1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
Қазақ халқының шығу тегі. Этногенез
жүктеу/скачать 151,79 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 31Қазақ халқының қалыптасуы (31-36) АСЕМ
| 30.Қазақ халқының шығу тегі. Этногенез
Қазақтар мен сақтар, ғұндар, үйсіндер, қаңлылар, сарматтар, т.б. тайпалар арасында этногенетикалық байланыс бар. Кейбір ғалымдардың пікірінше, үйсін тайпалары мен кейінірек қалыптасқан қазақ этносының арасында тікелей байланыс бар, бұл өмір салтының ортақ белгілерінен көрінеді. Бұл мал шаруашылығының көшпелі өмір салты, киіз үйді тұрғын үй ретінде пайдалану, кешенді шаруашылық (мал және егіншілік), сүт және ет азықтандыру, астықтан нан пісіру, т.б. Сонымен қатар, әлеуметтік-әлеуметтік құрылымында ұқсастық бар. Ғалымдар қазақ халқының тікелей қосылуы түркі этногенезінің басталуын білдіреді деп есептейді. Түркі дәуірінің шаруашылық және мәдени өмірінің үлгілері кейіннен көптеген түркі халықтарына (қазақтар, қырғыздар, қарақалпақтар, башқұрттар, ноғайлар, алтайлар, тувалар, түрікмендер) ортақ болды. Қазақстан аумағы әр түрлі этностардың қоныс аударуына үнемі ұшырап отырды. Қарқынды этникалық араласу, әсіресе ғұндардың, одан кейін түркі тайпаларының ұлы қоныс аудару дәуірінде және моңғол шапқыншылығы дәуірінде қазақтардың сыртқы келбетінде өзіндік ізін қалдырды. Сонымен қатар, аласапыран этно-көші-қон процестері кезеңінде қазақтардың ата-бабалары басқа этнос өкілдерімен араласып, көбіне оларды өз этникалық тобына сіңістірді. XIY - XY ғасырларда Қазақстан жерінде және шекаралас аймақта бірнеше мемлекеттер өмір сүрді: Ақ Орда, Моғолстан, Әбілқайыр хандығы, Ноғай Ордасы. Бұл мемлекеттердің тұрғындары өзбектер, өзбек-қазақтар, моғолдар (моғолдар) және ноғайлар деп аталды. Қазақ халқының қалыптасуы xv ғасырдың екінші жартысы мен xvi ғасырдың басы аралығында тәуелсіз Қазақ хандығының құрылуымен аяқталды. Қазақ хандығында рулық сана бірте-бірте әлсіреп, қазақтарға ортақ этникалық сана нығая бастады. Сонымен «қазақ жері», «қазақ мемлекеті», «қазақ елі» деген ұғымдар пайда болды. 31Қазақ халқының қалыптасуы (31-36) АСЕМ Қaзaқ хaлық бoлып қaлыптaсу үшiн өтe көп тaрихи кезеңдердeн өтугe турa келдi, жәнe қaлыптaсу өтe ұзaқ ғaсырларғa сoзылды. Зерттеушілeрдің айтуыншa, қaзaқ жеріндe Қoлa дәуірi( Андрoн, Бeғазы-Дaндібай мәдениеттерi) мeн Тeміp дәуіріндe өміp сүpген тайпaлap (сaқ, сaрмaт т.б) ирaнтілділеp өміp сүpгeн. Қaзaқ хaлқының қaлыптacуы сaқ тайпалaрынaн жалғaсып- үйcін, қaңлы тайпалаpы жалғaсты. Бұл туpалы қытaй деректеріндe "Өзi сaры, көзi көк, атжaқты сaқ тайпалаpы үйcіндердің арасындa жүp" көрсетедi. Қaзақ жерi түгeл біртұтаc мeмлeкет- Түрiк қағанатының құрaмындa болған. Келeсi Бaтыc Түріk қағaнаты 603 жылы, Түргeш қaғанаты 704-756 жж, Қapлұқ қағанаты 756-940жж. Қазaқ халқының тaрихын 2ге бөліп қарaстырамыз. Біріншісі: үнді-еуропалық, екіншісі: түркілік. Б.з.д 1 ғасырда ғұндардың жартысы қаңлылармен көршілес болады. Қазақ елінің қалыптасуында екі мемлекеттің рөлі зор болды. Біріншісі – Қарахан мемлекеті, екіншісі – Қыпшақ хандығы. Соның нәтижесінде этникалық процесс жаңа кезеңге аяқ басты. Қыпшақ тілі қазақ тілінің негізі болды, осылайша қазақтың өзіне тән бейнесін қалыптастырды. Өз жерлерінің саяси оқшаулануына байланысты Қазақстанның ежелгі тайпалары бірлік пен бірлікке ұмтылды. Осылайша үш этноэкономика пайда болды. Үш жүз құрылды. Бұл ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз. Ұлы жүз Сыр бойынан бастап Жетісу жерін алды. Орта жүз Орталық Қазақстанды және солтүстік-шығыс бөлігін алып жатты. Кіші өзеннің орны Сырдың төменгі ағысы, Каспий теңізінің жағалауы, Арал теңізінің жағалауы болды. жүктеу/скачать 151,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|