төмен деңгейлі ойлау дағдылары жоғары деңгейлі ойлау дағдылары
Есте сақтау
Түсіну
Қолдану
Талдау
Бағалау
Жасау
Тану
•анықтау
Еске түсіру
•алып шығу
Түсініктеме беру
•нақтылау
•басқа сөзбен айту
•ұсыну
•аудару
Мысал ретінде көрсету
•иллюстрация
•мысалмен дәлелдеу
Жіктеу
•санаттау
•санатқа жатқызу
Қорытындылау
•абстрактілеу
•жалпылау
Қорыту
•қорытындылау
•экстраполяция
•интерполяция
•болжау
Салыстыру
•қарсы қою
•салғастыру
•сәйкестендіру
Түсіндіру
•модель жасау
Орындау
•жүргізу
Іске асыру
•пайдалану
Саралау
•ажырату
•айыру
•назарға алу
•іріктеу
Ұйымдастыру
•үйлесімдерін табу
•ықпалдастыру
•қысқаша шолу
•грамматикалық талдау
•құрылымдау
Қосымша жазу
•ажыратып талдау
Түзу
•болжам жасау
Жоспарлау
•құрастыру
Өндіру
•құру
(2-кесте Андерсон мен Кратволдан алынған, 2001, 67-68-беттер).
Оқу мақсатын тұжырымдау үшін етістік (әрекет) және объект (әдетте зат есім) қолданылады.
Етістік әдетте алға қойылған танымдық үдеріске (онымен байланысты әрекет) қатысты.
Объект оқушылар алады немесе қалыптастырады деп күтілетін білімді сипаттайды (Anderson and Krathwohl, 2001, pp. 4–5).
1
Дәріс 15 Оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың халықаралық моделдері
Оқушылар қабілетін бағалаудың халықаралық бағдарламасы — (ағыл：Programme for International Student Assessment，фр: Programme international pour le suivi des acquis des élèves, қысқаша PISA) Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) 2000 жылдардан бері үш жылда бір ұйымдастыратын әлем елдері арасында 15 жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын тексеру мен бағалаудың халықаралық бағдарламасы.[1] PISA бағдарламасының мақсаты білім берудің әдіснамасы мен нәтижесіне пайдалы әсер ету болатын. Аталған бағдарлама қазіргі әлемде оқушылар қабілетін тексеру мен бағалаудың ең ықпалды жобасы болып отыр.
Функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында анық көрсетілген. Қазақстан оқушылары TIMSS, PISA, PIRLS халықаралық салыстырмалы зерттеулеріне қатысуда.
TIMSS халықаралық зерттеуінің негізгі мақсаты – әртүрлі елдердегі білім жүйесі мен орта мектеп оқушыларының жаратылыстану-математикалық дайындық деңгейін салыстырмалы бағалау және осы дайындық деңгейіне әсер ететін факторларды анықтау. TIMSS халықаралық зерттеуі 4 және 8 – сынып оқушыларының математика мен жаратылыстанудан білім сапасын бағалайтын төртжылдық мерзіммен (1995, 1999, 2003, 2007, 2011, 2015) өткізілетін зерттеу. Зерттеуге 63 елден аса әлем елдері қатысады.
PISA үш жылдық мерзіммен өткізілетін білім беру ұйымдарында 15 жастағы білім алушылардың математикадан сауаттылығын бағалауға арналған Халықаралық зерттеу. Оқушылардың білім жетістіктерін зерттеу негізгі үш бағыт бойынша жүзеге асырылады: математикалық сауаттылық, жаратылыстану сауаттылығы, оқу сауаттылығы.
PIRLS зерттеуі – бастауыш сынып оқушыларының мәтінді оқу және түсіну сапасын зерттеуге арналған. Халықаралық жоба бесжылдық мерзіммен өткізіледі (2001, 2006, 2011, 2016) 2015 жылы Апробациялық зерттеуі, ал 2016 жылы негізгі зерттеуі өткізіледі.
Зерттеу кезінде білім алушылардың білім жетістіктігімен қатар, бағдарламаға қатысатын елдердің ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін факторлар қарастырылады. Бұл жиынтық сұрақтар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудан бастап, отбасында баланың дамуына қажетті жағдай жасауға кешенді баға беріледі.
Зерттеу нәтижелері отандық білім берудің төмендегі негізгі проблемаларын көрсетіп берген:
1.Оқушылардың түрлі мәтіндер мазмұнын түсінуі мен өзіндік ойлау қабілеттерінің жеткіліксіздігі;
2.Оқушылардың математикалық құзыреттілігін сипаттайтын тәжірибелік дағдылардың жеткіліксіздігі;
3.Күнделікті өмірдегі жағдайларды түсіндіруге арналған жаратылыстану-ғылыми түсініктерді қолдану дағдыларының, алған ақпараттарды сын тұрғысынан бағалаудың, болжамдар жасау мен өз көзқарасын негіздеу деңгейінің жеткіліксіздігі.
Білім беру ұйымдарының оқу процесіндегі жоғарыдағы кемшіліктердің себептері:
1.оқу-тәрбие процесінде оқушылардың жеке қызығушылықтарының жеткілікті ескерілмеуі, жеке тұлғаға бағытталған жұмыстардың кемшіліктері;
2.мұғалімдердің әлеуметтік практиканы қалыптастыратын зерттеу іс-әрекетін, жеке білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын технологияларды жақсы меңгере алмауы.
Осындай халықаралық салыстырмалы зерттеулер негізінде білім беру сапасын бағалау жүйесін іске асыру бізде де кезек күттірмейтін мәселенің бірі.Сондықтан әлеуметтік даму деңгейді анықтайтын түрлі зерттеулерге қатысу өзіңді бағалаудың негізгі көзі болып табылады.
«Некрасов гимназиясы» мемлекеттік мекемесінде 2015 жылдың 23 сәуірінде «TIMSS-2015» халықаралық зерттеуі өткізілді.
«TIMSS-2015» халықаралық зерттеуін ұйымдастыру және өткізу туралы бұйрық алған күннен бастап, іс-шаралар жоспары бекітіліп, нұсқаулық бойынша жұмыстар жүргізілді. Халықаралық зерттеуге 4-сыныптан 24 оқушы,8-сыныптан 22 оқушы қатысты.
Мектебіміздің аталмыш жобаға қатысуы стратегиялық жоспарымызды дамытуға негіз болды деп айта аламын. Себебі оқулықтан алынған білім мен қоршаған орта заңдылықтарымен негізделген тапсырмаларды талдаған кезде айырмашылықтарға көз жеткіздік Зерттеу нәтижесінде алған мәліметтер еліміздің білім сапасы мен әлемдік білім беру жүйесіндегі орны жөнінде мәліметтер алдық. Сонымен қоса, мектебіміздің зерттеуге қатысуы әлем елдеріндегі оқушылардың оқу жетістіктеріне қойылатын талаптар жайлы және оқулықтар, бағдарламалар бойынша күрделі аналитикалық мәліметтер алуда, ойлануға мүмкіндік берді.
УƏЖДІ ӨСІРЕТІН ФАКТОРЛАР
УƏЖДІ ӨШІРЕТІН ФАКТОРЛАР
түрлі оқыту мен оқу əдістерін
пайдаланатын белсенді мұғалім
негізінен өзі сөйлейтін немесе лекция
оқитын мұғалім
көп оқушыны қамтитын белсенді
тапсырмалар
аз ғана оқушы қатысатын немесе мүлде
қатыспайтын тапсырмалар
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев «бізге ойшыл, жауапты, елін сүйетін азаматтар қажет. Мұның барлығы тек тәрбиемен беріледі… Тәрбие беру ісінде мектеп ата-ана жауапкершілігі жөнінде айтады, ата-ана мектепке сілтейді. Дұрысында, тәрбие үшін барлық жауапкершілік жүгі отбасына да, мектепке те жүктелуге тиіс. Мұғалімнің рөлін білімді тек қана PISA үш жылдық мерзіммен өткізілетін білім беру ұйымдарында 15 жастағы білім алушылардың математикадан сауаттылығын бағалауға арналған Халықаралық зерттеу. Оқушылардың білім жетістіктерін зерттеу негізгі үш бағыт бойынша жүзеге асырылады: математикалық сауаттылық, жаратылыстану сауаттылығы, оқу сауаттылығы.
PIRLS зерттеуі – бастауыш сынып оқушыларының мәтінді оқу және түсіну сапасын зерттеуге арналған. Халықаралық жоба бесжылдық мерзіммен өткізіледі (2001, 2006, 2011, 2016) 2015 жылы Апробациялық зерттеуі, ал 2016 жылы негізгі зерттеуі өткізіледі.
Зерттеу кезінде білім алушылардың білім жетістіктігімен қатар, бағдарламаға қатысатын елдердің ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін факторлар қарастырылады. Бұл жиынтық сұрақтар оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастырудан бастап, отбасында баланың дамуына қажетті жағдай жасауға кешенді баға беріледі.
Зерттеу нәтижелері отандық білім берудің төмендегі негізгі проблемаларын көрсетіп берген:
1.Оқушылардың түрлі мәтіндер мазмұнын түсінуі мен өзіндік ойлау қабілеттерінің жеткіліксіздігі;
2.Оқушылардың математикалық құзыреттілігін сипаттайтын тәжірибелік дағдылардың жеткіліксіздігі;
3.Күнделікті өмірдегі жағдайларды түсіндіруге арналған жаратылыстану-ғылыми түсініктерді қолдану дағдыларының, алған ақпараттарды сын тұрғысынан бағалаудың, болжамдар жасау мен өз көзқарасын негіздеу деңгейінің жеткіліксіздігі.
Білім беру ұйымдарының оқу процесіндегі жоғарыдағы кемшіліктердің себептері:
1.оқу-тәрбие процесінде оқушылардың жеке қызығушылықтарының жеткілікті ескерілмеуі, жеке тұлғаға бағытталған жұмыстардың кемшіліктері;
2.мұғалімдердің әлеуметтік практиканы қалыптастыратын зерттеу іс-әрекетін, жеке білім беру бағдарламаларын жүзеге асыратын технологияларды жақсы меңгере алмауы.
Осындай халықаралық салыстырмалы зерттеулер негізінде білім беру сапасын бағалау жүйесін іске асыру бізде де кезек күттірмейтін мәселенің бірі.Сондықтан әлеуметтік даму деңгейді анықтайтын түрлі зерттеулерге қатысу өзіңді бағалаудың негізгі көзі болып табылады.
