1.Қазақстан аумағындағы мемлекеттер; (1-6) Амангелдиева
Қазақ халқының материалдық мәдениеті
жүктеу/скачать 151,79 Kb.
|
DOC-20230105-WA0155.
- Бұл бет үшін навигация:
- 40.Көшпелі қазақтардың баспаналары, ыдыстары
| 39.Қазақ халқының материалдық мәдениеті.
Қазақ халқының баспанасы – материалдық мәдениеттің тамаша ескерткіші. Ол көлемі мен дизайны бойынша ерекшеленетін қыс және жаз болып екіге бөлінді. Жазда қазақтар жеңіл көшпелі баспаналарда, қыста тұрақты жылы бөлмелерде: «ағаш үй», «жер үй», «қара там» деген жерде тұрды. Киіз үй – ағаш пен киізден жасалған жиналмалы тұрғын үй, «кереге» – қаңқадан (ағаш тордан), шар тәрізді күмбезден – «шаңырақтан» және радиалды реттелген сырықтардан (уық) тұратын. Киіз үйдің көлемі қанаттары – арқан (кереге бөліктері) санына байланысты болды. 12 қанаттан тұратын киіз үйдің ауданы 100-120 шаршы метр болатын. М 12, -15, -18 – арқан киіз үйлер 12 ғасырдан бері бар. 19 ғасырдың басына дейін. Әрбір тор (кереге) ортасында иілген 36 тақтай – «сағанақ» тұрады. Торлар екі түрлі болады: шағын төртбұрышты торлы массивті итарқалардан – «тор ешкілер» және үлкен торлы жіңішке итарқалардан – «жел ешкілер». Киіз үйдің кіреберісі, әдетте, оңтүстікке қарайды, тік бұрышты ойық тәрізді. Қос есіктер жиі ойылған. Киіз үйдің торлы қаңқасына құрақ төсеніш – шымшы төселген. Кілемшелердің үстіне киіз үйдің қаңқасы киізбен жабылған. Күмбездің ортасынан жерге дейін киіз үйге туырлықтар, шаңырақтан қораның түбіне дейін үзік-үзік тігілген. Киіз жамылғылар денеге арқандармен және өрнекті ленталармен бекітілді – белдеу.Киіз үйдің күмбезі ілулі кілемдермен, жолақтармен және түрлі-түсті жүн жіптерден жасалған шашақтары мен қылшықтары бар ленталармен безендірілген. 40.Көшпелі қазақтардың баспаналары, ыдыстары Қазақ халқының баспанасы – материалдық мәдениеттің тамаша ескерткіші. Ол көлемі мен дизайны бойынша ерекшеленетін қыс пен жазға бөлінді. Жазда қазақтар жеңіл көшпелі баспаналарда, қыста тұрақты жылы бөлмелерде: «ағаш үй», «жер үй», «қаратам», «шошала» деген жерде тұрды. Киіз үй – ағаш пен киізден жасалған жиналмалы үй. Ол «кереге» – қаңқадан (ағаш тордан), шар тәрізді күмбезден – «шацырактан», радиалды реттелген «уық» сырықтардан тұрды. Киіз үйдің көлемі қанаттары – арқан (кереге бөліктері) санына байланысты болды.Он екі қанаттан тұратын киіз үйдің ауданы 100-120 шаршы метр болды. Он екі, он бес, он сегіз төрлі киіз үйлер 12 ғасырдан бері бар. 19 ғасырдың басына дейін олар кездесуді тоқтатты. Әрбір тор (кереге) ортасында иілген отыз алты тақтай – «сағанақ» тұрады. Торлар екі түрлі болады: жұқа төртбұрышты торлы массивті итарқалардан – «торкез» және үлкен торлы жіңішке рейкалардан – «желкез». Киіз үйдің кіреберісі, әдетте, оңтүстікке қарайды, тік бұрышты ойық тәрізді.Қос есіктер жиі ойылған. Киіз үй қаңқасының торларына құрақ – шымшы төсеніш төселген. Кілемшелердің үстіне киіз үйдің қаңқасы киізбен жабылған. Күмбездің ортасынан жерге дейін киіз үйге туырлықтар, шаңырақтан күмбездің түбіне дейін үзік тігілген. Киіз жамылғылар шанаққа арқандармен және өрнекті ленталармен бекітілді – белдеу. Киіз үйдің күмбезі ілулі кілемдермен, жолақтармен және түрлі-түсті жүн жіптерден жасалған шашақтары мен қылшықтары бар ленталармен безендірілген. жүктеу/скачать 151,79 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|