28 маусымындағы шешімімен баспаға ұсынылды
жүктеу/скачать 2,13 Mb. Pdf көрінісі
|
9e6c0eda3dd9ea94e26c2b2470b9a301
- Бұл бет үшін навигация:
- Код поля изменен Код поля изменен
- Византияж азуы
| Әліпби
немесе алфавит (гр.– альфа және бета (жаңа грек. – вита деген екі әрпінің қосындысы;) жазуда қолданылатын әріптердің белгіленген тәртіп бойынша орналасқан жиынтығы.Әріптердіңрет тәртібін де білдіреді. Ұғымды белгілейтінидеограммажазудан, сөзді бейнелейтінлогограммажазудан әліпбилік жазудың жүйесі мүлде бөлек. Жазудың әліпбилік үлгісін, яғни таңбаның бір ғана дыбысқа сәйкес келуін біздің заманымыздан бұрынғы 3-мыңыншы жылдардың ортасында семитхалықтары ойлап тапқан. Семит тілдерімен туыстас көлбеу – ( курсив ) арамей ( көне семит тілі ) әліпбиі Таау және орта шығыселдерінің Код поля изменен Код поля изменен 64 бәріне дерлік тарады. Біздің заманымыздан бұрынғы VІ-ІV ғасырларда Кіші АзияданҮндістанғадейінгі билік құрғанАхемен әулетібилеген парсы мемлекетінде қолданылған парсы-арамей жазуы ( парфян, соғды, хорезм жазу- ларына негіз болған ),еврейлердіңшаршы жазуы, сирия-арамей жазуы ( манихей, несториан, яковит жазуларына негіз болған ), жол асты, жол үсті дәйекшелерімен толықтырылған араб жазуы, т.б. арамей жазуының жергілікті тармақтарына жатады. Түзу сызықты финикийәліпбиі бастапқы түріндеКіші Азия, Грекия, Италия, т.б. елдерде қолданылды. Ал көне грек әліпбиі бірнеше тілдердің жазу-сызуына негіз болды. Византияжазуы , копт ( христиан мысырлықтар ), гот, славян жазулары көне грек әліпбиінің Шығыс тармақтарына жатады. Ал италий, этрус, көне герман сына жазуы, т.б. батыс грек әліпбиінің тармақтары болып саналады. Бұлардың ішінде этрус әліпбиі латын әліпбиіне негіз болған. VІІІ–ХІІІ ғасырлардаОрталық Азиядағытүркілердің арамей-сирия тармағынан тарағаннесториан, манихейжазуларымен жазған жазба ескерткіштері болды. Сондай-ақпарсы-арамейтармағына жататын соғды әліпбиі Шығыс Түркістанда кеңінен қолданылған көне ұйғыр әліпбиіне негіз болған. Ал көне ұйғыр әліпбиі негізінде ХІІІ ғасырданкейінтұңғыс-манжұр жазулары қалыптасты. Түркі халықтарының әлемге әйгіліОрхон-Енисейжазба ескерткіштерінің әліпбиіне соғды жазуы негіз болған деген де пікір бар. Ал орыс шығыстанушысыНиколай Аристовтүркі әліпбиін ешбір бөгде әліпбидің ықпалынсыз, түркі таңбалары негізінде туған төл жазу деп санайды. Жазу-сызу мен сауаттылық дінмен тығыз байланысты болды. Арамей жазуы зороастрашылдық,сирия-арамейжазуларыяковит, несториан( христиан секталары ), манихей діндерімен байланыста тарады. Араб әліпбиі мұсылман дінінің, ислам мәдениетінің кеңінен таралуына байланысты көптеген түркі халықтарының жазу-сызуына негіз болды. Қазақ жазба мұраларының көпшілігі араб әліпбиі арқылы біздің заманымызға жетті. 1912 жылыА. Байтұрсынұлыараб әліпбиіне негізделген қазақ жазуына алғаш реформа жасады. Ол қазақ жазуы тарихында жүктеу/скачать 2,13 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|