Ферментативті катализдің механизмі. Ферменттердің жіктелуі. Гидролазалар, лиазалар, трансферазалар және окисдоредуктазалар класының негізгі өкілдеріне жалпы сипаттама
Дәріс жоспары:
Ферменттер, жалпы қасиеттері.
Ферментативті катализдің механизмі.
Ферменттердің номенклатурасы және жіктелуі.
Гидролазалар.
Лиазалар.
Трансферазалар.
Оксидоредуктазалар.
Фермент
Ферменттер – арнайылығы бар нәруыздар, жасушаларда түзіліп, химиялық үрдістерді тездетуге қабілетті биологиялық катализаторлар.
«Фермент» термині «fermentum» - ашытқы латын сөзінен шыққан. Ағылшын тіліндегі әдебиеттерде «энзим» сөзі пайдаланылады, грек тілінінен «en zyme» – ашытқыда деген мағына береді.
Ферменттердің жалпы қасиеттері:
1. құрылысының күрделілігі (ферменттер химиялық табиғаты нәруыз болғандықтан, нәруыздарға тән барлық қасиеттерді көрсетеді, алайда олардың құрылысы күрделірек болады);
4. ағзада жайлы жағдайда әсер етеді ( tо 37-45о, қысым 1 атм.);
5. активтілігін реттеуге болатын заттар (фермент пен субстрат концентрациясы, орта рН-ы, температура, эффекторлар).
Ферменттің нәруыздан айырмашылығы активті орталығының болуында, активті орталығы арқылы фермент өз субстратын танып, онымен байланысып, реакцияны тездетеді.
Активті орталық – ферменттердің беткі жағына орналасқан амин қышқылдарының функционалды топтарының белгілі бір шектелген кеңістікке шоғырлануы.
Субстрат – фермент әсер ететін зат.
Құрылысының күрделілігі
Активті орталықта функциясы жағынан ерекшеленетін 2 аймақ бар:
Активті орталықта функциясы жағынан ерекшеленетін 2 аймақ бар:
Активті орталық Субстраттық аймақ (фермент өз субстратын тани алады, байланысады)
Катализдік аймақ (химиялық реакцияның сипатын анықтайды)