3 дәріс Ттақырыбы: Ежелгі Шығыс елдеріндегі және антика әлеміндегі тәрбие және мектеп Дәрістің мазмұны
жүктеу/скачать 34,9 Kb.
|
1 2
|
№ 3 дәріс Ттақырыбы: Ежелгі Шығыс елдеріндегі және антика әлеміндегі тәрбие және мектеп Дәрістің мазмұны: 1. Ежелгі Шығыс өркениеті жағдайындағы тәрбие мен оқу 2. Ежелгі Египет мектебі 3. Ежелгі Үндістандағы мектеп пен тәрбие. Одан әрі тарихи дамудың нәтижесіңде алғашқы қауымдық қүрылыс жаңа қоғамдық формация - құлдық қоғаммен ауысты. Ежелгі Шығыста алғашқы таптық қоғам пайда болды, материалдық және рухани мөдениеттің негіздері қаланды. Шығыс мөдениеті белгілі дәрежеде ежелгі Греция мен Рим мемлекеттеріне өсерін тигізді. Сол кезде Шығыс еддеріңце арнаулы мекемелер (мектептер) бірте-бірте ашыла бастады. Ал мектептерде негізінен үстем тап өкілдерінің балалары оқыды. Ежелгі Индиада мектеп ашьша бастады. Мывдаған жылдар бойы қарапайым жер шаруашылығымен айналысатын қауымдардың үйымдастыруымен қауымдық мектеп өмір сүрді. Сонымен қатар Кіші Азияда және Египетте мектептер дами бастады. Адамдар табиғат қүбылыстарына бақылау жүргізіп, су тасқынын алдын-ала анықтауды үйренеді, астрономия, геометрия, арифметика, медицина сияқты ғылымдардың негіздері қалана бастады. Осы мәліметтердің барлығы үстем тап окілдерінің қолында жинақталған. Ежелгі Қытайда томенгі жене жоғары мектептер жүмыс істеді. Жоғары мектептерде үстем тап өкілдерінің балалары күрделі иероглиф тосілімен оқуға жөне жазуға үйренді, философия және мораль туралы жазушылар мен ақындардың шығармаларын оқып үйренді. Онда астрономиядан кейбір мәліметтер берілді. Ертедегі қолжазбаларда (Қытай, Индия, Мысыр т.б.) төрбие туралы, мүғалім мен төрбиеге қойылатьш талаптар туралы қүнды ойлар кездеседі. Бүл мектептерде қатаң тәртіп, дене жазалауы кеңінен қолданылады. Ежелгі Шығыстың, Греция мен Римнің қүлиеленуші мемлекеттерінде тәрбиенің алғашқы жүйелері қалыптаса бастайды, алғашқы педагогакалық теориялар дүниеге келеді. Ежелгі Египетте мектепте оқыту туралы алғашқы мәліметтер б.з.д. 3-мың жылдықтарға жатқызуға болады. Мыңдаған жывдар бойы Ніл сағасында белгілі психологаялық жеке түлға қальштасты. Ертедегі ешпетгікгердің вдеалы сөзге сараң, тағдырдың қиьшдығы мен соққысына шьщай білетін, табаңцы адам болып табылады. Осывдай адамды оқыту жөне тәрбиелеу мақсатын қойды. Ежелгі Египетте отбасы төрбиесі мен оқыту өйелдер мен ерлердің өзара қарым-қатынасыньщ сипатьш бейнелейді. Бүл қарым-қатынас тепе-тендік негізінде қүрылды. Сондықтан да ер балалар мен қыз балаларды оқытуға бірдей көңіл бөлінді. Сол кезде қолданылған әдістер мен тәсіддер төрбие мен оқьпудың мақсатгары мен идеялына сәйкес келеді. Оқушыны ең алдымен тыңдай білуге үйретті. "Тындай білу — адамның ең негізгі қасиеті" қанатты сөзі кеңінен қодданылды. Мұғалім өз шәкіртіне күнделікті мынадай сөздерді жиі қолданды: "Зейінді бол жөне менің сөзімді тында, менің саған айтқан сөзімнің ешқайсысын да ұмытпа". Египеттіктер дене жазалауына ерекше мән берді. Дене жағынан жазалау табиғи және қажетті деп есептеді. Көп ғасырлар бойы Египетге әкенің, төлімгердің ерекше беделін қастерледі. "Әруақытта да әкеңнің жөне ата-бабаңның жолымен жүр" деген дөстүр мен түқым арқылы мамандық беру қалыптасты. Ежелгі Индия тарихы екі дәуірге бөлінеді: дравид-арийлік және будда дәуірі. Индия түбегіндегі б.з.д. 2 мыңыншы жылдықтың бірінші жартысына дейін жергілікті халық -дравид тайпаларының өркениеті Екі өзеннің арасындағы алғашқы мемлекеттердің медени деңгейіне сөйкес келеді. Төрбие мен оқыту отбасылық-тектілік сипатта бодды, оның релі ерекше бодды. Ежелгі Индиядағы тәрбие мен оқытудың дамуына касталық қүрылыс өзіндік із қалдырды. Тәрбие мем оқытудың генезисінің екінші негізгі жағдайларының біріис діни идеологияның (буддизмнің) өсері бодды. Индияда әлеуметтік жағынан үстемдік еткен каста-брахмандар бодды. Әрбір адам өзінің адамгершілік, ақыл-ой және дене сапаларын дамытуға ұмтылды. Брахмандарда ең негізгі сапалар интеллектуалдық артықшыпыққа, екінші каста — кшатрийлер - мықтылық пен ерлікке, вайшьилер — еңбек сүйгіштікке жөне шыдамдылыққа, ал шудралар — қүлшылық етуге ерекше мөн берді. Идеялық тәрбие беруге тек қана жоғарғы касталардың мүмкіндігі болды. Тәрбиенің мақсаты - ақыл-ой дамуы, рухани төрбие, дене жағынан жетілу, табиғатқа, сүлулыққа сүйіспеншілік, өзін-өзі меңгеру және үстамдылық. Ежелгі Индияда ерекше қасиетті және сонымен бірге оқу кітабі болып табылатын "Бхагавадгита" (б.з.д. 1-мыңжылдықта) ерекше атауға болады, шөкірттерді тәрбиелеу жөне оқыту мазмүны мен жоддарының үлгілері үсынылды. Басқа да алғашқы адамзат өркениеттері сияқты Ежелгі Қытайдың бай жөне өзіндік педагогикалық дәстүрінің негізіне түбірімен алғашқы қауымдық қүрылыстағы отбасылық-қоғамдық тәрбие төжірибесі жатады. Әрбір отбасындағы өмір ғасырлар бойы қалыптасқан дөстүрлер мен түсініктердің белгісімен іске асты. Барлық отбасы мүшелері белгілі ережелерді жөне шектеушіліктерді сақтауы қажет болды, мәселен, жаман сөздер айтуға, үлкендерге жөне басқа да туысқандарға зиянды қылық көрсетуге тиым салу.Қытайда ғасырлар бойы педагогикалық идеал қалыптасты, ол көп білетін, "өзінің жандүниесінде бейбітшілік пен үйлесілімділікті қалыптастыратын адамды төрбиелеу" мақсатын қойды. Тербиелік қатынастардың негізіне жастардың үлкендерді сыйлай білуін жатқызды. Ертедегі кітаптар бойынша бірінші мектептер Қытайда б.з.д. 3-мыңжылдықта пайда бодды. Олар сян жөне су сюй деп аталды. Оқытудың негізгі мақсаты иероглифті жазуды меңгеру болды. Оқыту және тәрбиелеу бағдарламасына 6 өнердің түрі кіреді: мораль, жазу, санау, саз, садақ ату, атқа міне білу. Қытай — ертедегі өркениеттің негізін қалаған мемлекетіің бірі ретівдс торбие мен білім беруді теориялық түрғыдан пайымдауға алғашқы қадамдар жасадды. Ежелгі Қытайда педагогикалық ой-шкірдің дамуына Конфуций және оның ізбжарлары срекше ықпал етті. Конфуций (б.э.д. 551— 479ж.) өзінің мектебін қүрды, овда Тмьщға тарта шокірт даярлады. Конфуций Ежелгі Қытайда төрбиелеу жоне оқыту төрбиесін жинақтады және өзінің тамаша ойпары мен вдеяларын үсынды. Конфуцийдщ айтуынша, вдеаддық төрбиеленген адам-адамгершілігі жоғары, шындыққа үмтылушы, әділ, рухани мәдениегі бай адам болуы керектігін ерекше жоғары бағалады. № 4 дәріс жүктеу/скачать 34,9 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2