасынның аққан 

іздері болмауы қажет.

176. Аккумуляторлар -50°С-тан +60°С-қа дейінгі температурада жабық үй-жайда сақталуы керек.

177.  Батареяларды  сақтау  кезінде  қақпақтарымен  жоғары  орналастырылады.  Сонымен  қатар  олардың 

тығындары тығыз бұралуы керек, қымтау бөлшектері – тығыздағыш дискілер, қымтау қабыршықтар қалпақшалар 

- өз орындарында болуы керек.

178. Электролит құйылмаған батареялардың сақталу мерзімі – 36 ай.

179. Күйдіргіш натрий улы зат болып табылады, 2-санатты зиянды заттарға жатады. Теріге түскен жағдайда 

химиялық күйіктерді туғызады, ал ұзақ əсер еткен кезде жаралар мен есекжемді туғызуы мүмкін. Шырышты қабықтарға 

қатты əсер етеді. Көзге күйдіргіш натрдың түсуі қауіпті. Өндірістік үй-жайлардың жұмыс аймағындағы ауада рауалы 

шектелген концентрация – 0,5 мг/м³.

180. Қолдануы: химия, мұнай-химия, целлюлоза-қағаз өнеркəсібінде, түсті металлургияда жəне басқа сала-

ларда қолдану үшін арналады.

181. Қаптамасы: техникалық күйдіргіш натр ерітіндісін дəнекерленген болат бөшкелерге, полиэтилен бөшкелерге 

құяды; өнімнің сақталуын қамтамасыз ететін, тұтынушының (дайындаушының) арнайы контейнерлерінде сақталады. 

Бөшкелер мен арнайы контейнерлерге олардың сыйымдылығымен өнім 98 %-ға толтырылады.

182. Тасымалдауы: осы көлік түріне қолданылып жүрген, жүктерді тасымалдау ережесіне сəйкес темір жол жəне 

автомобиль цистерналарында құйып тасылады.

183. Техникалық күйдіргіш натрий ерітіндісі сілтілерге төзімді материалдан жасалған жабық ыдыстарда сақталады. 

Қапталған өнім жылытылмайтын қоймалық үй-жайларда сақталады.

184. Сақтаудың мерзімі – дайындау күнінен бастап бір жыл.

2-параграф. Кальцийленген сода (МЕМСТ 5100)

185. Техникалық кальцийленген сода жəне көмір қышқылды натрий (Nа2СО3) – бұл көмір қышқылының на-

трий тұзы.

186. Кальцийленген соданы аммиак тəсілімен – хлорлы натрийдің су ертіндісін аммиакты жəне көмір қышқылды 

газды сіңіру жолымен, кейін сүзумен, жуумен жəне бикарбонат натрийді (Nа2СО3) қыздырып, көмір қышқылды 

натрийді (Nа2СО3) алады.

187. Техникалық кальцийленген сода табиғи жəне жасанды желдетуімен əр типті жабық, құрғақ, техникалық 

жарамды үй-жайларда сақталуы керек.

188. Тиеу басталарға дейін қоймалық үй-жайлар соданы қабылдауға дайындалған болуы керек. Сонымен қатар 

шатырдың, едендердің дұрыстығына, есіктердің жабылу тығыздығына ерекше назар аударылады.

189. Қойманың ағаш құрылымы, сондай-ақ үгінді кенептен жасалған тығыздаушы білікшелер оттан қорғайтын 

құраммен өңделуі керек.

Желдету үшін қоймалар кереге көз жəне желкөздермен жабдықталуы керек. Желкөздер іштен жабылуы тиіс.

190.  Кальцийленген  содасы  бар  қоймада  ашық  отты  қолданумен  немесе  ұшқын  шығарумен  байланысты 

жұмыстарды жүргізуге тыйым салынады.

Қоймаларға  жарық  түсіру  электр  шамдарын  қорғалған  күйде  (шыны  қалпақтармен)  қолданумен  орындалуы 

керек. Жарық түсіру дəрежесі қолданып жүрген нормаларға сəйкес болуы тиіс.

Электр өткізгіш түрлеріне байланысты емес электр өткізгіштерді оқшаулау 500 Вольттан төмен емес кернеуге 

есеп телген болуы керек. Электр өткізгіштерінің қосылу жəне тармақтану жерлерінде таратушы қорабы қолданылуы 

керек.

ал электр қалқандары – пломбалануы тиіс.

191.  Қоймалар  белгіленген  нормаларға  сəйкес  бастапқы  өрт  сөндіру  құралдарымен  жəне  өрт  сөндіру 

мүкəммалдарымен қамтамасыз етіледі.

Негізгі қорлар, байланыс жəне сигнализация құралдары, су жүргізетін желі мен су айдыны үнемі техникалық 

дұрыс жағдайда тұруы керек.

Содамен жұмыс істеу үшін техникалық дұрыс электр жүк тиегіштер қолданылуы керек.

Соданы  сақтауға  арналған  қойма  құрылыс  нормаларына  сəйкес  автоматтық  күзет-өрт  сигнализациясымен, 

сондай-ақ найзағайдан қорғау құрылғыларымен жабдықталуы керек.

192. Кальцийленген соданы қабылдауға қойманың дайындығы уəкілетті жəне материалдық жауапты тұлғалармен 

тексеріліп, актімен ресімделеді.

193. Соданы қоймалау үшін жеткізіп берушілер, өндіру жылдары мен сұрыптар бойынша жеке-жеке вагондық 

топтамалармен  жүргізіледі.  Əр  топтама  құраушы  бөлік  түрінде  қат-қабат  салынып,  олардың  шекарасы  шартты 

белгілермен белгіленуі керек. Бірнеше вагондарда біркелкі көрсеткіштерімен сода бір уақытта түскен жағдайда ол 

соданы вагондап жайғастыру міндетті емес.

Соданы  қоймалау  үшін  қойма  алаңын  жəне  жүктеудің  үдемелі  нормаларын,  тиеу-түсіру  жұмыстарында 

қолданылатын механикаландыру құралдарын тиімді пайдалануын жəне ыдыстың сақталуын есепке алумен жасалған, 

алдын ала орналастырудың əзірленген жəне бекітілген сызбасына сəйкес жүргізіледі. 

Сода жəне қағаз қаптардың үлкен ылғалданғыштығына байланысты соданы ірілендірілген қат-қабатта сақтау 

орынды.

Қат-қабаттардың өлшемдері (ұзындығы мен ені) қойманың құрылымымен жəне көлемімен, сондай-ақ есіктер 

мен колонналардың орналасуымен анықталады.

Қат-қабаттар  мен  қабырғаны  жағалай  (оның  құрылымының  шығыңқы  жері)  өтетін  жолдар 0,5 метрден  кем 

болмауы керек.

Сақталатын  материалдың  үстіңгі  қабатынан  жарықтандырғыш  арматураға  дейін  ара  қашықтық 0,5 метрден 

кем болмауы керек.

Қат-қабаттар қойманың құрылыс құрылымдарымен жанаспаулары керек.

194.  Қолданып  жүрген  нормаларға  сəйкес,  электр  жүк  тиегішпен  қоймалық  жұмыстарды  жүргізу  үшін  жəне 

қоймада өрт қауіпсіздігі нормаларымен сəйкестікте есіктерге қарсы ұзына бойғы (орталық) жəне көлденең өтпе 

жолдар қалдырылады.

 Қажет жағдайда ұзына бойғы өтетін жол қойма осіне қарай жылжытуға, ал қойма ені 20 метрге дейін болса – 

қабырғаны жағалай өтетін жолдан біреуін сыйыстыруға рұқсат етіледі.

 Орталық ұзына бойғы өтетін жолсыз қат-қабаттарды орналастыруға рұқсат етіледі.

195. Кальцийленген сода тұтас тақтай төсеммен 15 сантиметрден кем болмайтын биіктікте құрғақ, таза тауар 

асты тұғырықтарына (табандықтарға) бес-бестен, алты-алтыдан қат-қабат қоймаланады. Қаптар пакетке тігілген 

жақтарымен құрастырып салынады. 

 Қат-қабаттың биіктігі қойма биіктігіне, ыдыстың беріктігіне, еденге рұқсат етілетін жүктеме шегіне байланысты 

болады жəне биіктігі 4,5 метр секция үшін 24 қатардан төмен болмауы керек.

196. Тиеу-түсіру жəне қоймаішілік жұмыстар ыдыстың бұзылу мүмкіндігінен басқа, барлық шараларды сақтай 

жəне қауіпсіздік техникасы мен өндірістік санитария талаптарын сөзсіз орындай отыра жүргізілуі керек.

 Тиеу-түсіру жұмыстарын респараторлар киіп немесе дəке таңғышта жəне тиісті арнайы киімде жүргізілуі керек.

197. Кальцийленген соданы қабылдау кезінде əр қат-қабатқа жеткізіп берушінің ілеспе құжаттары мен қабылдау 

актісі негізінде қат-қабат құлақшасы толтырылады. Сақтау барысында қат-қабат құлақшасына осы қат-қабат бойын-

ша өнімнің бар болуы, түрлері жəне қат-қабаттарды қарау жəне толықтыру нəтижелері туралы өзгерістер енгізіледі. 

Əр қат-қабатқа соданың нақты орналастыру сызбасы қоса беріледі.

 Соданы уақытша сақтау қат-қабатына міндетті түрде қат-қабат заттаңбасы ресімделеді.

  Қат-қабаттан  сода  толық  жөнелтілгеннен  кейін  қат-қабат  заттаңбалары  белгіленген  тəртіпте  сақтауға 

тапсырылуы тиіс.

198. Сақтау мерзімі:

1) А маркалы – 3 ай;

2) Б маркалы – 6 ай.

199.  Кір  сабын – негізінен,  май  (табиғи  жəне  синтетикалық),  шайыр  натрий  тұздарынан  жəне  нафтен 

қышқылдарының жəне судан жасалатын өнім. 

200.  Сабын  гигиеналық,  өнеркəсіптік  жəне  басқа  мақсаттарда  қолдануға,  əр  түрлі  маталардан  жасалған 

бұйымдарды жууға арналады. Сабынның су ерітінділері белсенді жуғыш қасиеттерге ие. Сабын су ерітіндісінде 

қатты жəне сұйық кірді кетіреді.

201. Сабынды ұзақ сақтау үшін техникалық жарамды, құрғақ, жақсы желдетілетін қоймалық үй-жайлар пай-

даланылады.

Сабынды сақтау жылытылмайтын жəне жылытылатын қоймаларда жүзеге асырылады. 

202. Жүктеу алдында қоймалық үй-жайлар сабынды қабылдауға жəне сақтауға дайындалуы жəне жөнделуі 

керек. Сонымен қатар шатырдың, едендердің, желкөздердің жəне дефлекторлардың дұрыстығына, есіктердің жа-

былу тығыздығына ерекше назар аударылады.

203. Желдету кезінде сабынның сақталуын қамтамасыз ету үшін қоймаларда қосымша кереге көз есіктер ілінеді, 

ал қабырғадағы желдеткіш желкөздер торлармен жабдықталады.

204. Қоймалар:

1) табандықтармен, төсем тақтайшалармен, сатылармен;

2) сақтаудың температуралық–ылғалдық режимін бақылау үшін аспаптармен (термографтармен, термомет-

рлермен, психрометрлермен, гигрографтармен);

3) ыдысты жөндеу үшін қосымша құрал-материалдармен;

4) қолданып жүрген нормаларға сəйкес қажетті өрт сөндірудің бастапқы құралдарымен, сондай-ақ автоматтық 

күзет-өрт сигнализациясы құралдарымен қамтамасыз етілуі керек.

205. Электр шамдары жабық немесе қорғалған күйде (шыны қалпақтармен) болуы қажет.

206. Сабын əр деңгейдегі отқа төзімді қоймаларда сақталады.

