ГУМАНИТАРНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ НАУКИ

ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАРЫ
 
 
 
174 
мен  іс
-
әрекетті  түсінген  жӛн.[5]  Бүгінгі  таңда 
Қазақстандағы ислам  жастар  субмәдениетіндегі 
хиджаб  киген  қыздардың  мағынасы  зор.  Себебі 
олар  жаңа  мұсылмандық  ортаны  ӛзінше  сипат 
беріп  жасайтындар    болып  табылады.  Егер 
қыздар  діннің  қатал  талаптарын  ұстануға  тиіс 
екенін ескеретін  болсақ, онда  келесі сұрақ туын
-
дайды.  Зайырлы  қоғамда  қыздардың  хиджаб 
киюге  шешім  қабылдауына  не  себеп?  Қазақстан 
қыздары мен әйелдері арасында  кӛбінесе иектің
 
астынан  оралған,не  түйреуішпен  түйрелген  хид
-
жабты  кездестіруге  болады.
 
Хиджаб  –
 
дененің 
кескінін жасырып, адамның беті мен қолын білек
-
тен ашық қалдырып,бас пен дене толығымен жа
-
былуын талап ететін, мұсылман киімдірінің атауы. 
 
Исламда мұндай киімді «сыртқы хиджаб» 
деп атайды. Сондай
-
ақ «ішкі хиджаб» деген ұғым  
бар.
 
Ол мұсылман әйел ұстанатын ғадет норма
-
ларының  жиынтығын  білдіреді.  И.Гофманның 
айтуы    бойынша,  гендерлік  дисплейде  нақ  осы 
орамал, қыздар үшін қажетті «айыру белгісі» қыз
-
метін  атқарады.  Қазақстанның  қалаларындағы 
кӛптеген жас мұсылман қыздар зайырлы, әдетте 
атеистік  үлгідегі  отбасыларда  тәрбиеленген. 
Олардың  бала  кезден  қалыптасқан  жүріс
-
тұрыс 
үлгісі    ислам  діні    ӛкілдерінің  құндылықтарына 
сәйкес келмейді.
 
Себебі оларға берілген тәрбие
-
де  мұсылмандықпен  бірегейліктің  қалыптасуына 
жағдай  жасалған  жоқ.  Керісінше,  олардың  жас
-
тайынан  орамал  тартуға    деген  шешімі,  кеңестік 
қоғамда  әлеуметтенген  ата
-
аналары  тарапынан 
түсінбеушілік туғызды.
 
Ӛздерін мұсылманбыз деп 
санайтын  және  ислам  дінінің  кӛптеген  жорал
-
ғыларын
 
ұстанатын,  егде    жастағы  ақпарат  бе
-
рушілердің  айтуынша,  жас  қыздардың  орамал 
тартуы шектен шыққан тақуалық. Сәйкесінше тә
-
жірибе  жүзінде  исламға  апарар  жол  ӛзін
-
ӛзі  тәр
-
биелеу  және  жасаған  таңдауына  үнемі  ой  жүгір
-
тіп,  ӛзін  қайта
 
қалыпастыру  жолына  айналады. 
Осылайша,  қыз  бала  ӛзінен  мұсылманды  «жа
-
сайды».  Осы  «жасау»  процесіндегі  шешуші  рӛл 
басына  орамал  тарту  тәжірибесі.  Жас    мұсыл
-
мандарының ӛмірбаяндарын зерделей келе, мы
-
надай  түйін  жасауға  болады.  Басына  орамал  
тарту  әрекеті  ӛмір  тарихындағы  бұрылысты  сәт, 
осыдан  бастап  оның  ӛмір  сүру  үлгісін  кешенді 
ӛзгерту  процесі  басталады.Орамал  тәртіпті  сақ
-
тау факторына айналған.
 
Қазіргі
 
таңда дүние жүзінде үздіксіз жүріп 
жатқан  халықаралық  үрдістер  кез  келген  елдің  
назары мен қатысуын талап етеді.Ӛйткені, әлем
-
дегі  кез  келген  ел  осы  ӛркениеттің  ажырамас 
бӛлігі болып табылады. Сонымен қатар, кез кел
-
ген елдің ӛзін жеке дара ӛркениет деп  те атауға 
болады. Дүиежүзінде маңызды орын алған Кеңес 
Одағының ыдырауы да халықаралық  үрдістерде 
жаңа  бір  даму  толқынының  пайда  болуына  әсе
-
рін  тигізді.  Әсіресе  Кеңес  Одағының  құрамында 
болған  елдер  үшін  едәуір  ӛзгерістер  мен  қайта 
қалыптасу  сияқты  маңызды  мәселелер  алға 
шықты.  Ендігі  жағдайда
 
адамдар  арасындағы 
идеологиялық, саяси немесе экономикалық ерек
-
шеліктер  маңызды  емес,  мәдени  ерекшеліктер 
маңызды  рӛл  атқара  бастады.  Қазіргі  таңда 
елдер  мен  ұлттар  кез  келген  адам  кездестіретін 
«Біз  кімбіз?»  деген  сұраққа  жауап  іздеуде. 
Адамдар дәстүрлі түрде ӛздері үшін маңызы зор 
түсініктермен:  шығу  тегі,  дін,  тіл,  тарих,  құнды
-
лықтар,  салттар  мен  қоғамдық  институттар 
арқылы жауап береді. Олар ӛздерін мәдени топ
-
тар  арқылы  бірегейлендіреді:
 
тайпалар,  этника
-
лық топтар, діни  қауымдар, ұлттар, тіптен ең кең 
түсінікте  ӛркениеттермен  бірегейлендіреді.  Біре
-
гейліктерін анықтамай
 
адамдар ӛз қызығушылық
-
тары  мен  мақсаттарын  іске  асыру  үшін  саясат 
бағытын да анықтай  алмайды. Алдыңғы қатарда 
мәдени  бірегейлену  мәселесі  басты  мәселелер
-
дің  біріне  айналуда.  Дін  мәдениет  формасы  ре
-
тінде  мәдениеттің  құрамдас  бӛлігі
 
болып  табы
-
лады.
 
С.Хантингтонның    ӛркениеттер  қақтығысы 
теориясына  сүйенсек  әлемде  діни  ӛркениеттер 
қақтығысы орын алады.  Әйтсе де американ сая
-
саттанушысының  тұжырымдарымен  келіспеуге 
болмайды.
 
Дүние
 
жүзінде  діни    негіздегі    қақты
-
ғыстар
 
жиі кездесіп отырады. Алайда, дін басым 
жағдайда ұлттар мен халықтарды біріктіруші қыз
-
мет атқыратындығы мәлім. Қай жақтан қарастыр
-
масақ та, діни жағдай ӛзекті мәселелерінің біріне 
айналып отыр. 
 
Қазіргі
 
таңдағы  әлемдегі  жаһандану  үде
-
рісінде  түрлі  ӛркениеттік,  мәдени,  халықтар  ара
-
сы  қатынастар  орын  алып  жатыр.  Түрлі    діндер
-
дің, мәдениеттер, тілдер  мен алуан түрлі этнос
-
тар  осы  қатынастардың  негізі  болып  табылады.
 
«Қырғи
-
қабақ»  соғыстан  кейін  дүниежүзінде 
болып  жатқан  түрлі  деңгейлердегі  үдерістер  жа
-
ңа
 
сипатқа ие
 
болды.Кеңес Одағының ыдырауы
-
нан  кейін  бір  идеологияға  бағынған  халықтар 
ӛздерінің  шығу  тегі,  ӛз    этно
-
мәдени  құндылық
-
тарына, діні мен тіліне мән бере бастады. Қазіргі  
кезеңде  мәдени  идентификация  алдыңғы  қатар
-
дағы мәселелерге айналып отыр. Сонымен бірге, 
қазіргі қоғамдардың басым кӛпшілігінде ӛзекті әрі 
кӛкейтесті мәселелердің біріне айналып отырған 
дін  мәселесі  болып  табылады.  Ӛркениеттік  дін
-
дермен қатар соңғы жылдары кең  таралған және 
саны  мен  сипаты  жағынан  алуан  түрлі  болып 
келетін  жаңа  діни  ағымдар,  діни  ұйымдар,  діни 
бірлестіктер,  секталар  мен  діни  культтер  қоғам
-
дық  процесстерге  белсене  қатысып,  қоғам    да
-
муына ықпалын тигізуде.
 
Қазақ
 
үшін  дін  –
 
дүниеден  тыс  тұрған 
әлдебір тылсым күш емес, қазақтың тал бесіктен 
жер  бесікке  дейінгі  бүкіл  тұрмыс
-
тіршілігін, 
дәстүрін,  дүниетанымын  кӛктей  ӛтіп  жатқан  не
-
гізгі арқау болатын. Бұл жерде ӛздері қол жеткіз
-
ген  кәсіби  діни  сана  арқылы  исламның  негізгі 
қағидаларын  халықтың  жүрегіне  жақын,  сана
-
сына қонымды тілмен түсінікті етіп жеткізе білген 
ұлттың ағартушы ұстаздары мен дін ғұламалары
-
ның үлесі  зор. Солардың ерен еңбегінің нәтиже
-
сінде  қазақ  халқы  исламның  рухын  сезініп, 
жанымен қабылдады.
 
Қазіргі
 
таңда  дін  қоғамда  маңызды  орын 

ГУМАНИТАРНЫЕ И СОЦИАЛЬНЫЕ НАУКИ 
 
 
175 
алады,  әсіресе  жастар  арасында  діннің  кең 
таралуы  байқалады.  Соңғы  кезде
 
кең  таралған 
діни  ағымдар  мен  діни  ұйымдардың    белсенді  
қызметтерінің  нәтижесінде  жастардың  басым 
кӛпшілігі  діни  ұйымдардың  мүшелеріне  айналып 
отыр.Сонымен  қатар,  жастардың  да  дінге  деген 
қызығушылығы  соңғы  кездері  артқандығын  да 
айта  кету  керек.
 
Қазіргі
 
Қазақстан  жастарының 
арасында дінге деген қызығушылық артуда және 
олар ӛздерінің дінге деген  қатыстылығына негізгі 
екі  фактордың:  отбасының  ықпалы  мен  жастар
-
дың ӛздерінің жеке тәжірибесі  мен бақылауының 
нәтижесінде  қалыптасады.
 
Сәйкесінше,  қазіргі 
жастардың  дүниетанымындағы  басты  құндылық 
ол  –
 
отбасы  болып  табылады.Отбасынан  үлгі 
алады, отбасын құрметтейді, жоғары  бағалайды.
 
Сонымен  бірге,  жастардың  пайымдауынша, 
олардың  діни  негізі  болып  ӛздерінің  жеке    тә
-
жірибесі мен ӛз бақылауы болып табылады, яғни 
қазіргі  жастардың  жалпы  дүниетанымы    толық
-
қанды
 
қалыптасып,  олар  ішкі  рухани  ӛміріне 
ерекше мән береді.Маңызды шешім қабылдауда 
жеке тәжірибесі мен бақылауын жетекшілік етеді; 
- 
жастардың  ортасында  дін  туралы  білімнің 
маңыздылығы  терең,  жоғары  бағаланады  дін 
халықтың рухани негізі ретінде тұжырымдалады.
 
Қазіргі
 
жастардың дін туралы білімі тек қана діни 
мерекелер мен салттарды білу,сонымен қатар ӛз 
діндерінің    пайда  болуы  мен  шығу  тарихын 
білумен  ғана  шектелгенімен,  дін  туралы  білім 
алуға қатты қызығушылық
 
байқалады. 
 
Адамның бойындағы ең басты қасиет 
- 
ол 
таным  және  сенім.Таным  кез
-
келген  заттың, 
құбылыстың  мәнін,  сипатын,  ерекшелігін  білу 
және сезіну арқылы қалыптасады. Қазіргі жастар 
–
 
ақыл
-
ойы терең, барлық заманауи технология
-
лық  құралдарды  меңгеруге,
 
кез
-
келген  жаңалық
-
тарды  меңгеруге  белсенді.  Сондықтан,  жастар
-
дың рухани
-
танымдық жан дүниесін байыту және 
тәрбиелеу  үзіліссіз,  жүйелі  жүргізілгені  дұрыс. 
Қоғамның  діни  ӛмірінің  ӛзіндік  ерекшеліктерін 
жастарға  жеткізіп  отыру  қажет.  Кез
-
келген  мем
-
лекеттің  болашағы  жастардың  мәдени  дамуы 
мен  біліміне  байланысты  болады.Сондықтан, 
қоғамда  тұтас  халықпен,  соның  ішінде  жастар
-
дың  діни  білімдерін  үнемі  арттырып,  дұрыс 
бағыт
-
бағдар беру бүгінгі күннің негізгі   мәселесі 
болып қала береді.[6]
 
Қорыта
 
келгенде, құндылық –
 
бұл қандай 
да  бір  нәрсенің  мәнділігі,  маңыздылығы,  қалау
-
лылығы, пайдалылығы және қымбаттығы.
 
Ол қа
-
шанда  әлдекімнің  (немесе  әлдененің)  бағалы
-
лығын, яғни объективті болмысты және сонымен 
бір  мезетте  оның  әлдекім  (немесе  әлдене)  үшін 
құндылығын,  яғни  субъективті  бағалауды  білді
-
реді.  Құндылық  бағдар  ұғымына  келетін  болсақ, 
ол –
 
тұлғаның бағыттылық компоненті. Ол бӛлін
-
ген және ішкі жағынан қабылданған  материалды 
және  рухани  құндылықтар,  яғни  ӛмірлік  шарт
-
тарды және әрекеттерді қабылдауға байланысты 
субъективті  жағынан  маңыздылығы.
 
Қазіргі
 
кез
-
дегі  жастардың  құндылықтарына  келетін  болсақ 
олардың білімге деген кӛзқарасы ӛзгерді. "Жақсы 
білім  –
 
ертеңгі  болашағың"  деген  қағида  саяды. 
Олар  білімнің  сапасына,  оқытушылардың  білікті
-
лігіне  кӛңіл  аудара  бастады.  Олар  саяси  ұйым
-
дар мүшелігімен ӛз ойларын білдіруде. Тәжірибе 
кӛрсетіп отырғандай жастардың жаңа әлеуметтік 
концепциялары  болып  ӛзін
-
ӛзі  тану,  ӛзін
-
ӛзі 
анықтау, ӛзін
-
ӛзі бекіту, ӛзін
-
ӛзі әрекет ету болып 
табылады.  Бұл  концепциялар  жастар  үшін  ма
-
ңызды.  Ӛйткені  жастар  Қазақстан  қоғамында  ӛзі 
қандай орын алатынын анықтап, ӛзінің Қазақстан 
азаматы  ретінде  қандай  міндет  атқаратынын, 
яғни, ӛзін
-
ӛзі танып білуі қажет.  
 
 
Әдебиет
: 
1.  Орынбеков  М.С.  Қазақ  сенімдерінің 
бастаулары. Алматы 2002ж.120
-
б.
 
2
.  Религиозные  объединения  в  Респуб
-
лике Казахстан. Астана, 2012 г.20 стр
 
3. 
Балаева  А.Г.  Социологические  модели  
изучения  этнической  и религиозной  идентифи
-
кации    молодежи    в    условиях    социальной  
реальности  Казахстана  (в  соавторстве)  Вестник 
АГУ при
 
Президенте РК №2. 2010. Стр39
 
4. 
Мұханов Қ., Әйтімбетова  Г. Діндер  та
-
рихы    мен    теориясы    және    еркін  ой.
-
Алматы, 
Респбликалық баспа
 
кабинеті.
-200
4 ж., С.112
-119 
5. 
Ақназаров  Х
. 
З.  Ислам  дiнi  және  ӛмiр 
шындығы. Алматы, 2000.
- 
66 б.
 
6. 
Курганская    В.Д.,    Дунаев    В.Ю.,
 
Коси
-
ченко  А.Г.,  Подопригора  Р.А.,  Садовская Е.Ю.,  
Чупрынина  И.Ю.  Влияние религиозных органи
-
заций    на    молодежь    в  Казахстане  (Научно
-
ис
-
следовательский  отчет).  –
 
Алматы:  Центр  гума
-
нитарных исследований, 2003. –
 
159 с. –
 
С
. 54.   
 
Literature: 
1.  Orynbekov  MS  Kazakh  sen
і
mder
і
n
ің
 
bastaulary. Almaty 2002zh.120-B. 
2.  Religious  associations  in  Kazakhstan. 
Astana 2012 g.20 page 
3.  Balaeva  AG  Sociological  study  of  the 
model of ethnic and religious identification of  young 
people  in  terms  of  social  reality  in  Kazakhstan 
(together)  Herald  ASU  RK  President  №2.  2010. 
Str39 
4. M
ұ
hanov 
Қ
., 
Ә
yt
і
mbetova G. D
і
nder tarihy 
changed teoriyasy zhane Erkin oy. Almaty, Respub-
likaly
қ
 BASPA kabinet
і
. 2004 w. , S.112-119 
5.  A
қ
nazarov  H.  Z.  Islam  dini  zhane 
ӛ
mir 
shyndy
ғ
y. Almaty, 2000.- 66 b. 
6. Kurgan VD, VU Dunayev, Kosichenko AG, 
Podoprigora  RA,  Sadovskaya  EY,  Chuprynin  IY 
Influence of religious organizations for young people 
in  Kazakhstan  (Research  Report).  -  Almaty  Center 
for Humanities Research, 2003. - 159 p. - S. 54. 
 
 
 

ГУМАНИТАРЛЫҚ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ҒЫЛЫМДАРЫ
 
 
 
176 
Сведения об авторах:
 
Урдабаева  Л.Е.  –
 
тарих  ғылымдарының  кандидаты,  психология  магистрі,  доцент,  психоло
-
гия  және  педагогика  кафедрасының  меңгерушісі,  А.Байтұрсынов  атындагы  Қостанай  мемле
-
кеттік университеті. Қостанай к., Абай к., 42/1 –
 
49, тел. 87774475026, e
-mail: lazer888@mail.ru 
 
Урдабаева  Л.Е. 
- 
кандидат  исторических  наук,  магистр  психологии,  доцент,  зав.  кафедрой 
психологии  и  педагогики,  Костанайский  государственный  университет  им.  А.  Байтурсынова.  г
. 
Костанай, ул. Абая 42/1, кв. 49, тел. 87774475026, e
-mail: lazer888@mail.ru 
 
Urdabaeva L.E. - candidate of history sciences, Master of Psychology, Associate Professor, A.Baitur-
synov  Kostanay  State  University.  Kostanay.  Abay  st.  42/1 
–
  49,  phone.  87774475026,  e-mail:  lazer888@ 
mail.ru.    

ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ И ТЕХНОЛОГИИ
 
 
177 
УДК 519.62:624.131
 
 
МИНИМИЗАЦИЯ ФУНКЦИОНАЛА В ЗАДАЧЕ ИДЕНТИФИКАЦИИ 
 
КОЭФФИЦИЕНТА ДИФФУЗИИ ПОЧВЫ
 
 
Байманкулов  А.Т.  –
 
доктор  физико
-
математических  наук,
 
заведующий  кафедры  информа
-
ционных систем, Костанайский государственный университет  имени А.Байтурсынова
 
Жуаспаев  Т.А.  –
 
старший  преподаватель  кафедры  информационных  систем,  Костанайский 
государственный университет  имени А.Байтурсынова
 

жүктеу/скачать 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: