Єдемі болу – наѓыз μнер. Ол бетке жаѓатын єсері мол

"""""ЌУЫРМАШТАЃЫ

ЌУЫРМАШТАЃЫ

ЌУЫРМАШТАЃЫ

ЌУЫРМАШТАЃЫ

ЌУЫРМАШТАЃЫ

"""""

Міне, жадырап жаз да келді.

Біздіњ мектеп-гимназиямызда

каникул басталысымен "Ќуыр-

маш" атты 6-10 жастаѓы балалар

‰шін демалыспен жєне денсау-

лыѓыныњ сауыќтырылуын ќам-

тамасыз ету маќсатында  мек-

теп жанында к‰ндізгі жазѓы де-

малыс алањы ±йымдастырыла-

ды. Аусым ±заќтыѓы жиырма

к‰н.  "Ќуырмашта" ењ алдымен

Аяулы

Аяулы

Аяулы

Аяулы

Аяулы

анашым

анашым

анашым

анашым

анашым

14

26 маусым 2015 жыл

єлеуметтік жаѓынан аз ќамтыл-

ѓан, кμп балалы отбасы, ата-ана-

сыныњ  ќамќорлыѓынсыз  ќал-

ѓан,  толыќ емес отбасы мен

ж±мыссыздар отбасындаѓы ба-

лалар демалады. Осындай санат-

таѓы отбасындаѓы 12 бала тегін

тамаќтанады. Жазѓы демалыс

алањыныњ баѓдарламасы олар-

дыњ ќызыѓушылыѓы мен психо-

логиялыќ жас ерекшеліктері

есепке ала отырып жасалады.

‡ш топќа,  "Балапан", "Балдєу-

рен", "Ж±лдыз" деп бμліндік.

Осы топтардыњ μз ±рандары,

б±рыштары бар. Алањда "Ќазаќ

тілі", "Орыс тілі", "Аѓылшын

тілі" ‰йірмелері ж±мыс істейді.

Балалар  облыс орталыѓындаѓы

"Ќазаќстан" кинотеатрында,

І.Омаров атындаѓы ќазаќ драма

театрында, орталыќ демалыс

саябаѓында, облыстыќ ќуыр-

шаќ театрында, ойын-сауыќ

орталыќтарында болып, ќы-

зыќты экскурсия жасады. Сол

секілді т‰рлі ќызыќты, таѓы-

лымдыќ, таќырыптыќ, спорт-

тыќ  іс-шаралар ±йымдастыр-

дыќ, балалар белсене араласты.

¤здерініњ μнерлерін, білімдерін

кμрсетті. Єн айтты, би-биледі.

Ењ ‰здік, белсенді деген оќушы-

ларымыз маќтау ќаѓаздарымен

марапатталды.

М. ЕЛЕУСІЗОВА,

М. ЕЛЕУСІЗОВА,

М. ЕЛЕУСІЗОВА,

М. ЕЛЕУСІЗОВА,

М. ЕЛЕУСІЗОВА,

№24 мектеп-

№24 мектеп-

№24 мектеп-

№24 мектеп-

№24 мектеп-

гимназиясыныњ

гимназиясыныњ

гимназиясыныњ

гимназиясыныњ

гимназиясыныњ

єлеуметтік педагогы.

єлеуметтік педагогы.

єлеуметтік педагогы.

єлеуметтік педагогы.

єлеуметтік педагогы.

Ќостанай ќаласы.

Бμлімді Г‰лназым

Саѓитова ж‰ргізеді

Аудандаѓы ''Балдєурен'' балабаќшасыныњ ''Айналайын'' ере-

сек тобында ''Ќош бол, с‰йікті балабаќшам!" атты мерекелік

ертењгілік μтті. Шараны топ жетекшілері Г.Ибраева мен Э.Ма-

хамбетова ±йымдастырды. Єсем музыка єуенімен балаќайлар

безендірілген залѓа кіруімен басталды. Салтанат иелерін бала-

баќша мењгерушісі Р.Плохотнюк пен єдіскер В.Синицина

ќ±ттыќтады. Сонан соњ  мерекелік шарада  кішкентай

б‰лдіршіндер  тєтті тілдерімен таќпаќ, μлењ айтып, ±лттыќ би

т‰рлерін биледі. Б‰лдіршіндер с±раќтарѓа жауап беріп, μздерініњ

ой-μрістерініњ кењ екендігін кμрсетті.

Мархаба ЮСУПОВА.

Мархаба ЮСУПОВА.

Мархаба ЮСУПОВА.

Мархаба ЮСУПОВА.

Мархаба ЮСУПОВА.

 Сарыкμл ауданы.

Ќазаќ тілініњ кμркемдік ерекшелігін, бай сμз ќорын, Абай

шыѓармаларын насихаттау, ќазаќ тілі мен єдебиетіне, мєдение-

тіне деген этнос μкілдерініњ ыќыласын арттыру єрі еліміздіњ

рухани бірлігін ныѓайту, мемлекеттік тілдіњ ќолдану аясын ке-

њейту, талантты жастарды іздеу маќсатында  15-25 жас аралы-

ѓында аудандыќ тілдер орталында μткен "Абай оќулары" жєне

кμркемсμз  оќу  шеберлерініњ  Оралхан  Бμкей  атындаѓы  бай-

ќауына 8

"А"

 сынып оќушылары Дарина Жикина, Рашид Ќамба-

ров, Дина Алимбаева,  мектептіњ жас маманы Айбат Сатбаев

ќатысты. "Абай оќуларында" талапќа сай  Дина Алимбаева  аќын-

ныњ  поэзиялыќ шыѓармаларын, єнін тамаша орындап, М.Єуе-

зовтыњ "Абай жолы" романынан ‰зінді оќыды.  Ал, кμркемсμз

шеберлер сайысыныњ ережесіне сай прозалыќ, драмалыќ  шы-

ѓарма мен μлењді мєнерлеп оќуда  Дарина Жикина, Рашид Ќам-

баров, Айбат Сатбаев тебірентер дауыстарымен, образѓа ене

білумен кμрерменді  тєнті етті. Байќау ќорытындысында ќаты-

сушылардыњ барлыѓы баѓалы сыйлыќтармен марапатталды.

М. Н¦РТАЗИНА,

М. Н¦РТАЗИНА,

М. Н¦РТАЗИНА,

М. Н¦РТАЗИНА,

М. Н¦РТАЗИНА,

№2 ¦зынкμл орта мектебі директоры-

№2 ¦зынкμл орта мектебі директоры-

№2 ¦зынкμл орта мектебі директоры-

№2 ¦зынкμл орта мектебі директоры-

№2 ¦зынкμл орта мектебі директоры-

ныњ тєрбие істері жμніндегі орынбасары.

ныњ тєрбие істері жμніндегі орынбасары.

ныњ тєрбие істері жμніндегі орынбасары.

ныњ тєрбие істері жμніндегі орынбасары.

ныњ тєрбие істері жμніндегі орынбасары.

Жењімпаздар

Жењімпаздар

Жењімпаздар

Жењімпаздар

Жењімпаздар

ќызыќты к‰ндер

ќызыќты к‰ндер

ќызыќты к‰ндер

ќызыќты к‰ндер

ќызыќты к‰ндер

Асыл да  аяулы анамныњ

есімі – Раушан.  ¤те мейірімді

жан. Анамныњ еркелетіп, мањ-

дайымнан емірене искегені,

ыстыќ ќ±шаѓы ерекше к‰ш

береді. Ауырып ќалѓан сєттер-

де анамныњ мейірлене айтќан

єрбір сμзін естігенде єп-сєтте

жазылып кеткендей боламын.

Меніњ анам мына єлемдегі ењ

керемет кісі. Меніњ ер-

келігімді кμтеріп, айтќан

сμзімді жерге тастаѓан емес.

Оњашада аќылын айтып,

сабаќ оќуыма да кμмектеседі.

Ойымды айтќызбай-аќ

т‰сінетін жан болса, ол –

анам. ¤мірге єкеліп, μсіріп,

тєрбиелеп жатќаны ‰шін ана-

ма алѓысымды айтамын. Анам-

ныњ мен ‰шін жасап жатќан

жаќсылыѓын ќалай μтерімді

де білмеймін. Бір аныѓы – са-

баѓымды "5"-ке оќып, ‰лгілі

оќушы атансам, анам ќуанып

ќалады. Сондыќтан кμбірек

"5" баѓасын алуѓа тырысамын.

Жалѓыз тілегім бар. Ол –

анамныњ амандыѓы. Ол кісі

ауырмаса, мен де баќытты-

мын.  Аяулы анашым, мен сізді

ќуанту ‰шін ‰лгілі, тєрбиелі

оќушы болуѓа  тырысамын.