Сабынды сақтау барысында олардың іс-əрекет ұзақтылығына жəне қуаттылығына қарамай жану көздерінен 

сақтау қажет.

Жану немесе өрт кезінде сөндіру үшін суды немесе ауа-механикалық көбікті қолдану қажет.

Өртті сөндіру құралдары үнемі толық жарамдылықта немесе дайындықта тұруы керек.

Сабынды  қабылдауға  қоймалардың  дайындығын  уəкілетті  жəне  материалдық  жауапты  тұлғалар  тексеріп, 

актімен ресімделеді.

207.  Сақтау  кезінде  сабынның  сандық  сақталуына  бақылауды  қамтамасыз  ету  үшін,  штабельдегі  жəшіктер 

саналуы керек.

Штабельдер  бір  тоқсан  бойында  өңделген,  сапасы  жəне  түрі  бойынша  біркелкі  сабыннан,  жəшікке  бір 

түрі  салынған  жəне  əр  жəшікте  біркелкі  кесек  санынан  тұратын,  бір  немесе  бірнеше  вагондық  топтамалардан 

қалыптастырылады.

208. Сабын биіктігі кемінде 15 сантиметр құрғақ, таза табандыққа жайғастырылады. Жөнелту кезінде жұмысты 

механикаландыру үшін əр пакеттің астына қалыңдығы 5 сантиметр тақтайша немесе табандық салынады.

209. Қат-қабатқа сабын 2-3 пакет енімен жылытылмайтын қоймаға жайғастырылады. Штабельдің ұзындығы 

мен биіктігі қойманың ерекшелігіне (ұзындығы, биіктігі, колонналардың орналасуы, желдеткіш жүйесі) байланы-

сты белгіленеді. 

210. Көлік табандықтарында жеткізілген сабын, 3-4 пакет биіктігінде жайғастырылады. Қоймалардың құрылыстық 

құрылымдарымен  штабельдердің  жанасуын  болдырмау  керек.  Штабельдердің  жекелеген  пакеттері  орнынан 

қозғалған жағдайда тез арада қайта салынуы тиіс.

211. Өрт қауіпсіздігі ережесін сақтау мақсатында электр өткізгіштер, шамдар мен сабын штабельінің жоғарғы 

қатары арасындағы ара қашықтық 0,5 метрден кем болмауы керек.

212.  Сабынмен  тиеу-түсіру  жəне  қоймаішілік  жұмыстар  механикаландыру  құралдарының  көп  пайдалануын 

жəне  еңбектің  жоғары  өнімділігін,  шығындардың  төмендеуін,  сондай-ақ  өнімнің  сандық  сақталуын  қамтамасыз 

ететін, жұмыстың ең үдемелі əдістерінің қолданылуын есепке алумен əзірленген, бекітілген технологиялық кар-

талар бойынша жүргізіледі.

213.  Тиеу-түсіру  жұмыстарында,  сондай-ақ  басқа  орынға  ауыстырып  қою  кезінде  соққыларды  болдырмай, 

сабын салынған жəшіктердің құнттап ұсталуын қамтамасыз ету қажет. Сапасын тексеру үшін сабыны бар жəшікті 

абайлап ашу керек.

214. Сабынның əр штабельіне оны қалыптастырғаннан кейін № Р-126 нысаны бойынша штабельзаттаңбасы 

ресімделіп, штабельге ілінеді. Əр штабельзаттаңбасынаштабельге жəшіктерді орналастыру сызбасы қоса беріледі, 

сызба штабельге тауарды жайғастырғаннан кейін тез арада материалдық жауапты тұлғамен жасалады.

215. Сақтау мерзімі: - 1 жыл.

5. Техникалық заттар

1-параграф. Тез қатпайтын салқындатқыш (МЕМСТ 28084)

216. Суытатын төмен температурада қататын сұйықтықтар – құрамы коррозияға қарсы, көбіктендіруге қарсы, 

тұрақтандырғыш жəне бояғыш қосымшаларымен 30%-ға дейін судың массалық үлесімен этиленгликольден тұратын, 

этиленгликольдің немесе гликоль мен су гликоль ағындардың су ерітіндісі.

217.  Төмен  температурада  қататын  суытатын  сұйықтықтар  қозғалтқыштардың  суыту  жүйесінде  пайдаланы-

лады. Оларды айтарлықтай дəрежеде пайдалану, қоршаған ортаның төмен температуралары болған жағдайда, 

автомобильдерді пайдалануды жеңілдетеді. Қозғалтқыштардың суыту жүйесі үшін этиленгликольмен тазартылған 

су қосындысынан тұратын сұйықтықты жиірек қолданады, сипаттама ерекшелігі – суда шексіз ерігіштігі жəне таза 

этиленгликольден, едəуір төмен қату температурасымен қосындылар беру қасиеті бар.

218.  Суытатын  төмен  температурада  қататын  сұйықтық  (одан  əрі – суытатын  сұйықтықтар)  өзінің  негізгі 

параметрлері бойынша – төменгі температураларға төзімділігі, сипатталатын температурамен кристалдану ба-

стамасы, өнеркəсіптің келесі типтері бойынша дайындалады:

1) суытатын сұйықтық СС-К - массалық үлесімен концентрат 5% көп болмауы керек;

2) суытатын сұйықтық СС-65 - кристалдану бастамасының температурасы - 65°С-тан жоғары болмауы керек;

баспа-таңбаларының анық еместігі, аралықтағы станциялардың пломбасы болуы, жүкті тасымалдаудың техникалық, 

санитарлық тəртіптерінің жəне вагондардың белгіленген жүріс мерзімі бұзылуы жалпы формадағы акті бойынша 

рəсімделеді. 

80. Егер жүктің жеткіліксіздігі анықталса, коммерциялық жəне қабылдау актілеріндегі «ерекше бағана» жолында 

міндетті тəртіпте пломбыда бар бақылаушы белгілердің нөмірлері көрсетіледі. 

81. Қалыпты қозғалмаған ыдыста анық таңбаламасы бар сары майлар жəне жануарлар майы орын санын санау 

жəне траферет бойынша массасын анықтау арқылы қабылданады жəне жіберіледі.

82. Сары май 6ºС минус жəне одан төмен температурамен тоңазытқышқа келіп түскенде ол тоңазытқыштық 

өңдеу жасалатын сақтау камерасына бағытталады. 

83. Сары майлар жəне жануарлар майын қоймалау дұрыс формадағы орнықты, нығыз қатарларға алдын ала 

ойластырылған орналастыру схемасы бойынша жүргізілуі керек. Қатарлар тірек немесе түпқоймаға тауарлардың 

сақталуын қамтамасыз етіп, қатарлардың орнықтылығын, тоңазытқыш сұйықтығын тиімді пайдалану жəне қабыл-

дауын, беру жұмыстарының жүргізілуіне жағдай жасауды, сапаны бақылауды есепке ала отырып, орналастырылады.

84. Сары майлар жəне жануарлар майы вагон париялары бойынша қатар-қатар орналастырылады. Жəшіктегі 

сары майлар жəне жануарлар майы пакеттер арасына еш бір бос орын қалдырылмай қатар-қатар орналастырылады. 

Май пакеттелмеген түрінде түссе, оны вагоннан стандартты түпқоймаға түсіру кезінде пакетке салады. Бұл жағдайда 

жəшіктер траферетісыртқа қаратылған түрінде орналастырылады. Қатарлардың биіктігін ыдыс беріктігі жəне жабуға 

рұқсат етілген жүк көлемін ескере отырып, камераға максималды жүк көлемін енгізу арқылы анықтайды.

Ерітілген май жəне жануарлар майы салынған бөшкені көлденеңнен қатар-қатар қояды. Кертіктің сынуының 

алдын алу үшін бөшкелердің арасына ағаш тақтайшалар қойылады. Үстіңгі қабаттағы бөшкелерді тік қалыпта ор-

наластыру мүмкін болмаған жағдайда көлденең қоюға рұқсат етіледі.

85. Тоңазытқыштарды сақтау орнында тауарлардың қатары мынадай шегініспен орналастырылады:

1) суытылатын құралдары жоқ қабырғадан, суытатын қабырға аспаптарынан – 0,3 метр;

2) суытатын құралдары жоқ болғанда төбеден – 0,2 метр;

3) суытатын аспаптары жоқ төбеден– 0,3 метр;

4) ауа өткізгіштің төменгі қабатынан – 0,3 метр;

86. Экраны жоқ колоннаға жəне қабырғаға жүктерді орналастыру жұқа тақтайшаларды колонна мен қабырға 

бойына орнату арқылы (тігінен) жүзеге асырылады. 

87. Шамдар өтетін жолда жəне қабырға бойында болуы тиіс жəне тоңазытқышты сақтайтын орынның жүк көлемін 

азайтпауы керек. Жұмысқа ыңғайлы болу үшін прожекторлы шамдар қолдануға болады. 

Төбе тегіс болған жағдайда шамдар ілулі тұрғандағы биіктігінен 0,15 метр, төбе жабынынан қатарға дейін 0,3 метр. 

88. Май тасымалдау пакеттерімен түскен жағдайда оны тоңазытқыш камерасында сақтау мерзімі жүктің көлеміне 

тəуелсіз жабындының беріктігіне байланысты. Өнімнің төрт колонна арасындағы еден аумағына қойылатын жүк 

салмағы жобалы пайдалы жүктеменің 1 метр квадраттан аспайтындай есеппен қойылуы керек. Егер де рұқсат 

етілген салмақта аталған аумақты жабу үшін бірдей пакеттерді биіктігі бойынша қоюға мүмкіндік болмаса, ортаға 

оның қалғандары тік қатармен 1 пакетке кем қойылады. Пакет саны аз тік қатардың саны есептеумен анықталады.

89. Тоңазытқыштар қондырғыларында майды сақтау орнындағы ауа температурасы 18ºС болып сақталуы керек.

90. Ерітілген майлар сақтау орнында минус 5ºС не одан төмен ауа температурасында сақталуы керек. 

91. Тоңазытылған етті сақтау кезінде тоңазытқыш камераларында салыстырмалы ауа ылғалдылығы 95-98%, мұз-

датқыш экрандармен жабдықталған сақтау орнында 100%-ға жуық, майлар 85-90% ауа ылғалдылықта сақталуы керек.

92. Майды өзіндік иісі бар басқа бір тауармен бірге сақтауға рұқсат етілмейді. Əрбір тауарға (май, жануарлар 

майы) бөлек сақтау орнын бөлу қажет.

93. Əрбір тауар топтамасына төмендегілер көрсетілген қатарлар заттаңбасы жасалады: топтама нөмірі, тауар 

түрі, жеткізушінің аты, орын саны, салмағы жəне жасалған күні. Қабылдау, сақтау, түсіру кезінде тауардың сапасы 

да қаралады. Аталған зат таңбаға тауарды орналастыру схемасы қоса беріледі. 

94. Сақтау мерзімі:

1) сары май – 12 ай; 

2) жануар майы – 12 ай.

95. Шай арнаулы өңдеуден өткен шай ағашы өсімдігінің жапырақтары түрінде болады.

96. Жоғары сортты шайды өндіру үшін 2-3 жапырақтан жəне үстіңгі жарылмаған бүршіктерден тұратын флештер 

қолданылады.

97. Дайын шайдың құрамында шай сапасына əсер ететін органикалық жəне органикалық емес заттар кіреді. 

Олардың ең маңыздысына илеуіш заттар, кофеин, эфир майы, азотты жəне минералды қосындылар, көмірсулар, 

витаминдер жатады.

98. Шайды сақтау үшін көгеріп кетпеген, нан қорының зиянкестері жəне басқа да бөтен иістері жоқ, жылытылған, 

сондай-ақ жылытылмаған техникалық жарамды, құрғақ, таза жəне жақсы желдетілетін қоймалар пайдаланылады.

99. Тауарды кіргізер алдында қойма ғимараттары жөндеуден өткен жəне шайды қабылдау мен сақтауға дайын 

болуы керек. Төбе жабындысы, едені, жарылулар, саңылаулардың уақытылы жөнделуі, есік тықсырындағы жабылу 

тығыздығына аса назар аударылады.

100. Шайды қабылдауға қоймалардың дайындығын уəкілетті, материалдық-жауапты тұлғалар тексереді, акт 

жасалады.

101. Қоймаларды желдету кезінде шайдың сақталуын қамтамасыз ету үшін қосымша торлы есіктер ілінеді, ал 

желдетілетін жерлерге торлар орнатылады. Жылу берілмейтін қоймаларда желдеткіш саңылаулар қысқы кезеңге 

дайындық кезінде жақсылап жабылады жəне жылытылады.

102. Қоймалар мыналармен қамтамасыз етілуі қажет:

1) көрсетілген қажетті заттармен жəне жабдықтармен;

2) технологиялық картадағы қосымшаларда;

3)  температура-ылғалдылық  сақтау  тəртібін  бақылайтын  құралдармен  (термометрлер,  термографтар, 

гигрографтар, психрометрлер);

4) тауар қойғыштармен, баспалдақтармен, басқыштармен;

5)  қолданыстағы  нормаларға  сəйкес  қажетті  өрт  сөндіру  құралдары  жəне  автоматты  күзету-өрт  сөндіру 

дабылқаққышы;

103. Қоймаларда тазалықты сақтау үшін кіріс алдында төсеніштер, щеткалар, аяқ киім мен киімді тазалауға 

арналған сыпырғыштар болуы қажет.

104. Шай кез келген өртке қарсы деңгейдегі қоймаларда сақталады. 

105. Фанера жəшігіне немесе картоннан жасалған жəшікте оралған шайлар тез жанғыш болып саналады.

Сақтау кезінде шайды жанғыш заттардан сақтау қажет. Жанған немесе өрт орын алған жағдайда су немесе 

ауа-механикалық көбіртікті қолдану керек. Өрт сөндіру құралдары үнемі дұрыс жəне даярлық күйінде болады.

106. Шайды қоймалау қатар бойынша дұрыс тікбұрышты формада орнықты тұруын қамтамасыз етіп, саны мен 

сапасын сақтап, түсіру-салу жұмыстарында қажетті жағдайлар жасалып жəне сақтау кезінде сапасын бақылап, 

қойма ауданын дұрыс қолдана отырып, жасалады. Түсіру кезінде сорттардың ауысып кетуін болдырмау үшін шай-

ды өнімнің түрлері, сорты, өлшеп оралуы бойынша жеке-жеке қою керек.

Шайдың қатары шығару мерзімі бірдей (бір тоқсан аралығында), бірдей кепілденген сақтау мерзімімен, тауар 

қойғышта бірдей өлшемі жəне биіктігі бар бір немесе бірнеше топтамадан тұрады.

Шай салынған жəшіктер асфальтты едені бар қоймаларда еденнен 25-30 сантиметр биіктікте жəне ағаш едені 

бар қоймаларда еденнен 15 сантиметр кем емес биіктікте, сонымен қоса көп қабатты қоймаларда, 2-інші қабаттан 

бастап құрғақ, таза тауар қойғыштарға қойылады.

Шай салынған жəшіктер арасына 0,5 метрден кем болмайтын, құрылыс құрылымдары жəне қатарлар арасында 

0,5 метрден кем болмайтын орын қалдырылады.

Өрт  қауіпсіздігін  қамтамасыз  ету  мақсатында  шай  қатарларының  жоғарғы  жағы  мен  электр  желілері  жəне 

шамдардың арасы 0,5 метрден кем болмауы керек.

107. Шай сапасының сақталуын бақылау үшін ауа айналымын қамтамасыз ету жəне шайды қоймаларда қою 

кезіндегі  механизмдерге  қолайлы  болу  үшін  өрт  қауіпсіздігі  Ережесінің  талаптарына  сəйкес  қабырға  бойымен 

ұзынынан жəне көлденеңнен өтетін жер қалдырылады.

108.  Жаңбырлы  жəне  қарлы  ауа  райында  шайды  жүктеу  жəне  түсіру  жұмыстары  шай  салынған  жəшіктерді 

ылғалдан қорғайтын жаппаның астында (төбесі жабық жерде) жасалады. Сонымен қатар жүктеу-түсіру жұмыстары 

жүргізілетін есіктің қасында орналасқан қатарлар су өтпейтін қалың кенеппен жабылады.

109. Əрбір шай қатарына орналастырылғаннан кейін белгіленген тəртіп бойынша қатарларға тағылатын қатар 

заттаңбасы жасалады. Қатар заттаңбасына шайдың түрлері, сұрыпы, өлшеп оралуы бойынша орналастыру схемасы 

қойылады. Қатар заттаңбасы шайды қабылдау кезінде жабдықтаушы берген қабылдау актісі, жолдама құжаттары 

жəне өнім сапасына лабораториялық тексеріс нəтижесі негізінде толтырылады.

110. Жүктеу-түсіру жəне көлік, қойма жұмыстары бекітілген технологияны қатаң сақтап жүргізіледі.

Жүктеу-түсіру жəне қойма ішіндегі жұмыстарды орындау кезінде ыдыспен абайлап жұмыс істеуді қамтамасыз 

ету қажет. 

111. Шайдың көгеруі мен дəмінің жойылуына əкелетін сапасының төмендеуі жəне бұзылуының негізгі себебі – 

ылғалдылық. Сондықтан шайды сақтау кезінде ылғалдың артуына жол берілмейді.

Шайды сақтау кезінде қоймалардағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 70% аспауы керек. 

112. Сақтау кезінде шай сапасының сақталуын қамтамасыз ету мақсатында органолептикалық көрсеткіші мен 

ылғалдылық мөлшері, сонымен қоса тауар мен ыдыстың сыртқы жағдайы бойынша жүйелі тексеру жəне үнемі 

бақылау жасалады.

Шай сапасын тексеру жиілігі қойма ғимаратының үлгісіне полиэтилен-терефталатты ламинатты жабындылардан 

шайдың қапшық қойғыштарына арналған тақтайша жəшіктердің ішкі төсенішіне байланысты:

1) жылу берілетін қоймаларда сапаны тексеру сыртқы тексеріс кезінде сапа белгілері анықталса ғана жүргізіледі; 

2) жылу берілмейтін қоймаларда сақталғанда сапаны тексеру жазғы сақтауға ауысым уақытында жəне беру 

кезінде жүргізіледі.

3) полиэтилен-терефталатты ламинатты жабындылардан шайдың қапшық қойғыштарына арналған тақтайша 

жəшіктердегі импортталған шай(жоғары, бірінші, екінші сортты), нөмірлі отандық жəне жоғары сұрыпты шайлар 12 

мен 18 айдан кейін жəне жіберілгенде тексеріледі. 

113. Ылғалдылығы жоғары шай анықталса, қойманы жіті желдеткізеді. Қажет болса қалыпты ылғалдылықты 

сақтау мақсатында шайды шахмат реті бойынша қояды.

114. Шайды сақтау кезінде айына бір рет қойма ғимараты мұқият тазартылады. Жүйелі түрде қабырға, төбе, 

есік, баспалдақ, аралық, бағаналарды тазаланады. Шай сақталған қоймалардың едендерін жууға болмайды.

115. Қабылдау, жіберу, шай салынған жəшіктерді қайта қою жұмыстары кезіндегі əрбір атқарылған жұмыстан 

кейін қойма жиналуы жəне сыпырылуы керек. Сынған немесе біраз шытынаған жəшіктер анықталса, жөнделуі қажет.

116. Шайдың саны бойынша сақталуын қамтамасыз ету мақсатында бір жыл ішінде олардың бар екендігі туралы 

бақылау тексерістері (қайта санау, салыстыра тексеру) жүргізіледі. 

117. Шайдың сақтау мерзімі - 2 жыл.