2. Тақырыбы: Көру талдағыштың физиологиясы

№4 дәріс Талдағыштар физиологиясы. Талдағыштардың жалпы қасиеттері. Көру жфне сомалық-сенсорлық, есту,тепе-теңдік, иіс, сезу, дәм сезу талдағыштары және олардың бөлімдері

• ҚазҰМУ Қалыпты физиология кафедрасы 2014-2015 оқу жылы 2 курс, «Жалпы медицина» факультеті

Дәріс жоспары:

• 1. И.П.Павловтың анализаторлар (талдағыштар) туралы ілімі
• 2. Рецепторлардың жіктелуі
• 3. Тітіркендіргіш әсерінен рецепторлардың қозуының механизмі
• 4. Талдағыштардың морфо-функциялық ерекшеліктері
• 5. Көру талдағышы.
• 6. Есту талдағышы, бөлімдерінің сипаттамасы
• 7. Сыртқы және ортаңғы құлақтың құрылысы мен қызметі
• 8. Ішкі құлақтың құрылысы мен қызметі
• 9. Дыбыс қабылдау теориясы
• 10. Тепе-теңдік талдағышы, бөлімдерінің сипаттамасы

Анализатор яғни талдағыш (сенсорлық жүйе) - ақпараттарды қабылдап, кодтап, өткізіп және ми қыртысында талдап, құрастыратын күрделі морфофункциялық жүйе

• Талдағыштар бөлімдері (И.П. Павлов):
• 1. Шеткі (рецепторлық ) бөлімі - түрлі тітіркендіргіштерді қабылдау.
• 2. Аралық, өткізгіш бөлімі (афференттік талшықтар, нейрондар, қыртысасты орталықтары) - ақпараттарды рецепторлардан ОЖЖ-не жеткізу
• 3. Орталық бөлімі (ми қыртысының бөлімдері) -афференттік сигналдарды талдап құрастыру

Рецепторлардың жіктелуі:

• I. Сезім түрлеріне байланысты:
• - көру рецепторлары
• есту рецепторлары
• дәм сезу рецепторлары
• жанасу сезу
• терморецепторлар
• проприорецепторлар
• вестибулярлық (тепе-теңдік)
• ауырсыну сезу
• иіс сезу
• II. Рецепторлардың орналасуына байланысты:
• I. Шетте орналасқан (экстерорецепторлар)
• - есту, көру, иіс сезу, дәм сезу, жанасу
• II. Іште орналасқан (интерорецепторлар)
• а) вестибулярлық және проприорецепторлар (қимыл-тірек
• аппаратының рецепторлары)
• б) висцерорецепторлар-ішкі ағзалардың рецепторлары

• III. Тітіркендіргіштер табиғаттарына байланысты:
• 1. Фоторецепторлар - көру;
• 2. Механорецепторлар - есту, жанасу, сезу, вестибуло-проприорецептор;
• 3. Хеморецепторлар - дәм, иіс сезу;
• 4. Терморецепторлар.
• Ауырсынуды (ноцицепциялық) сезу - ерекше түрі

• IV. Сыртқы ортамен байланысу түрінен:
• 1. Дистанттық: көру, есту, иіс сезу;
• 2. Контакттық: дәм сезу, жанасу.
• V. Құрылыстарының ерекшеліктеріне байланысты:
• 1. Біріншілей сезетін (ӘП генерациясы 1-ші нейронда) – иіс, жанасу, проприорецепторлар;
• 2. Екіншілей сезетін (рецепторлық жасуша арқылы ӘП генерациясы 1-ші нейронда) – көру, есту, дәм сезу рецепторлары, вестибулярлық аппарат.