18 наурыз 2016 ж жұма

15

18 наурыз 2016 жыл

Ќазаќтыњ сары даласы да кењ, тілі де бай.

                                                                                     М.Ж¦МАБАЕВ.

 Бетті єзірлеген  Мнауара ЌАБДРАХМЕТОВА

     "Сμз єлемінде" жарияланѓан материалдарѓа ќатысты ой бμліскен

белсенді оќырмандарымызѓа алѓысымызды айтамыз.  Ойѓа ой ќосыњыз,

пікірталасќа сіз де ќатысыњыз, ќ±рметті оќырман!

К‰нтізбеге ќатысты ж±мбаќтар

"Ќостанай тањы" газеті соњѓы

кездері єрт‰рлі айдармен оќыр-

мандарѓа сан алуан таќырыптар-

да аќпарат беріп ж‰р. Єсіресе

"Ќостанай аќшамы" танымдыќ-

таѓылымдыќ, кμњілашар ќосым-

шасынан ќызыќты д‰ниелерді

оќи аламыз.

Осы ќосымшадаѓы "Сμз

єлемі" бетінен (№153) "Сен са-

лар да мен салар, атќа жемді кім

салар" деген шаѓын маќаланы

ќайта-ќайта оќыдым. М±ндаѓы

"салар" сμзі ќазаќ тіліндегі "сал"

етістігініњ есімше т±лѓасы сияќ-

ты кμрінеді. Шындыѓында

м±ндаѓы ‰ш рет ќайталанѓан "са-

лар" сμзініњ соњѓысы ѓана

етістік, алдыњѓы екеуі есім сμз.

Ол: "басшы", "бастаушы", "бас-

тыќ" деген маѓынадаѓы парсы

сμзі. Жоѓарыдаѓы ќазаќ мєтелі

"Мен бастыќпын, сен бастыќсыњ,

атќа жем салып, ќызмет ететін

кім болмаќшы" деген мєнді деп

аяќтаѓан.

Осыѓан орай μз пікірімді

білдірмек болдым.Ол ‰шін ѓылы-

ми кітаптарѓа ж‰гіну керек бо-

лып, ауылдаѓы кітапханаѓа бар-

дым. Кітапханашы білімді,

тєжірибелі маман екен. Оѓан тіл

білімі туралы сμздіктер керек

екенін айттым. Ол мені ертіп,

сμредегі кітаптарды кμрсетті.

Ќаншама єрт‰рлі сμздіктер жай-

ТАНЫС С¤ЗДЕР Т¤РКІНІ

ЌАНАТТЫ С¤З

Айран ішкен ќ±тылар,

шелек жалаѓан т±тылар

"

Мешін" сμзініњ

маѓынасы ќандай?

Биылѓы жылдыњ атауы "мешін" сμзі т‰ркі тілдес халыќтарда

мешін, мєчін, бμчін, биджєн, пічін т.с.с. болып айтыла береді.

Мешінніњ тиянаќты маѓынасы жоќ. Арабтар майм±н, маймыл деп

жазады. Ќытайдыњ м‰шелді бейнелейтін медальдарында мешін

маймыл т‰рінде кμрсетілген. Зерттеушілердіњ кμпшілігі "маймыл"

дейді, дегенмен басќаша да т‰сініктер де бар. Ертедегі телеуіттер

мешінді ќарѓыс атып хайуан болып кеткен адам дейді. Телеуіттіњ

"йыл" деген м‰шелді бейнелейтін суретінде 12 хайуанныњ суреті

салынѓан. "Йылда" мешін алдында алты ж±лдызы бар адам т‰рінде

кμрсетілген. Алты ж±лдыз ‡ркерді бейнелейді. Алтайлыќтар мен

ќалмаќтар мешін деп, ал монѓолдар мечін деп ‡ркерді айтады. Таѓы

бір суретте мешін – кеудесінен тμменгі жаѓы жоќ, домаланѓан адам.

Телеуіттердіњ ±ѓымындаѓы мешін маѓына жаѓынан ќазаќтыњ ме-

шеліне жаќын. Ќазаќша мешел – μз аяѓымен ж‰ре алмайтын адам.

Мешел – мєсіл (масыл) деген сμзден шыќќан. Мешін – пішін деген

сμз болуы да м‰мкін. Мешінді т‰ркі тілдес халыќтар пішін, бічін,

бєчін деуі осы жорамалды растайды. Олай болса, мешін – адам

т‰ріндегі, адам пішінді хайуан. Ќазаќ тілінде адам пішінін "м‰сін"

деп те айтады. Маймылды мешін демей, ќиялдан шыќќан фанта-

зиялыќ хайуан деп т‰сіндіру керек. Єрт‰рлі халыќтарда ондай ой-

дан шыѓарылѓан хайуандар кездеседі, мысалы, екі басты жылан,

кентавр, кербалыќ, т.б. (М.Исќаќовтыњ "Халыќ календары" кітабы-

нан).

ПІКІРТАЛАС

Оќыдым, айтарым да бар...

нап т±р. Керек кітабымды алып,

‰йге келіп, аќтаруѓа кірістім.

Іздегенімніњ бєрі бар екен. Бєрін

таптым.

Осыѓан орай мен μз ойымды,

пікірімді ѓылыми т±рѓыда

дєлелдеп кμрсем.

Ќазаќ тілініњ т‰сіндірме

сμздігінде (2008 ж.) "сал" сμзініњ

тμрт т‰рлі мєн-маѓынасын бер-

ген.  Ќазаќ єдебиеті тілініњ

сμздігінде бес т‰рлі маѓынасы

кμрсетілген. Екі сμздіктен алын-

ѓан "сал" сμзініњ мєн-маѓынала-

ры бірдей, ±ќсас. Б±л сμздіктен

мысалѓа ќатысты бір ѓана ере-

жені келтіремін.

Ол: "Етістіктіњ т‰біріне есім-

шеніњ -ар, -ер, -р ж±рнаѓы жал-

ѓану арќылы болжалды келер

шаќ жасалады. Ол істіњ іске асу-

ына к‰мєндануды білдіреді" де-

лінген. Осы ереже мєтелдегі "сен

салар да, мен салар, атќа жемді

кім салар" дегендегі "сал"

етістік, -ар есімшесініњ болжал-

ды келер шаќ тудыратын

ж±рнаѓы. Сондыќтан маќала-

даѓы бірінші, екінші "сал" сμзі

есім сμздер. Ол "басшы", "бастау-

шы", "бастыќ" деген ±ѓымды

білдіреді деген пікірге келісе

алмаймын. Енді б±л маќал-мєтел

ќалай туѓан деген с±раќќа ќара-

пайым ќазаќы сμзбен жауап бе-

рейін.

Б±л маќал-мєтел ата-бабала-

рымыздыњ μмірден, бастарынан

μткізгендіктен туѓан. М±ныњ ту-

уына себеп болѓан нєрсе ерін-

шектік, жалќаулыќ, тіл алмау-

шылыќ. Атасы баласына: "Ба-

лам, атќа жем салшы" десе, ба-

ласы: "єже, атќа жем салшы"

десе, єжесі: "келін, атќа жем

салшы" деп бір-біріне сілтейді.

Атќа жемніњ салынбауы басты

болѓандыќтын емес, еріншек-

тіктен, жалќаулыќтан, тіл ал-

маудан туып отыр. Осы маќал-

мєтелге ±ќсас: "Ит итті, ит

ќ±йрыѓын ж±мсайды" деген

сияќты маѓынасы таѓы бар.

"Сμз єлемі" бетін дайындаѓан

Мнауара Ќабдрахметова "тіл

мєселесі туралы ойларыњызды,

пікірлеріњізді жазыњыздар", –

дегендіктен μз ойымды білдіріп

отырмын. Тіл мамандары бар,

білімді, тєжірибелі ±стаздар

бар. Меніњ б±л ойым газет

бетінде жарияланып жатса,

μзгелер де бєлкім μз ойын

білдіре жатар.

Ќазаќ тілі ата-бабаларымыз-

дан ќалѓан бай, таза тіл. Оны осы

ќалпында саќтай білу кейінгі

±рпаќќа парыз. (Маќала ќысќар-

тылып беріліп отыр)

Кμкенєки ЄБДІЛДИН,

ењбек ардагері, ќарт ±стаз.

Мєскелеу ауылы.

ОЌУШЫ ОЙЫ

Ана тілім – байлыѓым

Ќазаќ тілі – мен ‰шін бір ‰лкен тау тєрізді. Ол тіпті шыњына

шыѓу μте ќиын Гималай тауынан да ‰лкен. Ол таудыњ ‰стіне μрме-

лей бастасањ, ќызыќтыра т‰седі. Одан єрі биікке шыѓа бергіњ ке-

леді.

Ќазаќ тілі – анамныњ тілі. Єрбір адам ананыњ с‰тімен бірге ана

тілін бойына сіњіреді. Ана с‰ті ќандай аќ, таза болса, біздіњ тіліміз

де сондай  таза болуы керек. Сонда ѓана басќалар  бізге сыйластыќ-

пен ќарайды. Сонда ѓана басќа елдермен тереземіз тењ болады.

Ќазаќ тілі – сарќылмас асыл ќазынамыз. Ата- бабаларымыз ќазаќ

тілін асыл м±ра ретінде бізге ќалдырып кетті. Біздіњ міндетіміз –

ќазаќ тілін ары ќарай кμркейтіп,  д‰ниеж‰зіне таныту деп ойлай-

мын.

 Аяжан АЙМАНОВА,

    Т.Єубєкіров атындаѓы жалпы негізгі

 білім беретін мектебініњ 3-сынып  оќушысы.

Арќалыќ ќаласы,

Жалѓызтал ауылы.

" Ш ы ж - б ы ж "   д е г е н і м і з   н е ?

" Ш ы ж - б ы ж "   д е г е н і м і з   н е ?

" Ш ы ж - б ы ж "   д е г е н і м і з   н е ?

" Ш ы ж - б ы ж "   д е г е н і м і з   н е ?

" Ш ы ж - б ы ж "   д е г е н і м і з   н е ?

 

Ќазаќтыњ "мыњ сіз-бізден бір шыж-быж артыќ" деген сμзін ес-

тулеріњіз бар болар? "Шыж-быж" деген сμздіњ маѓынасы ќандай?

"Шыж" деген сμз жеке т±рѓанда "отќа ќатты ќызып, шыж етті"

деген маѓынада ќолданылады. Ал ќос сμз т‰рінде ќуырып пісірген

таѓам деген маѓынаны білдіреді. "Шыж-быж" – ќазаќтыњ ±лттыќ

таѓамы. Єдетте жылќы сойылып жатќанда, ќасапшылар ќуырдаќ

дайын болѓанша, жењіл таѓам дайындайды. Шыж-быж соѓымныњ

б‰йрегі мен шарбы майын отќа ќаќтап  шала пісіру арќылы дайын-

далады. Б±л сμздіњ ауыспалы маѓынасы "к‰йіп-пісті", "ќатты ашу-

ланды" дегенді білдіреді.

ЌЫСЌАША

Ел ішінде "Айран ішкен ќ±тылар, аяќ жалаѓан т±тылар" деген

н±сќасы да айтылады. Б±л сμз тіркесі "айып-кінєсіз, наќаќтан жа-

залауѓа душар болды", – деген маѓынада ќолданылады.

¤ткен заманда екі ±ры болыпты. Екеуі бір ‰йге ±рлыќќа т‰ссе,

єлгі ‰йдіњ айраны бабымен ±йытылѓан екен. Єлділеуі айранды ішіп

ќойыпты да, екіншісіне тек шелектегі ж±ѓыны тиіпті. Шелекті

жалап отырѓанда, ‰й иелері келіп ќалып, ±стап алыпты.  ¦сталып

ќалѓаны: " Мен тек шелекті ѓана жалап едім", – деп аќталыпты. ‡й

иелері ±рыныњ бозарѓан сиќына ќарап: " Айран ішкен ќ±тылар,

шелек жалаѓан т±тылар", – деген екен.

"Ќанатты сμз – ќазына" кітабынан.

Келеді ‰лкен алып аузын ашып,

Ж‰реді он екі аяќ ќадам басып,

Отыздан єрбірінде саусаѓы бар,

Ќ±тылмас ешбір адам одан ќашып.

М±ндаѓы:  алып – жыл, аяќ –

ай, саусаќ – айдаѓы к‰н.

Жаралѓан бір маќ±лыќ – ‰лкен

жайын,

¤зі обыр, басы жетеу, ќолы он екі.

Отыздан саусаѓы бар ќол бас сай-

ын,

Жиырма тμрт ќ±лаѓы бар бір басында.

Біреуі аќ, біреуі кμк, екі кμзі,

Ќимылдар ќарыны мен арќасында.

М±ндаѓы: жайын – жыл, бас

– аптадаѓы к‰н, ќол – жыл-

даѓы ай, саусаќ – айдаѓы к‰н,

ќ±лаќ – тєуліктегі саѓат, кμздер

– К‰н мен Ай.

Атасы мен анасы,

‡ш ж‰з алпыс бес баласы,

Он екі ауыл шамасы,

Отыз ор дуадаќ,

Бес балаќ сан,

Елу екі ќараќшы.

Б±л ж±мбаќтыњ жауабын μзіњіз тауып

кμріњіз.

  ОЙЛАН, ТАП!

«Қызда  қырық  шырақты  бақыт 

бар» дейтін халқымыз, қонақ болып 

барған үйінде қызды төрге отырғыза-

ды. Сол ырыстың жұғыны қыз отыр­

ған  төрде  қалады  деп  ырымдайды.

Сондай­ақ «қызда оттай ыстық мей-

ір бар, қыз қонақ боп барған үйінде 

төрде отырса, бойындағы мейірі сол 

отбасына сіңеді» деген сенім болған. 

***

Жолаушылап  келе  жатқан  адам 

бір  үйге  сусын  ішуге  түсетін  бол-

са,  сол  үйдің  есігіне  тура  беттеп 

келіп,  аттан  түспейді.  Үй  иесі  сырт­

қа 

шыққанда, 

амандық­саулық 

сұрасқан  оң,  атының  оң  жағынан 

түседі  және  үйді  айналмайды.  Ал 

ниеті  жамандар  баса­көктеп  кіреді..  

Ағайын­туыс,  дос­жарандар  ақ  пе­

йілмен үйдің оң жағынан келіп, үйге 

оң аяқпен кіреді.

***

Үйге кіріп келе жатқан қонақ абай-

сызда сүрініп кетсе, үй иесі марқай-

ған  түрмен  төрінен  сыйлы  орын 

ұсынады.  Мұның    түп  төркіні  «үйге 

күтпеген жерден байлық келеді, бақ 

дариды» деген ырымды білдіреді.

***

Ежелгі  салт  бойынша    алыстан 

арнайы  қонаққа  келген  жас  баланы 

үйден құр қол қайтармайды. Бұл –«сә-

бидің меселі қайтпасын, көңілі қалма-

сын, жүрегі суымасын, келер бақыты-

ның беті қайтпасын, үйде оттай ыстық 

ықыласы қалсын» дегендік. Егер сәби 

үй  иелерінен  суық  рай  көріп,  кейіген 

кейіппен  қайтса,  «бұл  шаңырақтан  – 

бақ,  төрден  –  бақыт,  дәннен  –  ырыс 

кетеді» деп ырымдалады.

***

Үйде отырған қонақты саусақпен 

санамайды.  Малды,  қолға  түскен 

тұтқындарды  ғана  саусақты  шо-

шайтып  санайды.  Сондай­ақ,  мола, 

зираттарды  саусақпен  көрсетпейді. 

Аңдамай  көрсете  қалған  жағдайда 

саусақтарды  түгел  тістеп  шығатын 

болған.

***

Қонақ  қонған  түні  мал  төлдесе, 

қонаққа  киіт  кигізіп,  «ақжолтай  қо-

нақ» деп, құрметпен шығарып сала-

ды. «Құтты қонақ келсе, қой егіз та-

бады» деген сөз осындайдан шықса 

керек.

***

Дастархан  қос  қабатталған  бол-

са, қонақ келгенде оның тұйық жағын 

төрге қаратып, оң бетін келтіріп жая-

ды. Бұл «дастархан оң болмай, ісің-

де жол болмайды» дегенді білдіреді.

***

Қонақтың  пышағы  немесе  бәкісі 

дастарханмен  бірге  жиналып  кет-

се,  қайтарып  берілмейді.  Қонақ  ет 

тураған  соң,  пышағын  өзі  сүртіп, 

қынына  салып  алуы  керек.  Егер 

дастарханмен  бірге  жиналып  кетсе, 

пышағын  сұрамайды.  Сұраса,  «қы-

рық пышақ боп өштеседі» деп жори-

ды.

***

Сый табақпен екі кәрі жілік бірге 

тартылса,  қонақ  қуанады.  «Оң  жол 

болады, байлық келеді, бақ дариды» 

деп  ырымдайды.    Қонақ  жіліктерді 

еттен тазалап, мүжіп, өзі алып кетеді 

де, үйінің босағасына іліп қояды.

...көк тұңғиығын қақ жарып бір гуіл өтеді...

...тәнін тазартқан пенделердің Түйсігі түрленеді;

...жанын пәктеген кісілердің Санасы сәулеленеді;

...парасатын Риялаған тұлғалардың Ақылы нұрланады;

...рухын ізгілеген Жәуанмәрттің Жүрегі нәрленеді;

...төрт түліктен Әз дыбысын естіген Қой үркеді, суда жүзген 

Балық сезіп, бір аунап түседі;

...Көк құты көзін ашады;

...Қап тауының Көк құсы аяғын жерге басады;

...Көк өгіз қара жерді бір мүйізінен екінші мүйізіне ауыстырады;

...кеудесін қақ жарып, Көк атаның Күні шығады;

...кеудесін қақ жарып, Жер ананың Көгі шығады;

...кеудесі беріш қара тасты қақ жарып, Су шығады;

...кеудесі қуыс желмаяны керіп, Жел шығады;

...қиғағы бергек қу жақты серпіп, Сөз шығады;

...жатырды жарып төл шығады;

...емшекті тесіп Сүт шығады;

...Жаратушы Ғаламға бір жылдық ризық шашады;

...тіршілік атаулыға Жан бітеді;

...жерімізге жаңа жыл – Наурыз келеді.

   Армысыздар, үлкен­кіші ағайын!

Мақсаты, мәні:

ТЕПЕ-ТЕҢДІК.  Ұлыс  тойы 

Күн мен Түн, Қыс пен Жаз тепе- 

теңдікке  келген  сәттен  бастап 

тойланады.  Осыған  сәйкес  нау-

рыз тойы жаратылысты қоршау-

шы күштердің, алдымен Табиғат 

пен Қоғамның, екіншіден, Ел мен 

Елдің, үшіншіден, Қоғамдағы әлеу-

меттік топтардың тепе-теңдігінің 

сақталуын талап етеді.

ИГІЛІК.  Наурыз  тойы  қарсаңында: 

«Бұлақ көрсең көзін аш»  деп қаумаласқан 

жігіттер бастаулардың көзін ашып, қария-

лар: «Атаңнан мал қалғанша тал қалсын»  

деп бұлаққа май құйып, өсімдіктерге ақ 

бүркеді. Сөйтіп, табиғаттың өсіп-өнуіне 

жағдай жасалады.

ЖАҢАРУ. Мал төлдеп, жер көктеп, дү-

ние жаңарады. Осыған сәйкес, адамдар 

да  шашын  алып,  сақал-мұртын  күзеп, 

жуынып,  шайынып,  ақ  көйлек  пен  су 

жаңа киінеді. Тазару үшін «Малым – жа-

нымның садағасы, жаным – арымның са-

дағасы» деген асқаралы түсінік бойынша, 

әр адам өткен жылына есеп беріп, ары 

алдында арылады.

Наурыз сөздік:

ОТАМАЛЫ  –  15  наурызда  кіріп,  17 

наурызда шығатын амал. Бұл амалдың 

жақсылық пен жамандыққа бағынуына 

қарай халқымыздың: «Отамалы, от алған-

ша, керегенің басын шот алғанша», «ота-

малы, отамалыдан қалған ата малы»  деп 

берген мінездеме мәтелі бар.

ҮТ – саңылау, тесіктен үйге түскен күн 

сәулесінің тозаңдануын қазақ үт кірді деп 

есептейді. «Үт кірді, үйге құт кірді» деген 

қазақ  мәтелінде  күн  нұрының  жердегі 

тіршілікке жасар игі әсерін бейнелейтін 

үлкен мән бар.

Наурыз тілек:

Қазан аузы жоғары! Ақ бол, сүт бол, 

Наурыз! Дән бол, құт бол, Наурыз!

Келiнiмдi  кердең  қылма,  ибалы  ет, 

Нау рыз,  Қыздарымды  сырдаң  қылма, 

сырғалы ет, Наурыз!

Байларыма тойым бер, Наурыз! Ба-

лақаныма ойын бер, Наурыз!

Билерiмдi  салиқалы,  сабырлы  қыл, 

Наурыз!  Халқыма  қалқан  азаматымды 

қарағайдай тамырлы қыл, Наурыз! 

Ұлықтарым  кiшiк  болсын,  Наурыз, 

кiшiлiгi жоғары күшiк болсын, Наурыз!

(«Ұлық болсаң кiшiк бол» деген, «кiшiк 

болмасаң күшiк бол» деген) . 

Әкiреңдеген әкiмнен сақта, Наурыз, 

қодыраңдаған әркiмнен сақта, Наурыз! 

 Неге әз-Наурыз  деп  

атайды?

Халықтың  ежелгі  наным-сенімінде 

наурыздың алғашқы үш күнінде жер-көк-

ті жарып ерекше дыбыс (гуіл) естіледі. 

Мұны тек қана жұмақтан шыққан қой, сол 

арқылы оны бағып жүрген қойшы ғана 

естиді. Бұл күні бүкіл табиғатқа, тіршілік 

иесіне,  өсімдік,  жан-жануарға  ерекше 

сезім, қуат, қасиет нұры құйылады. Сол 

себепті, халқымыз «Әз болмай, мәз бол-

майды» деген.

Ұлыстың ұлы күні деп неге 

атаған?

Бұл жөнінде мынадай аңыз бар: Бір 

күні Нұх пайғамбардың кемесі Қазығұрт 

тауына келген сәт-те жердің бетін жай-

лаған топан су кері қайтады. Сол сәт жер 

бетіне табаны тиген барлық тіршілік ие-

лері көк аспаннан түскен қасиетті қазан-

нан бірге дәм татады. Содан, бұл күнді 

– ұлыстың ұлы күні деп жариялайды.

Наурыз неге жыл басы?

ТМД Астрономия геодезия қоғамы-

ның толық мүшесі Ж.Сахиев: 

«Жеріміз Күнді бір айналып шығатын 

мерзім – жылдың шартты түрде үш – үш 

айынан: наурыз, сәуір, мамыр – көктем, 

маусым, шілде, тамыз – жаз, қыркүйек, 

қазан, қараша – күз, желтоқсан, қаңтар, 

ақпан – қыс мезгілдері болып бөлінетіні 

баршамызға аян. Астрономия ғылымын-

да бұл нақтылана түседі. Көктем наурыз-

дың 22–інен, жаз маусымның 22–інен, 

күз  қыркүйектің  23–інен,  қыс  желтоқ-

санның  23–інен  басталады.  Ендеше, 

Жаңа  жылымыздың  дәл  22  наурыздан 

басталуы жыл мезгілдерінің астрономия 

заңдылығымен де дәл келеді».

Бұл мейрам басқа 

халықтарға да тән бе?

Көне мейрам Наурызды әлемнің көп 

халықтары тойлаған, қазір де тойлайды. 

Сондықтан да оны халықаралық мейрам-

деп те атауға болады. Наурыз мейрамын 

ежелгі гректер «патрих», бирмалықтар «су 

мейрамы», тәжіктер «гүл гардон», 

«бәйшешек»,  «гүлнаурыз»,  хо-

резмдіктер  «наусарджи»,  татар-

лар «нардугаш», буряттар «сагаян 

сара», соғдылықтар «наусарсыз», 

армяндар «навасарди», чуваштар 

«норис  ояхе»  деп  әрқилы  атап, 

тойлаған. 

Рим  республикасында  біздің 

дәуірімізден бұрынғы VIII ғасыр-

дың  орта  шенінен  бастап  қол-

данылған  күнтізбеде  Жаңа  жыл 

наурыз айынан басталып, қазіргі 

күнтізбелерінде  әлі  күнге   дейін 

сақталған.  Римдіктер  жылдың 

бірінші  айын  соғысқа  тиым 

салушы құдай Мартиустың атымен 

март деп атаған. 

Көнедегі Русьте де христиан діні қа-

былданғанға дейін Жаңа жылды бірінші 

март күні қарсы алу дәстүрі болған. Бұл 

күні Русь халқы мынандай әдет – ғұрып-

тар жасаған: 1. Құт құдайының құрметіне 

деп шырақтар жағып, оны шие ағашта-

рына ілген. 2. «Түрлі аурулар мен пәле 

– жаладан сақтайды» деген ырым, сенім 

бойынша дастарқан басына жиналған әр-

бір шаруаның алдына үш бас сарымсақ 

пен столдың нақ ортасына бетін шөппен 

жапқан 12 тал пияз қойған. 

Наурыз  күні  ертедегі  грек  патша-

сы  алтын  тағынан  түсіп,  өзі- н е 

ұнаған қызметшісіне бір күн өз 

орнын  берген.  Байырғы  Иран 

патшасы әділ уәзіріне өз ша-

панын сыйға тартқан. 

 

Наурызнамадан  бір  үзік  сыр

Қонақ дегенде...

Жыл басында:

Жыл басында Нұр жауған түн – Қызыр түн.

Жыл басының алғашқы суы – Қарғын.

Жыл басының қары – Ақша қар, Құс қанаты.

Жыл басының алғашқы күні – Ұлыстың ұлы күні.

Жыл басының алғашқы желі – жыл айналып жеткен Алтынкүрек.

Жыл басының алғашқы төлі –Дүбір аяқ.

Жыл басының бірінші сүті – Уыз.

Жыл басының бірінші құсы – Жылқышы торғай, Нәуірізек.

Жыл басының бірінші көгі – Бәйшешек, Наурызшешек.

Жыл басының бірінші асы – Наурыз көже.

Жыл басының бірінші тілегі – Ауызды ақтан айырмасын, қызылды уақтылы 

көрсетсін!

Жыл басының бірінші құттықтау сөзі – Жасың құтты болсын!

Жыл басының бірінші белгісі – Көрісу

Жыл басының бірінші сәлемі : Ұлыс бақты болсын!Төрт түлік ақты болсын!  

Ұлыс береке берсін! Пәле-жала жерге енсін!

Жыл басының бірінші нысаны – Самалық айту

Жыл басының бірінші сый тағамы – «Ұйқыашар»

Жыл басының алғашқы сыйлықтары – «Діреткізер», «Селтеткізер»

Ұлыстың ұлы күні:

16

«Ел-елдің бәрі жақсы, өз елің бәрінен жақсы»

жүктеу/скачать 11,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: