№14 емтихан билеті

№14 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. 
   Медициналық экология және экологиялық физиология.
   

Экологиялық физиология – мекендеу ортасы мен табиғи географиялық жағдайларға байланысты организмнің тіршілік әрекеттерінде туындаған ерекшеліктерді анықтайды.

2. 
   Стресстік жағдайлардан шығу жолдары
   

• 
  Бірнеше сағат бойы үстел басында отырмаңыз, бірақ белсенді өмір салтын ұстануға тырысыңыз. Сіз жұмыстан үйге дейін жаяу бастай аласыз немесе кестеңізге спортты қосуға болады.
  
• 
  Сіз дәрумендерге бай тағамдарды жеуіңіз керек немесе витаминдер кешенін қабылдауға кірісуіңіз керек.
  
• 
  Сізге қандай да бір хобби немесе ойын-сауық түріндегі розетканы табу керек.
  
• 
  Режим орнатып, жеткілікті ұйқыға кірісу керек, әйтпесе жүйке жүйесі әлсіреп, тіпті ең кішкентай тітіркендіргіштерге де сезімтал болады.
  
• 
  Сондай-ақ, алкогольден бас тартып, кофе мен қатты шай ішіңіз.
  
• 
  Таза ауамен тыныс алыңыз, бөлмені жиі желдетіңіз.
  
• 
  Қажет емес ақпаратқа алаңдамас үшін жаңалықтар көп оқымаңыз.
  

• 
  Ойлаудың өзгеруі
  

Белгісіз жеке адамдар жиі қателеседі. Ессіздіктен олар өз мәселелерін растау үшін проблемалар іздейді. Оларға проблемалар қажет, әйтпесе олардың әлемінің көрінісі бұзылады. Стресстің алдын-алу маңызды мәселені шешеді: адамның қиындықтардан маңызды сабақтарын алуына кедергі болатын ойлау проблемалары бар.

Ойлауды өзгерту үшін психоаналитикпен жұмыс қолданылады. Бір күнде дүниетанымды өзгерту мүмкін емес. Адам өзін қабылдауды үйреніп, әр қателік үшін өзін кінәламауы керек. Алдын алудың осы кезеңінде ішкі ортаны қолдау маңызды: туыстарына қамқорлық жасау арқылы адам өзін сенімді және табанды сезінеді.

• 
  Позитивті ойлау арқылы жұмыс жасау
  

Ой - бұл өзіндік көзқарас, бұл адамның болашақ ақиқаты. Оларды тазарту керек: ол үшін адам стресстік жағдай кезінде өзінің іс-әрекетін түсініп, оның басында туындайтын тұжырымдарды ұстануды үйренуі керек. Ойларды бақылаусыз және негативті позитивпен алмастырмай, стрессті болдырмауға көмектеседі.

• 
  Физикалық ауыртпалықтар:
  

• 
  Йога және медитация
  

Медитация мен йога өзін-өзі сүйудің не екенін үйретеді. Бұл денеге және жанға алаңдаушылық. Үйлесімді табу және қуаныш әкелмейтін нәрсені қабылдауға деген ұмтылыс. Стресстік жағдайлардың алдын-алу тыныш және жайлы жағдайда өтеді.

3. 
   Су сапасының халық денсаулығына, ауруларына әсері
   

- судың биологиялық құрамына байланысты аурулар тобына;

- судың химиялық құрамына байланысты аурулар тобына.

Судың биологиялық ластануы адамдарда жұқпалы және паразиттік аурулар туғызатындықтан, эпидемиологиялық тұрғыдан қауіпті екендігі айтылды.

Судың химиялық құрамына байланысты ауруларды да (жұқпалы емес ауруларды) екі топқа бөледі:

- судың табиғи химиялық құрамына байланысты ауруларға;

- судың антропогендік химиялық ластануымен байланысты ауруларға.

Микроэлементтердің (йод, бром, фтор, селен, стронций, молибден, кобальт және басқалардың) биологиялық белсенділігі жоғары болғандықтан, олар адам ағзасында көптеген физиологиялық және зат алмасу үрдістерінің қалыпты жүруіне жағдай жасайды, минералдық заттардың алмасу үрдістеріне қатысады және түрлі биохимиялық реакциялардың катализаторы ретінде ағзадағы жалпы зат алмасуына әсер етеді.

Бірақ, ағзадағы микроэлементтердің мөлшері олардың қоршаған орта нысандарының құрамында (оның ішінде суда да) болуына тікелей байланысты болғандықтан, кез келген микроэлементтің суда немесе басқа орталарда жеткіліксіздігі, не артық мөлшерде болуы, адам ағзасының әртүрлі функцияларының бұзылуына немесе аурулардың пайда болуына әкелуі мүмкін.

Микроэлементтер жер қыртысында біркелкі тарлмағандықтан, белгілі бір аудандардағы су, топырақ және өсімдіктер құрамында олардың мөлшері жеткіліксіз немесе артық болады. Бұндай аудандар биогеохимиялық провинциялар деп аталады, олар табиғи және антропогендік болуы мүмкін, ал осы аудандардағы тұрғындар арасында микроэлементтердің жеткіліксіз немесе артық болуы себебінен пайда болған аурулар геохимиялық эндемиялар деп аталады. Бұндай аурулардың көбі су факторымен байланысты.

БДДҰ сарапшыларының адам ағзасына жүргізген тәжірибелерінің (1980) нәтижесі осыған ұқсас көріністі анықтады, бұл минералдану дәрежесі 100 мг/л дейін судың су мен минералды заттар алмасуына әсерінің негізгі механизмін сипаттауға мүмкіндік берді:

1. диурездің (қалыпты деңгеймен салыстырғанда, 20%-ға); ағзадағы сұйықтың және сарысудағы натрийдің концентрациясының жоғарылауы

2. сарысудағы калийдің концентрациясының төмендеуі;

3. ағзадан натрий, калий, хлоридтер, кальций мен магний бөлінуінің жоғарылауы.

Ресей ғалымдарының зерттеулері, құрамында минералды заттары аз суды пайдаланатын тұрғындардың түрлі ауруларға шалдығу қаупі жоғары болатынын көрсетті. Бұл гипертензия (артериялық қысымның жоғары болуы) мен коронарлық қан тамырларындағы өзгерістер, асқазан мен он екі елі ішектің жарасы, созылмалы гастрит, зоб, жүктілік кезеңіндегі туындайтын асқынулар, жаңа туылған нәрестелер мен сәбилерде пайда болатын сары ауру, анемия, сүйектің сынуы мен өсу үрдістерінің түрлі проблемалары (Мудрый И.В., 1999). Дегенмен де, осы аурулардың барлығы да дәл кальцийдің, магнийдің және басқа да маңызды элементтердің жеткіліксіздігіне байланысты ма әлде басқа факторларға байланысты ма, бұл әлі соңына дейін толық анықталмаған.

Кейде ағзаға заттардың жеткіліксіз деңгейде түсуінің салдары ұзақ жылдардан кейін ғана белгілі болады, бірақ жүрек-қан тамыр жүйесі кальций мен магнийдің жетіспеушілігіне едәуір жылдам жауап қайтарады. Кальций және/немесе магний жетіспейтін суды бірнеше ай пайдалану, бұған жеткілікті мерзім болып табылады (Е.Рубенович және басқалар., 2000).

Г.Ф. Лютайдың (1992) мәліметтері бойынша, Ресейдің Усть-Илим аймағындағы минералдануы төмен суды қабылдайтын тұрғындар зоб, гипертензия, жүректің ишемиялық ауруы, асқазан мен он екі елі ішектің жарасы, созылмалы гастрит, холецистит және нефрит сияқты аурулармен жиі ауыратыны анықталды. Жас балалардың дамуының баяулауы, бойларының өсуінде кейбір ауытқулар пайда болуы, жүкті әйелдерде – ісіну мен анемия және жаңа туылған сәбилердің жиі ауыратыны байқалды. Аурушаңдықтың ең төменгі деңгейі судағы кальций мөлшері 30-90 мг/л, магний – 17-35 мг/л, ал жалпы минералдануы – 400 мг/л шамасында (гидрокарбонаттар бар суда) болатын аймақтарда байқалған. Автор, осындай су адам ағзасы үшін физиологиялық нормаға жақын деген қорытындыға келген.

№15 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. 
   Кәсіби тіршілік - адам денсаулығын қалыптастыратын факторлардың бірі
   

Кәсіби аурулар кәсіпорындардағы санитарлық-гигиеналық ережелердің дұрыс орындалмауынан, шу, діріл, тағы басқа әсерінен пайда болады. Мысалы, шаң-тозаңы көп жерде жұмыс істеген адамның өкпесі пневмокониозға (өкпені шаң басу), ал радиоактивті препараттармен жұмыс істейтіндер сәуле ауруына шалдығады. Қатты дірілдейтін аспаптармен ұзақ уақыт жұмыс істеу тамыр неврозына (ангионеврозға) ұшыратады. Мал шарушылығындағы адамдар ауру мал арқылы түйнеме, маңқа, сарып, туляремия ауруын жұқтырып алуы мүмкін. Кәсіптік зиянды әсерлер тек Кәсіби ауруларды ғана емес, басқа аурулардың да пайда болуына әкеліп соқтырады. Жұмыс түріне қарай жұмыс күні мерзімін қысқарту, жыл сайын қосымша демалыс беру, жұмыс кезінде үзіліс жасау (15 – 20 мин), техникалық шараларды іске асыру – Кәсіби аурулардың санын азайтып, келешекте мүлдем жоюға мүмкіндік береді. Кәсіби ауруларды азайту үшін радиоактивті препараттармен, рентген кабинеттерінде, ыстық пештерде, тағы басқа жұмыс жасайтын адамдарды жұмысқа аларда және әрбір 6 – 12 ай сайын денсаулығын медициналық тексеруден өткізіп тұру қажет. Кәсіби ауруларға шалдыққандар әлеум. қамсыздандыру тарапынан жеңілдіктермен қамтамасыз етіледі. Кәсіби аурулар салдарынан уақытша еңбекке жарамсыз адамдарға берілетін жәрдем олардың үздіксіз еңбек стажына қарамастан табысының 100% мөлшерінде төленеді. Кәсіби аурулардан мүгедек болған адамдарға мүгедектік зейнетақы еңбек стажына байланыссыз белгіленеді.

Денсаулықты сақтау мен кәсіби ауруларды ескерту үшін қажет:

-ой және дене еңбегін дұрыс алмастыру;

-жұмыс кезінде шаршауды басатын қысқаша үзілістерді жасау;

-ұйқыға тәулігіне 8 сағаттан аз емес уақыт бөлу;

-рационалды тамақтану (адам ағзасын майлармен, ақуыздармен, көмірсутектермен, минералды тұздармен, дәрумендермен қамтамасыз етуі тиіс)

-жұмыс процессінде жұмыс істеу қарқынын ауыстыру қажет;

-тамақтанар алдында қолды сабындап жылы сумен жуу керек;

-жұмыс күнінен кейін душқа түсу керек;

-шылым шекпеу, спирттік, алкогольды ішімдіктерді және есірткіні қабылдамау.

Кәсіби аурулардың алдын алу факторларының бірі ретінде дене шынықтырумен айналысу болып табылады. Дұрыс ұйымдастырылған жұмыс күнінің, демалыс күнінің, дене жаттығуларымен және спортпен айналысу шаршауды, ағзаның түрлі ауруларға кері тұруының жоғарылауына маңызды ықпал етеді.

2. 
   Медициналық экология ғылымының маңызды проблемалары
   

3. 
   Адамдардың экологиялық бейімделу типтері туралы көз-қарас
   

Адамның жаңа ортаға бейімделуі - күрделі әлеуметтік - биологиялық процесс. Мұның негізінде организмнің қызметі мен жүйесі, сондай-ақ дағдылы мінезқұлқы жатады. Адамның бейімделуі – екі жақты процесс; жаңа экологиялық жағдайға адамның өзі ғана бейімделіп қоймай, бұл жағдайды өзінің мұқтаждығы мен қажеттілігіне ыңғайландырады, тіршілікпен қамтамасыз ету жүйесін жасайды.

Бұған үй, киім, көлік, инфрақұрылым, тамақ, т.б. жатады. Адамның бейімделуінің механизмдері әртүрлі. Сондықтан, адам қауымдастығына сәйкес мынадай түрлерін ажыратады: 1) биологиялық; 2) әлеуметтік; 3) этностық (әлеуметтің ерекше түретінде) бейімделу.

Бейімделу - тірі организмнің тіршілікті қамтамасыз ету жағдайларының өзгерістеріне ұзақ эволюциялық даму (филогенез) үрдісінде қалыптасқан және өзгеруге бейім, жекелік даму кезеңінде (онтогенезде) жақсаратын, бейімделу реакцияларының жиынтығы.

Бейімделу ағзаның әлемдегі жағдайлар мен жағдайларға бейімделуі. Адамның бейімделуі оның генетикалық, физиологиялық, мінез-құлқы мен жеке қасиеттері арқылы жүзеге асырылады. Бейімделу кезінде адамның мінез-құлқының сыртқы ортаға қатысты параметрлері реттеледі.

Адам бейімдеу Ол сондай-ақ қоршаған ортаға және оның тұрғындары үшін де бейімдеу тырысады басқа жеке тұлғалардың бейімделе, қарым-қатынас «адам-қоршаған орта», үйлесімділікке жету үшін экологиялық жағдайлары бар бір мезгілде тепе-қол тиіс фактісі табылған ерекшеліктері.

Бейімделу тұжырымдамасы. Бейімделу феноменін талдаудың екі тәсілі бар. Бірінші көзқарас бойынша, бейімдеу – денені тірі өзін-өзі реттейтін мүліктік, экологиялық жағдай оған әсерінен дәйекті өнімділікті қамтамасыз етеді, бейімделу дамыған қабілеттеріне қол жеткізілетін.

Екінші тәсілдің арқасында бейімделу – бұл адамның қоршаған ортаға бейімделу үдерісі.

№16 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. 
   Космостық факторлердің организмге әсері
   

– ұшу процессінен кейін, атмосфераның табиғи режимі бұзылады;

– атмосфераны және жер беті қабаттарын токсинді зымыран жанармайының

қалдықтарымен ластайды;

– атмосфераның озон қабатын бұзады;

– территорияларды ұшу аппараттарының қалдықтарымен, сынықтарымен

зақымдайды;

– қышқылды жаңбырдың жаууына себепші болады;

– ауқымды масштабта температураның жоғарылауына әсерін тигізеді.

Зымыранның апат болған жерінде тұратын 22605 халықтың 20011 адамына арнаулы түрде

медициналық бақылаулар өткізгенде, өте жоғары улану адамдар арасынан кездеспеген,

зымыранның бірінші және екінші апаты болған жерлерде тұратын адамдардың ескі дерттері

қозғаны ғана байқалды. Зымыран отындары мен радиационды сәулеленудің әсері адамдар

денесіне ешқандай әсер етпегені анықталды. Адамдардың көп ойлағандықтан, психоэмоциялық сезімдерді артқан.

Экологиялық зерттеулер күні бүгінге дейін жүргізіліп келеді. Зымыранның улы жанармайларынан айналаны қоршаған ортаға, адамдардың денсаулығына келтіретін зиян байқалмады деген қорытындыны арнаулы түрде тағайындалған комиссия жасады. Бұл шешім жергілікті тұрғындардың қозған жүйке жүйелерін басуға мүмкіншілік туғызды. Мезгіл-мезгіл бойы, яғни 3, 6, 12 айлар арасында, Қарағанды облысының Қарқаралы ауданының территориясы, ондағы тұрғындар арнаулы бақылаудан өткізіліп отырады.

Гептил адам ағзасына, қоршаған ортаға аса зиянды. Ресей ғалымдарының өзі оның зияндық

қуаты химиялық қарудікінен кем емес екенін жоққа шығармайды. Ол ауаға тез араласады, әсіресе, жел жақтан таралғанда аса қауіпті, көп аумақтың ауасын залалдауы мүмкін. Гептил топыраққа да, суға да, тіпті металл бетіне де сіңе береді. Болмайтын аз мөлшерінің өзі ауа, су, топырақ арқылы адам ағзасына әсер етеді. Оның ағзаны «мүжуі» білінбейді, ұзақ жылдарға созылады. Яғни гептилмен залалданған ағза арада бірнеше жылдар өткен соң да ауруға ұшырауы мүмкін. Ең қауіптісі – гептил ауада, суда, топырақта ыдырап, одан аса улы заттар бөлініп, таралып, сіңеді.

Ағзада жинақталып, жасушалық деңгейге дейін ене алады. Сондықтан да, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы оны аса қауіпті химиялық қосылысқа жатқызады. Міне, біздің елді басқадан бұрын осы гептил мәселесі алаңдатып отыр.

2. 
   Организмнің гомеостаз тұрақтылығындағы экожүйелердің әсері
   

Гомеостаз терминін алғаш рет 1926 жылы Вальтер Кэннон деген психолог енгізген.

Гомеостаз термині организмнің ішкі күйлерін бірқалыпты және тепе-теңдікте ұстап тұру үшін әр түрлі физиологиялық процестерді реттеуге қабілеттілігін білдіреді.

Тарихи қалыптасқан экожүйе жай ғана қосынды, яғни оның құрамына кіретін жекелеген организмдердің жиынтығы ретінде қарастырмауы тиіс. Сыртқы ортаның біршама тұрақтылығы жағдайында өзінің орнықтылығын сақтайтын бұл жүйе сыртқы ортадағы және экожүйенің өз құрамындағы алмастырулар нәтижесінде сан алуан өзгерістерге ұшырауы мүмкін.

Экожүйенің өзін-өзі сүйемелдеуге және өздігінен реттелуге қабілеттілігі гомеостаз деп

аталады. Гомеостаздың инегізінде кері байланыс принципі жатыр, оны популяция тығыздығының азықтық ресурстарға тәуелділігі мысаклында көрнекі түрде түсіндіруге болады. Егер өнім – датчикке ықпал ететін болса, кері байланыс пайда болады. Популяция тығыздығының оптимумнан әрі не бері ауытқуы нәтижесінде не туылым, не өлім – жетім артады, оның нәтижесі тығыздықтың оптимумға сәйкестендірілуі болады. Бұндай кері байланыс, яғни қалыты деңгейден нормадан ауытқушылықты кемітетін байланыс теріс кері байланыс деп аталады. Оң кері байланыс болса бұндай ауытқушылықты ұлғайта түседі. Экожүйенің гомеозтазы сақталу үшін әсіресе теріс кері байланыстың маңызы зор. Атап айтқанда, нақ осы байланыстың арқасында қоректік заттардың қорлануы мен босатылуы, органикалық қосындылардың өндірілу және ыдыратылу процестері реттеледі. Басқаша айтқанда, экожүйедегі эаттар айналымдары мен энергия ағындарының әрекетесуі өздігінен коррекцияланатын түзелетін гомеостаз құрады, яғни оны сақтап тұру үшін сыртқы басқарудың қажеттігі жоқ. Экожүйенің гомеостазы белгілі-бір аралықтарда ғана сақталады. Экожүйе теріс кері байланыс ықпалының шеңберінен шығып кеткен жағдайда оң кері байланыс күшіне енеді. Теріс кері байланыстың ықпал ету аймағын гомеостаздық үстірт түрінде кескіндеуге болады. Ол сатылардан тұрады; әр саты шегінде теріс кері байланыс әсер етеді. Датчиктегі өзгерістерге байланысты гомеостаз бір сатыдан екінші сатыдағы ауысуы мүмкін. Айталық, азықтық ресурстардың мөлшері артуы кемуі гомеостазды басқа деңгейге көшіреді. Ауыл шаруашылығы тәжірибесінде егіс өнімділігінің артуы көп жағдайда тыңайтқыштардың шамадан тыс берілетіндіктен, гомеостаз жүйесі теріс кері байланыс ықпалының жоғары шегінен шығып кетеді, соның салдарынан агроценозда егістік жерлердің тозуына әкеліп соғатын қалпына келмес өзгерістер басталып кетеді. Осылайша тыңайтқыштарға әуестену Орта Азиядағы көптеген мақта алқаптарының эрозияға ұшырауына әкеліп соқты.

3. 
   Ақпарат жетіспеушілігіне бейімделу
   

• Эмоционалды маңызды тітіркендіргіштердің жетіспеушілігі, әсіресе жас кезіндегі (сенсорлық депривация) көбінесе агрессордың жеке тұлғасының қалыптасуына әкеледі, ал агрессивтіліктің қалыптасуындағы осы фактордың маңызы физикалық жазалауға және басқаға қарағанда жоғары дәреже болып табылады білім беру терминдеріне зиянды факторлар.

• Сенсорлық оқшаулану жағдайында адам үрей мен галлюцинацияға дейін қорқынышты сезіне бастайды. Э.Фромм бірлік сезімнің болуын жеке тұлғаның жетілуінің маңызды шарттарының бірі деп атайды. Э.Эриксон адамға өзін басқа адамдармен (анықтамалық топпен), ұлтпен және басқалармен сәйкестендіру қажет, яғни «мен олар сияқтымын, олар менімен бірдей» деп айту керек деп санайды. Адамға өзін мүлдем танытпағаннан гөрі өзін, тіпті хиппи немесе нашақор сияқты субмәдениеттермен де сәйкестендірген жөн.

Сенсорлық депривация (латын тілінен аударғанда sensus - сезу, сезу және депривитация - айыру) - адамды эксперименталды мақсатта жүзеге асыратын визуалды, есту, тактильді немесе басқа сезімдерден, қозғалғыштықтан, қарым-қатынастан, эмоционалды тәжірибеден ұзақ, азды-көпті толық айыру, немесе нәтижесінде жағдай. Сезімтал депривация кезінде афферентті ақпараттың болмауына жауап ретінде белгілі бір жолмен бейнелі жадыға әсер ететін процестер белсендіріледі.

• Осы жағдайларда жұмсалатын уақыт артып келе жатқанда, адамдар төмен көңіл-күйге (летаргия, депрессия, апатия) ауыса отырып, эмоционалды лабильділікті дамытады, оны қысқа уақытқа эйфория, ашуланшақтық алмастырады.

• Эмоционалды жағдайлардың циклдік сипатына тікелей пропорционалды болатын есте сақтау қабілетінің бұзылуы бар.

• Ұйқының және ұйқының ырғағы бұзылады, гипнозды жағдайлар дамиды, олар салыстырмалы түрде ұзаққа кешіктіріліп, сыртқа болжанады және еріксіздіктің иллюзиясымен бірге жүреді.

Сонымен, қозғалыс пен ақпараттың шектелуі - бұл организмнің даму шарттарын бұзатын, сәйкес функциялардың деградациясына әкелетін факторлар. Осы факторларға байланысты бейімделу компенсаторлық сипатта болмайды, өйткені ол белсенді бейімделудің типтік ерекшеліктерін көрсетпейді және функциялардың төмендеуімен байланысты реакциялар ғана басым болып, нәтижесінде патологияға әкеледі.

№17 ЕМТИХАН БИЛЕТІ

1. 
   Экологиялық ауыртпалы жағдайдағы азықтануды ұйымдастыру
   

Жоғары экологиялық жүктеме жағдайында организмнің дәрумендерге, микроэлементтерге және тағамдық талшықтарға қажеттілігі артады.

Экологиялық стресс жағдайында тамақ дәстүрлі функциялардан басқа мыналарды қамтамасыз етуі керек:

1) асқазан-ішек жолында ксенобиотиктердің ассимиляциясының төмендеуі;

2) жасушалық және мүшелік деңгейдегі бөгде факторлардың қолайсыз әсерін әлсірету;

3) тропикалық тіндерге ластаушы заттардың денеден тез шығарылуымен тұндыру деңгейінің төмендеуі.

Асқазан-ішек жолдарындағы ксенобиотиктердің ассимиляциясы ішектегі тамақтың тұру уақытына, энтероциттік мембраналардың күйіне, ферментативті асқорытудың белсенділігіне, микробиоценоздың сипатына және диетаның химиялық құрамына байланысты. Әрбір қоректік заттардың қоршаған ортаның белгілі бір жағдайындағы тәуліктік мөлшері жеке физиологиялық қажеттіліктің мәндерін және бейімделу қажеттіліктері үшін жеке қоректік заттардың шығынын ескере отырып анықталуы керек.

Экологиялық стресс жағдайында тамақтануды ұйымдастыру мыналарды қамтиды:

1) диетаның күнделікті қоректік құрамын негіздеу;

2) қоректік заттар мен энергияның қажетті мөлшерін қамтамасыз ететін тамақ жиынтығын анықтау;

3) оңтайлы режимді және тамақтану жағдайларын таңдау.

Қоршаған ортаның ластануы қазіргі жағдайда тамақтануға әсер ететін факторлардың бірі болып табылады. Ластану деңгейі тамақтану проблемаларына негіз болады. Бұл мәселені бірнеше өлшемнен көруге болады.

- Бір жағынан тамақтану дегеніміз - қоршаған ортаның жағымсыз факторларының денсаулыққа әсерін азайту тәсілі.

- Екінші жағынан, қоршаған ортаның қарқынды ластануы жағдайында тамақ өнімдерінің өзі ластаушы заттардың әсер ету объектісіне айналады.

Рационалды тамақтану - қазіргі заманғы экологиялық жағдайдағы алиментарлы фактор

Рационалды тамақтану қазіргі заманғы экологиялық жағдайларда өте қажет. Қарқынды химиялық ластану жағдайында тамақтанудың мақсаты адам ағзасында зиянды химиялық заттардың жиналуын болдырмау болып табылады.

Рационалды тамақтану химиялық заттардың және басқа зиянды факторлардың организмге, негізінен зардап шеккен мүшелер мен жүйелерге теріс әсерінің әлсіреуін қамтамасыз етуі керек.

Қоршаған ортаның қиын жағдайындағы ұтымды тамақтану адам ағзасының қорғаныс және бейімделу қабілетін арттыруы керек.

Экологиялық қауіпті аймақтарда тұратын халық, сондай-ақ еңбек жағдайындағы жағымсыз факторлардың әсерінен болатын халықтың бөлігі арнайы тамақтану немесе терапиялық-профилактикалық тамақтануы керек. Бұл тағам белгілі бір талаптарға сай болуы керек:

- Оның құрамында қосымша дәрумендер болуы керек. Бұл жағдайда біз витаминдердің көп мөлшері туралы емес, шамамен 2-3 витамин туралы айтып отырмыз, және бұл ең алдымен аскорбин қышқылы, яғни С дәрумені, А дәрумені және тиамин.

- Тағам құрамында аминқышқылдарының цистеин мен метионин, тирозин және фенилаланин, триптофан сияқты кешендері болуы керек.

- тамақтану организмде биологиялық белсенділігі жоғары осындай қосылыстардың түзілуін қамтамасыз етуі керек. Ең алдымен, бұл В12 дәрумені, холин, пиридоксин.

- Қауіпті аймақтардағы тамақтану және емдік-профилактикалық тамақтану құрамында желе түзетін әсер ететін және жоғары сорбциялық қасиеттері бар метоксил топтары бар және ауыр металдарды, радиоактивті заттарды, автотоксиндерді және басқа да улы заттарды шығаруға ықпал ететін пектинді заттармен байытылуы керек. организмнен қосылыстар.

- заманауи жағдайда сілтілі диеталар, диеталар көкөністер, жемістер, сүт өнімдерін қосуға байланысты кеңінен қолданылады. Магний концентрациясының жоғарылауы диетаның бұл түрінде маңызды рөл атқарады. Магний организмнің канцерогендік қасиеттері бар заттардың әсеріне төзімділігін арттыруға көмектесетіні анықталды. Магнийдің барлық өнімдерінің антиарциногендік қасиеттері емес, тек бұршақтың құрамындағы формалары мен қосылыстары бар екенін ескеру қажет.

Экологиялық қауіпті аймақтарда тұратын халыққа метионин аминқышқылының көп мөлшері бар өнімдерді кеңінен қолдану ұсынылады. Бұл аминқышқылы трансметилдену процестеріне қатысады және бауырдың детоксикация қызметін қамтамасыз етеді. Метионин сүт және ашытылған сүт өнімдері мен сүзбеде жеткілікті мөлшерде кездеседі. Бірақ сүт өнімдерін тағайындау кезінде адам ағзасының ас қорыту жүйесінің ерекшеліктерін, сүтке төзімділікті ескеру қажет; сүзбе қолдану көрсетілген бе. Тұтастай алғанда, оңтайлы жағдайдағы сүттің күнделікті тұтынуы шамамен 500 мл, сүзбе және ашытылған сүт өнімдері - шамамен 100 г болуы керек.

2. 
   Кәсіби аурулар мен профилактикалық шаралар