Ќазыбек

Ќазыбек

Ќазыбек

Ќазыбек

Ќазыбек

ХАМИТБЕК,

ХАМИТБЕК,

ХАМИТБЕК,

ХАМИТБЕК,

ХАМИТБЕК,

6- сынып

6- сынып

6- сынып

6- сынып

6- сынып

оќушысы.

оќушысы.

оќушысы.

оќушысы.

оќушысы.

‡рпек ауылы,

Аманкелді

ауданы.

Талап, ењбек, терењ ой,

Ќанаѓат, раќым – ойлап ќой,

Бес асыл іс – кμнсењіз

АБАЙ

1. М±з айдында жеті бала,

Асыр сап ж‰р сырѓанап.

Сырѓанамай екі бала,

Жаѓалауда т±р ќарап.

Енді осы бар баланыњ

Санын айтсањ – жарадыњ!

2.Кμлден ±шты жеті ќаз,

Ќайтып ќонды екі ќаз,

Ж±мбаќты есептер

Ќонбады оныњ нешеуі?

Кєне, кім тез шешеді?

3.Жања ѓана шалѓында,

Алты б±зау ж‰р еді.

Єлде шаршап ќалды ма,

Жатып ќапты біреуі.

Нешеуі енді жайылып,

Айт, ж‰ргенін айырып.

¦ялы телефонда ќызыќ кμп

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

Айналайын,

   балалалар!

   балалалар!

   балалалар!

   балалалар!

   балалалар!

15

«Сөйлеу үшін жаратқан 

сөз анасы 

– сәлемді айт»

БҰҚАР ЖЫРАУ.

26 маусым  2015 жыл

Бетті дайындаған 

Мнауара  

Қабдрахметова.

«Сөз әлемінде» жарияланған материал-

дарға қатысты пікірлерін айтып хабарласқан 

белсенді  оқырмандарымызға  алғысымызды 

айтамыз. Тіл мәселелері туралы ойларыңыз 

болса, жазыңыздар, хабарласыңыздар.

Халқымыз  «Қазақтың  сәлемі  түзелмей,  қазақтың 

әлемі түзелмейді»  дейді. Қазіргі жағдайда амандасу 

қандай болу керек  деген сұраққа ғалым Сапарқан Мыр-

забек «Сәлемет боларсыз!», «Сәлеметсіз бе?», «Сәлемет-

сіздер ме?» деген амандасу үлгілерінен басқа ата мен 

баланың: «Ассалаумағалейкум, ата!», «Уағалейкумасса-

лам, балам!» және әже мен баланың: «Армысыз, әже!», 

«Бар  бол,  балам!»  деген  амандасу  үлгісін  ұсынады. 

Ғалым қазақ тілінде «арма» деген сөздің бар екеніне 

«Астықтың үлкені 

– жарма, сәлемнің үлкені – арма!» 

сияқты халық мақал-мәтелін келтіріп көзімізді жеткі-

зеді. «Арма» 

– «арыма» дейтін болымсыз  етістіктен 

ықшамдалған, одағайға айналған сөз. Тілде екеуінің де 

жарысып жүру мүмкіндігі бар.  «Арма» сөзі ауру-сыр-

қау, қайғы-қасірет, бәле-жала, жоқшылық басыңа жо-

ламасын деп тұр. Ал Ұлттық ғылым академиясы А.Бай-

тұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты шығарған 

«Қазақ тілінің сөздігінде» «арма» сөзінің мағынасын 

түсіндіруде «Аман-есен бе?», «Жасық пышақ өтпейді 

жаныса да, жаман арма демейді таныса да» деген мы-

салдар келтірілген. «Армысың, Әз Наурыз!» деген сөз 

тіркесі де сіңісті болып кетті. Олай болса «армысыз» 

деп амандасу үлгісі де бізге жат емес.

Алтыннан  

      ардақты...

«Алтын»  деген  сөзбен  өзімізге  қымбатты,  құрметті, 

бағалы  заттарды  атайтынымыз  бар.  Кіндік  кескен  туған 

жерімізді  «алтын  бесік»  дейміз.  Туып  өскен  ортамызды, 

шыққан жерімізді  «алтын босаға» дейміз.  «Алтын қазына», 

«алтын қор», «алтын адам» деген тіркестер бар. Бірақ осы 

сөзді оңды-солды қолдана берсек, қадірі кетпей ме? «Алтын 

нан» деген дүкенді көргенде осындай ойға қалдым. «Алтын 

астық», «алтын дән» деген қалыптасқан ұғымдар бұрыннан 

бар. Мағынасы жақын болса да, «алтын нан» дегенді дұрыс 

көрмедім. Сол сияқты, «Алтын авто» деп темір-терсек жөн-

дейтін жерді алтынға теңеген де ерсі сияқты. Қостанайда 

«Алтын кілем» деген дүкен де бар. Алтынның кілемге қа-

тысы қандай деген ойға қаласың. Осындай дүкен, мекеме, 

шеберханалардың  атауларының  дұрыс  болуын  қадағалай-

тын ешкім болмағаны ма? Бұл да болса мемлекеттік тілге 

немқұрайлы қараудың бір көрінісі деп ойлаймын.

Шолпан ӘБІЛДИНА.

Затобол кенті.

Сәлемнің үлкені –

арма

ОҚЫҢЫЗ, ҚЫЗЫҚ!

Ең ауыр газет

Дүниедегі  ең  ауыр  және  көп  сөзді  газет 

«Нью-Йорк  таймс»  газетінің  1963  жылғы  7 

сәуірдегі  нөмірі.  Ол  күнгі  газетте  702  бет 

болған.  Ал  салмағы    3  келіге  жеткен.  Көп 

сөзділіктің салмағының мұнша ауыр болаты-

нын кім білген десеңізші.

«Журналистика»  термині  француз 

тіліндегі  «journal»  сөзінен  шыққан. 

Бұл 

–  «күнделік»,  «журнал»  деген 

мағынаны  білдіреді.  Ағылшын  тілінде 

осыған ұқсас «journalism», неміс тілінде 

«Journalistik» деген сөздер бар. Ежелгі 

Рим мен Грекия жерінде «журналистер» 

патша жарлығын халыққа жеткізу үшін 

қызмет ететін. Ежелгі Египеттегі перға-

уындар сарайында папирустан оралған 

газеттердің шығып тұрғандығы белгілі. 

Рим жерінде Юлий Цезарьдың айтқан-

дары бірнеше дана болып жазылып, ха-

лыққа  таратылған.  Нағыз  репортерлік 

қызметті  француздар  дамытты.  Олар 

алғашында қала көшелеріне жиналып, 

Париж жаңалықтарымен бөлісетін, кейін 

олардың арасынан жаңалық таратумен 

арнайы  айналысатын  адамдар  бөлініп 

шыға бастады. Ең алғашқы «журналис-

терді» бай париждіктер арнайы шақыр-

тып, ақпарат сұрайтын болған. Ал нағыз 

журналистика  баспа  үйлері  ашылып, 

кітап басып шығару үрдісі дамығаннан 

кейін пайда болды. Алғашқы газеттерде 

саудагерлер  және  олардың  тауарлары, 

сауда  жолдары,  тауар  бағасы  жазыла-

тын еді.

СӨЗ ТӨРКІНІН ТАНИ ЖҮР

Журналистер –  

 

    жаңалық таратушылар

Т

іл әсерлі де тартымды 

болуы үшін тілдегі си-

нонимдерді дұрыс пайдалана 

білу  керек.  Ана  тілінің  си-

нонимдерін реңктерін ажыра-

тып,  мағыналық  ерекшелік-

терін жақсы білсең, ойыңды 

дәлме-дәл жеткізе аласың. Ал 

тіліміз синонимге өте бай. Қа-

зақ тіліндегі бет деген сөзді 

мысалға  алайық:  бет,  жүз, 

түр,  түс,  келбет,  көрік,  өң, 

ажар,  шырай,  пішін,   кейіп, 

кескін,  дидар,  нұсқа,  рең, 

рай,  әлпет,  ұсқын,  мүсін, 

нысай,  сүрең,  сиық,  сұрық, 

тұрпат,  бәден,  сықпыт,  әр, 

порым,  пошым,  сыңай,  жа-

мал. Біз ол сөздерді білсек те 

бәрін бірдей қолдана бермей-

міз.  Оларды  қатар  қолдана 

алсақ, тіліміз де шұрайлы бо-

лар еді. Мысалы, «сұлу қыз» 

дегенде, «сұлу» деген сөздің 

басқа синонимдерін еске ал-

сақ, тіл байлығымызды таны-

тар едік: әдемі, әсем, көркем, 

ажарлы, әрлі, шырайлы, кел-

бетті, кескінді, көрікті, рай-

лы,  реңді...  Бір  затты  кіш-

кентай  деп  жатамыз.  Осы 

сөздің қаншама синонимі бар 

емес пе? Кішкентай, титтей, 

кішкене,  бармақтай,  қарша-

дай, құйттай, құйтымда, құй-

тақандай,  құрттай,  қылау-

дай,  қылдай,  қылдырықтай, 

титімдей, оймақтай, зәредей, 

шынашақтай,  тырнақтай, 

шүйкімдей...  Синонимдерді 

дұрыс  қолдану  үшін  әрбір 

жеке сөздің мағынасын жете 

білу  керек.  Мысалы,  талас, 

дау,  ұрыс,  керіс,  жанжал 

деген  синонимдік  қатар-

дағы  сөздердің  мағынасына 

үңіліп көрелік. «Талас» деген 

сөз  адамдардың  арасындағы 

келіспеушілікті  білдірсе, 

«дау» деген сөз оның басыл-

май, қыза түскенін көрсетеді. 

«Ұрыс» келіспеушіліктің өр-

шіген  түрі  болса,  оның  ша-

рықтау шегі «жанжал». Тағы 

бір ескеретін жағдай, мәндес 

сөздер  кейде  бірінің  орнына 

бірі  қолданылмайды.  Мыса-

лы,  ел,  халық  деген  сөздер 

синоним болса да, «ішіне ел 

қонды»  деп  айтылғанымен 

«ішіне  халық  қонды»  деп 

айтылмайды.  «Табиғатта 

бір-бірінен ағаш жапырақта-

ры болмайды. Сол тәрізді сөз-

дер  де  біріне-бірі  теңбе-тең, 

айнығысыз,  нақ  бірдей  бо-

лып  ұшыраса  бермейді.  Әр-

бір  сөздің  қалай  да  белгілі 

бір ерекшеліктері болады», 

– 

деген  В.Белинскийдің  пікірі 

барлық тілдегі синонимдерге 

ортақ қағида.  

Гүлжауһар ИБРАЕВА,

№5 орта мектептің қазақ 

тілі мұғалімі.

Тіліміз шұрайлы болсын десек...

Бұл сөз – тілімізге енген, сіңісіп 

кеткен сөздердің 

бірі. Қазір  еңбектеген баладан, 

еңкейген қарияға 

дейін «ана» деген сөздің орнына 

«мама» деп айтып 

та,  жазып  та  жүр.  «Мама»  сөзінің 

төркінін  жан-

жақты зерттеген жазушы әрі 

этнограф Сейіт Кен-

жеахметұлының айтуынша: «Рас, 

тілімізде «мама» 

деген сөз бар, бірақ ол адамға 

емес, малға қатысты 

айтылады. Мысалы, қазақтар 

көп төлдеген, қолда 

өскен,  жуас  бие  мен  сиырды, 

қазды  «мама  бие», 

«мама сиыр», «мама қаз» деп 

атайды. Бұл – мал-

дың,  құстың  қасиетін,  тегін 

білдіретін  сөз.  Бірақ 

бұл қазақ ұғымындағы «ана» 

деген сөзге ешқандай 

қатысы жоқ. Тек үндес, айтылуы 

ғана  ұқсас сөздер. 

Қазақ адамға айтылатын немесе 

малға айтылатын 

сөздерді  бір-біріне  араластырмай, 

қоспай  айтады» 

деген екен. Олай болса, қазақтың 

әр сөзі өз орнымен, 

ұғымын бұзбай, қасиетін кетірмей 

айтылса, жазыл-

са ғой. «Папа» және «мама» 

сөздерінің тіліміздегі 

балама атаулары жеткілікті болса 

да, оларды қол-

данбайтынымыз  рас.  «Папа» 

сөзінің  орнына  әкені 

құрметтеп,  сыйлағанды  білдіретін 

«әкей»,  «жан 

әке»,  «әкежан»,  «әкетай»  атауларын, 

  ал  «мама» 

сөзін анасын жақсы көріп, анасына 

еркелеп айта-

тын «анажан», «апатай», «анашым», 

кейде «шеше»  

сөздерімен алмастырса, сәнді де 

үйлесімді емес пе? 

жүктеу/скачать 26,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: