тапсырмаларды орындап, талдау керек

144 
2. Воронина Т.С., Мальцева Н.Л., Стародубова В.В. 
Искусство Возрождения в Нидерландах, Франции, Англии. 
М., 1994
3. Рутенберг В.И. Титаны Возрождения. СПб., 1991 
4. Соколов В.В. Европейская философия XV-XVII вв. М., 
1984 
5. История искусств стран Западной Европы от Возрождения 
до начала ХХ в. М., 1995 
6. Гвардини Р. Конец нового времени\ Феномен человека. М., 
1993 
7. Шпенглер О. Закат Европы. Очерки морфологии мировой 
истории/ Пер. С нем. М.: Мысль, 1993. Т.1; 1998. Т.2. 
8. Ғабитов Т.Х.... Мәдениеттану. Алматы, 2005 ж. 
 
 
Тақырып 12.
 Орыс мәдениеті – мәдениеттің 
православиелік типі 
Дәріс 12. 
1.Ресейлік мәдени типтер орыс мәдениетінің пара-
парлығы жайлы мәселелер.
2.Русь пен Ұлы Дала мәдениеті.
3. Орыс социалистік мәдениетінің ерекшеліктері. Ресей 
мәдениетінің болашағы. 
Дәрістің мақсаты: 
 Студенттерге орыс мәдениетінің
қалыптасу ерекшелігі мен оның әлемдік мәдениеттегі орны 
мен ролін анықтау, Ұлы Дала мәдениетімен байланысын 
түсіну.
Дәрісті өткізу формасы
: ақпараттық 
Терминдер:
православия, икона, соборлық, акмеизм, 
суперматизм, кубизм. 
1. Ресейлік мәдени типтер орыс мәдениетінің пара-парлығы 
жайлы мәселелер.Ресей мемлекетінің негізгі шекарасы 

145 
анықталып, болашақ ұлттың және ұлттық тілдің этномәдени 
негіздері ІХ ғасырдан бастап қалана бастады. «Русь» 
терминінің мағынасы жөнінде ғалымдар арасында пікірталас 
қалыптасқан (сурет 1).
Шығыс славяндарының бірігуін Х ғасырда христиан 
дінін қабылдау жеделдетті. ХV ғасырда Москва мемлекетінің 
құрылуы Ресей феномені қалыптасты. Ежелгі Шығыс 
славяндарының материалдық мәдениеті: ескерткіштері, 
мифологиясы, салт-дәстүрлері,наным-сенімдері.
Ежелгі славяндардың дүниеге көзқарасы мифтік сипатта 
қалыптасты. Жер, Күн, жаңбыр, өзен және т.б. табынды.
“Ресей” атауының шығу тарихы
ХV-ХVІІғ.ғ.
-Русь
-Русь жері
- Мәскеу мемлекеті
-Ресей патшалығы
-Ресей
1721-1917ж.ж.
-Ресей
империясы
- Ресей
1917-1991ж.ж.
- Ресей
Кеңестік
Федаритивті
Социалистік
республикасы
1992ж.
- Ресей
Федерациясы
Сурет 1 
Ежелгі славян дүниетанымында әлем үш бөліктен 
тұрады: аспан, жер және жер асты әлемі. Хғ.-ХІғ Киев Русінің 
мәдениеті Византиямен тығыз байланысын орнатуының 
нәтижесінде христиандық салт-дәстүрлерінің негізін қалады.
Шығыстық хритиандық дәстүрде бейнелі символикалық 
әсемдікке безендірілген шіркеу, театрланған храмдық іс-

146 
әрекеттер, салтанатты ғұрыптары ежелгі орыстарды баурап 
алды. Православия бағыты саяси және рухани тұрғыдан 
біріктірді. 
Орыс православиесі грек сенімі, ежелгі діни сенімі және 
орыс халықтық дәстүрі негізінде қалыптасты. Православиелік 
– пұтқа табынушылық синкретизм қалыптасты.
Сонымен қатар, ежелгі дәстүрлер: хороводтар, оттан 
секіру, гүл шоқтарын ілу мәдениеттанушы М.М.Бахтиннің 
пікірінше, әлемді қабылдаудың карнавалдық белгілері болып 
табылады. 
Су перілері, домовой, орман иесі және т.б. сенді. 
Н.Бердяев бұл құбылысты христиан дінінсіз православие деп 
атады. 
Монахтық идеал жоғары орын алды. Ұжымдық иемдену 
соборлық мағынасын білдірді. Кедейлік жоғары құндылық, ал 
байлық оған қарсы қойылды.
Киев Русінің рухани құндылықтары
Негізгі
құндылықтар
Христиан
діні. 
988ж.
Христиандық
мораль
Монастрлар
салу
Я.Мудрый
“Орыс
шындығы”
Әліппелер
Кириллица,
Глаголица
Жылнамалар
Діни-
христиандық
өнер
Икона
жазу, 
әдебиет

147 
Сурет 2 
Кедейлік құдайдың адамның күнәсін жуу үшін жіберілген 
жаза деп түсіндірді 
2.
Русь пен Ұлы Дала мәдениеті. Шығыс мәдениетi 
ортағасырлық Батыс Еуропа мәдениетiне өзiнiң ықпалын 
тигiзгендiгiн мойындата алды. Ортағасырларда өнер 
саласында сәулет және мүсiн өнерi ерекше дамуды. «Роман» 
стилi Рим мәдениетiнен мирасқорлық деген мағынаны бередi, 
(ХI-ХIII) сәулет, мүсiн өнерiнде пайда болып, көрнектi, 
әсерлiгiмен, үлкендiгiмен, геометриялық шарттылық, домбал, 
дөрекi, монументальдық ескерткiш болып табылады.
Омск, Орынбор, Уральск, Семей т.б. қалаларда
тiлдердi меңгерiп, тонографиялық жер өлшеу iсiн оқыды. 
Орынбор, Омск, Сiбiрде кадет корпустары
ашылды, онда қазақ феодал-ақсүйектер балалары оқыды, 
әскери iлiммен қатар, олар Ресейдiң жалпы
тарихын, орыс және Батыс Европа әдебиетiн, физика, 
философия негiздерiн, математика зоология т.б. пәндердi 
оқыды
(сурет 3).
Киев Русінің мәдениетінің қалыптасуына ықпал
еткен факторлар
-Табиғи
ресурстар;
- қала;
- қолөнер,
зергерлік,
егіншілік,
аңшылық,
балық аулау.
- Византия;
- Батыс Европа,
Шығыс,
Солтүстік;
- Ұлы Дала
Мәдени, сауда
байланыстары
Халықтық
аңыз, 
ертегілер.
Тұрмыс,
Мораль,
Дәстүр,
Салт.

148 
3.
Орыс мәдениетінің орталықтандырылуы. Мәдени 
реформалар. Ресейді батыстандыру орыс мәдениетінің 
«алтын» және «күміс» ғасырлары. ХVІІІ-ХІХ ғасырлар Ресей 
мәдениетіндегі түбірлі өзгерістерді басынан өткізген уақыт 
аралығы болды.
Бұл кезең феодалдық қатынастардан капиталистік 
қатынастарға ұласуы мен орыс ұлттық мәдениеттің 
қалыптасуы кезеңінің аяқталған дәуірі болды. Петр І 
реформаларынан байқайтынымыз, Ресей Европа елдеріне 
жақындау үшін бар мүмкіндіктерін жасады. 
Оның 
нәтижесінде 
әлеуметтік, 
экономикалық, 
құндылықтық және адамгершілік негіздерінің өзгеруі болды.
Бұл крепостнойлық құқықты жою, өнеркәсіптік төңкеріс, 
Ресейдің әлемдік рынокқа енуіне жағдай жасады.
Жаңа дәуір ресей қоғамындағы құндылықтық жүйенің 
өзгеруі сауатты тұрғындарыдың дәстүрлі, теологиялық 
дүниетанымының орнын рационалдық сана ауыстырды. 
Шіркеу рухани басшы ролінен айырыла бастады.
Мәдениет және тұрмыс, дворяндардың, буржуазияның, 
интеллигенцияның 
құндылықтық 
бағдары 
европалық 
мәдениетке бет бұрды. Рухани салада білім, кітап басу, өнер 
дамыды.
Халықтық мәдениет дамыды. Көркемдік мәдениетте 
барокко, классицизм, реализмде басты тақырып – Адам 
болды. Адам-әлеуметтік, биологиялық тіршілік иесі ретінде 
оның даралығы туралы ғылымда, дінде түсіндіріп бере 
алмайтын құпия деп санады.
Күміс ғасыр- бұл әйгілі суретшілер, жазушылар, ақындар, 
кескіндемешілер,композиторлар, актерлар, философтардың 
орыс мәдениетіне үлес қосқан дәуір болды. Бұл кезең реализм 
мен романтизмнің, ғылым мен ұшқыр қиялдың, шындық пен 
арманның, бұырнғы мен бүгіннің синтезі болды. 
 
Сурет-4. Орыс мәдениетіндегі бағыттар:
1 конструктивизм 
Қоршаған ортаны 

149 
құрастыру/әйнек, металл және 
т.б./ 
2 Кубизм
өнердегі бағыт/П.Пикассо/ 
3 Суперматизм 
Геометриялық 
фигураларыдың әр түске 
боялуы/К.Малевич/ 
4 Акмеизм /герк.akme – 
гүлдену/ 
Әдебиет ағымы /Н.Гумилев, 
С.Городецкий/поэззияны 
мистикадан тазарту. 
5 Символизм 
Әдебиетте көркемдік бейнені 
символдармен 
бейнелеу/А.Блок, А.Белый/ 
Орыс социалистік мәдениетінің ерекшеліктері. Ресей 
мәдениетінің болашағы (сурет 5).
Ресей мәдениетінің дамуы және болашағы
Құбылыстар
Позитивті
Негативті
- Халықтың тарихи жадын қалпына
келтіру;
-Діни мәдениетті қалпына келтіру;
- Кеңестік дәуірдегі идеялардан
тазару;
- Бұрмаланған қайнар бастауларға
оралу;
- мәдени оқшаулануды жеңе білу.
- Мәдениетке мемлекеттің қолдауының
төмендігі;
- Кеңестік дәуірдегі ұжымдық көмек,
Достық және адамгершіліктік
құндылықтарды жалғастыра алмауы;
- “жабайы” нарық жағдайында
мәдениеттің коммерциялануы;
-Бұқаралық мәдениеттің адам
санасының төмендеуіне ықпалы;
-мәдениет саласындағы қылмыстың
өршуі, қарым – қатынас этикасының
бұзылуы.
Сурет 5 

150 

жүктеу/скачать 2,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: