№№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014
жүктеу/скачать 4,99 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- САҒЫНДЫҚОВА Тілекжан Оразғалиқызы, «Балбӛбек» балабақшасы МКҚК, Форт-Шевченко қаласы, Тҥпқараған ауданы, Маңғыстау облысы, Қазақстан Республикасы
пальцами. Например, выполняли работу «Осенний этюд». Сначала сделали фон. Для этого кусок целлофана покрыли голубой гуашью, затем наложили на лист. Пока сохнет лист, смешали краски на палитре (можно просто на газете): красную и желтую. Краска не совсем перемешалась, и цвета получились естественные. Спичкой с ваткой рисовали деревья, а пальцами листья. Клинышками из кусочков картона нарисовали траву, цветы. Работы получились разнообразные, интересные. А сколько радости получили дети в процессе работы. Своеобразные работы в технике оттиска картона со сдвигом. Этим способом мы выполняли работы: «Город Капшагай», «Лебедь». Брали картонки разной ширины, аккуратно обмакивали картон в краску и рисовали краем картона. Работа кропотливая, требующая внимания и усидчивости. Интересно в рисунке смотрится нетрадиционно тонированная бумага. Например, бумагу положили на мелкую (или крупную) терку и затонировали. Мокрую бумагу для акварели посыпали солью, затем соль стерли – фон необычный. Можно забрызгать бумагу, можно на сырой бумаге сделать цветные пятна (бледной краской), можно... №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 100 Можно придумать много способов для тонирования бумаги. Дети с удовольствием работают и проявляют творчество и фантазию. В работе можно использовать и несколько нетрадиционных способов, что чаще всего бывает. Например, способом разбрызгивания по фону с маской выполняли работу «Родные просторы». Брали 2 листа бумаги: белую и голубую. На белом простым карандашом нарисовали силуэты гор и вырезали их. Затем наложили силуэт на цветной лист. В баночках развели желтую гуашь, и с помощью щетки забрызгали лист вокруг силуэта. Дали краски просохнуть. Цветными мелками (или фломастерами) дорисовали детали: цветы у подножья гор, лошадь, отару овец... При выполнении работ «Снежный лес», «Зима в ауле», пользовались техникой рисования с солью. Главное условие – рисовать нужно быстро и посыпать соль на влажную краску. Соль пропитается краской и при высыхании придает эффект зернистости. Лишнюю соль можно стряхнуть. Некоторые дети рисовали медленно, краска успела подсохнуть. Тогда аккуратно смочили водой рисунок, посыпали солью и дали хорошо просохнуть. Получился настоящий сверкающий снег. Особое место в творчестве детей занимают кляксография, монотипия, выдумывание через соломинку силуэты на фоне. Дети с удовольствием рисовали по замыслу, фантазировали, творили, работая в технике кляксографии. Сначала смочили лист водой. Затем цветными чернилами поставили несколько клякс. Когда бумага подсохла, дорисовывали фломастером, цветными ручками. У некоторых детей кляксы сливались и получались необычные цвета. Нравятся детям работать в технике монотипии. В монотипии краску наносят на поверхность листа от руки, затем накладывают лист сверху, получается оттиск. Этот оттиск бывает всегда единственный, поэтому и такое название. Неповторимые работы получились при рисовании «Сказочный город игрушек», выполненные в технике выдувание рисунков через соломинку для сока. Брали жидкую акварель двух цветов, наливали оба цвета рядом на бумагу и через соломинку сильно дули в разных направлениях. Середину можно промокнуть мокрой тряпочкой. После просыхания дорисовать тонкой кисточкой (фломастерами, цветными ручками). А можно ватными тампонами сделать точки, полоски. Можно придумать свои вариации. Красоту природы поможет возродить граттаж в переводе с французского «Процарапывание». Много времени занимает подготовительный этап. На бумаге создается фон в виде расплывчатых пятен. Затем жидким парафином тонким слоем покрывают лист до образования пленки. Можно выполнить работу и на внутренней стороне пакета из под молока. Затем покрыть гуашью с мылом вощенный лист. Только после полного высыхания приступить к работе. Рисунок процарапывается деревянной, пластмассовой палочкой (или острой спичкой, зубочисткой). Интересные работы: «Цветы на окне», «Сказочные цветы». С помощью технологии рисования по мокрому слою можно очень поэтично передать красоту природы, добиваться пушистости в шерсти животных, своеобразно передавать оперения птиц и многое другое. За один раз невозможно сделать работу. Краске нужно просохнуть, а руке отдохнуть. Поэтому рисование по мокрому слою требуют много времени. Лист плотной бумаги с помощью кусочка поролона смочим водой, а затем рисовали домашних животных. Во вторую половину дня дети прорисовали цветными карандашами, мелками, фломастерами мелкие детали. Очень интересна и разнообразна техника печатания различными предметами: пробочной, поролоновыми тампонами, обратной стороной карандаша, №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 101 колесиком от сломанной машинки и т.п. Такая работа доставляет детям множество положительных эмоций, новые возможности в рисовании. Дети сами предлагают различные материалы для печатания: мелки, детали от игрушек, природные формы: шишки, колоски трав, коробочки мака, мох, листья. Такие занятия как «Зоопарки», «Каких животных ты видел?» (по замыслу) должны предлагать свободный выбор формы и их использования. Можно использовать орнаменты для оттиска из картона. Можно сделать штемпель из резинки и т.д. Особо выразительны работы штрихом (длинным, коротким, наклонным, ровным, чуть заметным, ярким, волнообразными и др.) Эту технологию нужно осваивать постепенно. При помощи штриха можно рассказать о характере героя, предмета, свойствах материала. Самое простое – штрих по контуре. Затем штриховка от центра круга. Позже при овладении техники штриха можно заштриховать все изображение, а затем создается целая композиция. Еще хочется рассказать о работе тушью, варьируя насыщенность черного цвета. Можно использовать цветную тушь. Тушь позволяет разнообразить приемы. Вместо пера можно использовать старые фломастеры и маркеры. Это позволяет проводить линии разной толщины. Можно предложить детям в игровой форме нарисовать линии добрые и злые, хитрые и веселые, ползучие и плавучие. Из линий можно составить орнамент. Есть совершено особенные линии, которые невозможно нарисовать ни пером, ни кистью, ни фломастером. Это волнистые линии «Ниткографии». Ажурные, удивительным образом переплетенные, создающие порой самые, неожиданные пейзажи, цветы, животных и т.п. Этот вид работы требует, индивидуального подхода. Лист бумаги складывается вдвое, нитка длиной 30-40 см опускается в тушь, вытирается о кисть, затем выкладывается произвольно: петлями, волнистыми линиями, зигзагами. Закрывается второй половиной места, получается симметричное изображение. Данный прием можно повторить несколько раз, дополнить деталями. Каждый день работы с детьми – это поиск. Мы не должны раскрывать истину, ребенок сам должен учиться и находить. На занятиях в повседневной жизни, на прогулке используем приемы фантазирования. Например, оживление кляксы из грязи, рисунки мокрыми подошвами по сухому, рисуем палочками на песке, сосульками на дощечке, рисуем даже по пластилину, рисуем зубной пастой, клеем ПВА из тюбика... Очень интересен прием рисования мыльной пеной. В баночку с жидкой краской добавляем шампунь, хорошо размешиваем. Опускаем трубочку в банку и дуем до тех пор, пока верхом не поднимутся пузыри. Затем опускаем лист бумаги, затем слегка надавить и поднять вверх. Для работы можно использовать бумагу разных размеров, цветов, можно накладывать один мыльный рисунок на другой, подрисовывать, вырезать, делать аппликации. Можно рисовать мыльной пеной и по-другому. Намыливаем поролоновую губку и выжимаем из нее пену в тарелочку. На листе бумаги карандашом рисуем контур. На карандашный рисунок (можно использовать раскраску) накладываем чистое оргстекло. Мыльной пеной мы будем раскрашивать на стекле рисунок, который лежит под стеклом. Кисточкой берем пену и опускаем ее в акварельную краску нужного цвета. Помешиваем, пока пена не окрасилась в нужный нам цвет. Рисуем раскрашенной пеной на стекле, даем ей высохнуть. Чистый лист бумаги слегка смачиваем водой и влажной стороной накладываем на стекло, прижимаем, затем отрываем от стекла. Все готово! №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 102 Мы только начали работу по обучению детей нетрадиционной технике рисования, но уже виден положительный результат. Впереди нас ожидает кропотливая, упорная работа. А для развития творчества детей в группах мы стараемся создать все условия для работы с использованием разнообразных материалов. Ведь именно от этого будет зависеть направленность личностных ориентаций детей, их способностей и мыслей, раскрывающих не пассивное восприятие темы, а активное и творческое желание познать, и не только познать, а участвовать в открытии нового, удивительного и незнакомого. Только творчески работая, можно сформировать творческую личность. Литература 1 Журнал «Отбасы және балабақша». – №4. – 2002. 2 Журнал «Дошкольное воспитание». – №3. – 1998. 3 Журнал «Дошкольное воспитание». – №10. – 1997. 4 Журнал «Дошкольное воспитание». – №7. – 2000. 5 Журнал «Дошкольное воспитание». – №8. – 1999. 6 Журнал «Дошкольное воспитание». – №2. – 2002. 7 Журнал «Ребенок в детском саду». – №6. – 2002. 8 «Как научиться рисовать». Перевод с английского М.Д. Лахути. – М.: РосМЭН, 2001. №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 103 САҒЫНДЫҚОВА Тілекжан Оразғалиқызы, «Балбӛбек» балабақшасы МКҚК, Форт-Шевченко қаласы, Тҥпқараған ауданы, Маңғыстау облысы, Қазақстан Республикасы БЕЙНЕЛЕУ ӚНЕРІНІҢ ЖҤРЕК ПЕРНЕСІН ҚОЗҒАЛТАР ҚҦДІРЕТІ Ӛнер зағиптың таяғы емес, ол автор мен кӛркемӛнердің ӛзара түсіністігі және шығармашылығы. Ал кенеп – қолдан жасалған призма, экран, сені бір сәтке естен тандырып қалдыратын дәлдігі анық айна... А. Қазығұлов Суретші ұстазымның жүрегінен шыққан бұл жалынды ойларды «Тоқсан ауыз сӛздің тобықтай түйіні» ретінде айтқым келеді. Қайта жаңғырып, жастар тәрбиесіне арқау болып отырған халықтық дәстүр – бұл күнде педагогтар қауымына ғана емес, бүкіл қоғамымызға ортақ әлеуметтік қозғалыс. Халықтық дәстүр, әдет-ғұрып кешегі қариялардан, ойшылдар мен сал- серілерден, шешен-билерден, ақын-жазушылардан мирас болып қалған ұлы тәрбие құралы. Оның ӛміршең идеялары халықпен қайта қауышып, жүректерден орын алуда. Ұлттық салт-дәстүр жаңалық та, ғылым да емес, ол ежелден халықпен бірге ӛмір сүріп келе жатқан тәлім-тәрбие мектебі. Педагогика ғылымы оны ӛзіне негіз етіп отыр. Ал, оның оқу-тәрбие процесіне енуі шын мәніндегі жаңалық. Осы жұмысымда адамды адамгершілікке, имандылыққа, әсемдікке тәрбиелейтін ӛнер саласының бір тармағы – бейнелеу ӛнерінің қыр-сырынан мағлұмат бердім. Орта мектеп мұғалімдерінің ӛнерпаздық (творчестволық) іс- әрекетіне кӛмек беретін теориялық және сарамандық (практикалық) нұсқаулардың мазмұнын баяндау, жас жеткіншектердің ұлттық сезімдерінің қалыптасуына ықпал ететін «Бейнелеу ӛнері» саласы жӛнінде түсінік бердім. №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 104 Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан халқына арналған 2012 жылғы Жолдауында: «Экономика кӛрсеткіштерімен қатар қоғамның мәдени және білім деңгейін арттыруға, жаңа қазақстандық интеллектуалды ұлтты қалыптастыруға кӛңіл бӛлінеді», - деп атап кӛрсеткен болатын. Біріншіден, оқыту үрдісінде қазіргі заманғы әдістемелер мен технологияны енгізу керек. Екіншіден, педагогтар мен мұғалім, тәрбиешілер құрамының сапасын арттырудың маңызы зор. Әр ӛңірде педагогтардың біліктілігін арттыратын интеграцияланған орталықтар жұмыс істеуі тиіс. Үшіншіден, біліктілікті бекітудің тәуелсіз жүйесін құру қажет. Тәлім-тәрбие тұжырымдамасына ұлттық мәдениет пен ӛнер негізінде жан- жақты эстетикалық тәрбие беру, сұлулыққа, тазалыққа үйрету адамзат қоғамында бұрын-соңды жасалған мәдени мұраны жүйелі меңгеруге жалпы әлемдік рухани құнды игіліктерді бағалай білуге тәрбиелеу шақтары қарастырылған. Қазір оқулық, әдістемелік құрал аз, бірақ соған қарап қол қусырып отырмай, қолда барды тиімді пайдаланып, ізденімпаздықпен дәстүріміздің нәрін сабақта, сабақтан тыс тәрбие жұмыстарында жасӛспірімдердің бойына сіңіру бағытында атсалысқанымыз жӛн деп білемін. Ұлттық сана-сенімді қалыптастыруға, насихаттауға қай пәннің болса да ыңғайы мен мүмкіншіліктері мол. Соның ішінде «Сурет» пәні сабақтарында балаларға сурет салуды үйрету арқылы тәлім-тәрбиені оқу-тәрбие процесіне арқау ету негізгі міндетіміз. Ұлттық тәрбие жүрекке жатық болғанымен ауқымы шексіз, белгілі бір жүйеге келтірілмеген тың дүниелер. Бұл мұраларды пайдалана білу үшін оларды терең оқып-үйрену қажет. Менің осы тақырыпты алу себебім, ол мектеп қабырғасынан-ақ басталған. Қазіргі таңда бейнелеу ӛнерін лайықты бағаламаудан болар, жүрекке – сенім, ойға – идея, сезімге – шабыт беретіндей дәреже тӛмендігінен оқушыларға арналған үйірме жұмысында кӛретініңіз айдан анық. Бейнелеу ӛнерінің ішіндегі пейзаждың жасӛспірімге тигізетін пайдасын суретшілер, ақындар, әншілер әрқашанда табиғатқа деген сезімдерін сурет, мүсін, ӛлең, ән және би арқылы жеткізуге тырысқан. Ӛнер – ӛмір, ізгілік пен әсемдік бұлағы. Ӛнер – ӛмір кӛрінісі, ол халық ескерткіші. Ӛнер адамзат ӛмірінде, тарихында үлкен рӛл атқаратын ӛрісі кең, ұшы- қиыры жоқ, қиын да қызық жол. Ол арнайы талант, шындықты, шыдамдылық пен табандылықты, ақыл мен парасатты, терең ой мен кӛркемдік, сұлулықты талап етеді. Ӛнер туындысы болып есептелетін барлық тарихи ескерткіштер мен классикалық шығармалар туындыларын кӛргенде, ұрпаққа қалдыратын рухани байлықты кӛреміз. Ӛнердің тәрбиелік мәнін жан-жақты түсіну үшін оның әдемілік, әсемдік заңдарын жақсы түсіну шарт. Сондықтан біз халық ӛнерін айнала қоршаған әдемілікті, әсемдікті жете түсініп, сүюіміз керек, ӛнердің тылсым ғажайып сырларын ашып, оны үйренуіміз қажет. ...Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда, Үлкен болып қалу үшін ғаламда, Үлкен бақыт табу үшін ғаламда, Үлкен арман керек екен адамға, - деп ақын Мұхтар Шаханов ағамыз айтқандай, менің арманым – жас таланттардың, болашақ мұғалім мамандығы иелерінің бейнелеу ӛнеріне деген патриоттық сезімін арттыру. Себебі Қазақ жеріне білікті мамандарды ӛсіріп, білім беріп, ӛнер ордасының биік шыңына жету керек. Бейнелеу ӛнерінің қазіргі қоғамда алатын орнын біліп ұғыну үшін ең алдымен ӛнер деген не екенін білгенді жӛн кӛрдім. Ӛнер туындыларының мақсаты – әр жүрек №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 105 пернесін қозғалта білу. Қазақтың кӛрнекті ұлы қылқалам шеберлерінің шығармаларын зерттеп, танытып, дамытылуына, тәрбиесіне, ұлттық мәдениеттің, ӛнердің кеңеюіне зор үлес қосады. Батыстық мәдениет әлемді жаулап бара жатқан уақытта ӛз ана тілін сақтау, ұлттық дәстүрді, ұлттық мәдениетімізді сақтау, ұлт болып ұйысу үшін тілімізді, дінімізді, ділімізді сақтап қалу және оны қазіргі ұрпаққа жеткізу бірінші кезекте тұр. Жас қырандар балапан, Жайнап қанат ұшырған. Кӛздегені кӛк аспан, Мен жастарға сенемін, - деп Мағжан Жұмабаев жырлағандай, тәуелсіз еліміздің үмітін ақтауына атсалысуымыз міндетті. Мектеп жасындағы балалар байқағыш, білуге құмар, аса әрекетшіл, кӛп қимылдағыш, сезімтал болғанымен оның бейнелеу ӛнерге қызығушылық қасиеттерін жетілдіре түсуге ат салысу қажет. Эстетикалық тәлім-тәрбие олардың бойындағы осы айтылған қабілеттерді дамытуға үлкен септігін тигізеді. Менің мақсатым – қазақ халқының үлкен ӛмірін, салт-дәстүрімізді, ӛзім білетінді, естіп, оқып білгенімді ӛскелең ұрпақтарға жеткізу, жеткізіп қана қоймай, кӛз алдына елестету. Себебі бұларды қала балалары тұрмақ, ауыл ӛмірінен де кездестіру қиын. «Суретті қолмен жазбаймын, баспен жазамын», - дегендей, жай қарап кӛшіре салу емес, оны ой елегінен ӛткізіп, жан-жақты ойластырып салу деп түсінуіміз қажет. Ӛнер туындысы болып есептелетін барлық тарихи ескерткіштер мен классикалық шығармалар туындыларын кӛргенде біз оның әсемділігіне ғана қызығып қоймай, мазмұнына мән бере отырып, ұрпаққа қалдырған рухани байлықты кӛреміз. Білім беру барысында мынаған назар аударамын: 1. Балаға ақпараттық мағлұматтар бере отырып, олардың есте сақтау қабілетін арттыру және осы мәліметтерді пайдалануға бағытталған олардың ақыл-ойын дамыту. 2. Балаларды сабақтан сыртқы курстарға қатыстыру. 3. Бейнелеу ӛнері сабағында табиғат аясын бақылау арқылы сурет салу. 4. Жаңа орындалу техникаларына қызықтыру арқылы бейнелеу сабағында балаларға пейзаж салуды үйрету. 5. Теориялық негізінде пейзаж салу барысында табиғат кӛрінісінің композиция компоненттерін таңдай білу. Қағазға үйлесімді шешім детальдарын алмастыра таба білу, негізгі қатынастардың (жер, су, аспан) үйлесімдігінде дұрыс табылуы қажет. 6. Жаңа техникалық аспаптарды қолдана отырып, балалардың назарына әйгілі ӛнер туындыларын ұсыну. Осы бейнелеу ӛнеріндегі мағлұматтар болашақ ұстаздардың педагогикалық қызметіне, олардың осы ӛнер саласындағы жеке ӛнерпаздық түпкі ойының іске асуына септігін тигізіп, сабақ барысында қажетіне жарайды деген ойдамын. Қазіргі таңда білімді жетілдіруге аса қажетті бейнелеу ӛнерін таныстыра отырып, осы пәннің негізінен, сауат ашу ісін толық қамтуға тырыстым. Бейнелеу ӛнерінде балалардың шығармашылығын дамыту – маңызды мәселе. Жас ұрпақты эстетикалық тұрғыда тәрбиелеуде, халықаралық ӛнер әлемін дұрыс түсіне білуге үйретуде бейнелеу ӛнері пәнінің маңызы зор. Экономикалық тұрғыда алсақ, кез келген ӛндірісте сапалық жағынан ғана емес, әсемдігі жоғары ӛнімдер шығарып жатсақ, бәсекелесу деген осы емес пе? Сәулет ӛнерінде де ең негізгі білім табалдырығында берілетінін естен шығармауымыз керек. Қазіргі кезде бейнелеу ӛнері пәні басқа пәндерден кем №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 106 оқытылмауы тиіс. Балаларды мүмкіндігінше, бейнелеу ӛнеріне молынан тарту қажет. Балаларды бейнелеу ӛнеріне қызықтыру үшін бейнелеудің неше түрлі техникасының сырын ашып, оларды ӛз беттерімен ӛмірде қолдана алатындай ету керек. Мысалы, жай ғана натюрмортты алайық. Оқушы кӛріп тұрған түстерін қылқаламның кӛмегімен керек жеріне жағып, бейнелеп шығады дейік. Осылай 2-3 натюрморт бейнеленгеннен кейін әлгі оқушы мұндай жұмыстан жалыға бастайды. Сондықтан осы бір ғана натюрмортты неше түрлі техникада бейнелеуге болатынын айтып, іс жүзінде бейнелеп кӛрсету керек. Лессировка техникасы – акварельмен салынатын техника. Ал акварель екі баланың бірінде бар. Ол – бір түс құрғағанда үстінен екінші түсті жағу техникасы. Мӛлдір акварель бояуының түстері бір-бірінің астынан кӛрініп тұрады. Осы натюрмортты физайль аппликация, мозайка техникасын пайдаланып кӛрсетсе де болады. Келесі сабақтарда коллаж түрінде бейнелесе, балалардың ойлау қабілеттері дамып, бейнелеуге деген қызығушылық қасиеттері одан ары дами түседі. Енді кез келген басқа техникаларды қарастырайық. Сулап салу техникасын, монотипия, үрлеп салу техникаларын пейзаж салғанда үйретсе болады. Бір сарындылықтан гӛрі осылай әр түрлі техника балаларды бейнелеу ӛнеріне қызықтырады. Оның үстіне әр бала әрқилы. Біреулері қылқаламмен, біреулері қайшымен, біреулері тушьпен, тағы біреулері шүберек қиындыларымен жұмыс істегенді жӛн кӛреді. Сонымен қатар табиғи материалдарды, жапырақ, бұтақ, неше түрлі дәнді дақылдар, сабан, кептірілген гүлдер, түрлі-түсті тастарды да кӛптеп пайдалану керек. Әр түрлі құрылыс материалдарын, әр түрлі желімдер, бояу ұнтақтарын, лактарды, тұсқағаздарды бейнелеу ӛнерінде пайдалану да балаларды қызықтырып қана қоймайды, сондай-ақ сол материалдарды ӛз беттерінше ӛміріне қолдана білуге үйретеді. Кӛптеген оқушылар шығармашылық тақырыпқа жұмыс істеуді қиынсынады. Осы кезде мұғалімнің бірден-бір міндеті – балаларға дұрыс тақырып таңдау және таңдауға кӛмектесу. Мысалы, ауыл тақырыбына сурет салғанда мынадай мысалдар келтіріп, балаларды қызықтыруға болады: «Ат арбамен отын тасып келе жатқан балалар». Ауыл балалары сабақтан тыс уақыттарында үй шаруасымен тығыз араласып, малға қарау, мал бағу, отын жинау, отын жару, бақша күту т.б. жұмыстарды атқарады. Балалар іс-әрекеттерін кӛз алдарына елестетсе болды, ӛздері-ақ бейнелеу ӛнеріне қызығып, оп-оңай бейнелеп шығады. Пейзаж композициясын таңдауда да, ӛздерінің жаздағы шомылатын жерлерін, мал бағып жүргенде қызықтап қараған, ұнаған жерлерін еске түсіру керектігі айтылады. Міне, осылай әр бала ӛздері композициялық шығарманы кӛруді үйренеді. Тақырыпты таңдап, әр түрлі техникамен бейнелеуге үйренген бала енді ӛз жұмысының нәтижесін белгілі дәрежеде кӛргісі келеді. Осы кезде олардың шығармаларынан кӛрме ұйымдастыру қажет. Ол үшін оқушылармен бірге әр шығарманы талдап, қайсысын кӛрмеге қоюға болатынын келісіп шешкен жӛн. Әрине, ең соңғы пікір мұғалімдікі болғаны дұрыс. Кӛрмені әр тақырыпқа, не болмаса әр тоқсанға ұйымдастырып отыру керек. Егер дарынды балалардың шығармалары кӛптеп жиналса, жеке кӛрмелер ұйымдастыруға болады. Бұндай жағдайда оқушылардың бейнелеу ӛнеріне деген қызығушылық қабілеттері арта түсері анық. Пәнаралық байланыста бейнелеу ӛнері мүмкіндігінше технология сабақтарымен тығыз байланыста ӛткені дұрыс. №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 107 Қазіргі әлемдік ӛнерден орын алған дизайн ӛнерін жете танытып, сол бағытта жұмыс істеу – ӛмір талабы. Оған киім үлгілерін жасау, интерьер әсемдеу т.б. жатады. Міне, осылайша жұмыс бір жүйеде үзбей жүргізілген болса, мектеп табалдырығынан рухани дүниесі бай, дүние танымы кең жеке тұлға қалыптасады. Мұғалім қызметі – ӛскелең ұрпақтың мәңгі ӛзгермелі қарама-қайшылығы мол жан дүниесіне ене білуде, әлі толыспаған сәби жанын жасытып, жаралап алмас үшін мұны әрқашан да есте сақтау қажет. Педагогтың балалармен шынайы достық қарым- қатынасын ешбір оқулықпен алмастыруға болмайды. Парасаттылық – ақыл-оймен, ар-ұятпен, Отанға берілгендік – соған адал қызмет етумен тәрбиеленеді. Мұғалім – бала жанының инженері, мінез-құлық сәулетшісі, шипагері, ақыл-ой мен естің жаттықтырушысы, ой мен сезім дирижері, адамның алғашқы қылығының әділ қазынасы, жас ӛркенді мәпелеуші бағбан деп атайды. Осының бәрі – таза шындық. Бірақ басқа мамандықтардан мұғалімдердің айырмашылығы – оларға ӛз еңбегінің жемісін бірден білу жазбаған. Олардың еккен жемісі кӛгеріп-кӛктеу үшін ұзақ жылдар керек. Қазақстанның әрбір азаматы Әбілхан Қастеевтың атын құрмет тұтады. Қылқалам шебері Ә. Қастеев – ӛнер әлемінде сирек кездесетін дара тұлға. Қазақ елінің халық суретшісі атағын алған алғашқы кәсіби суретші. Ә. Қастеев шығармашылығы жан-жақты, оның ӛнері ешқандай мектепке жатпайды, бір ағымға немесе идеологияға бағынбайды. Табиғат оған әрқашанда ӛзімен-ӛзі болуға күш беретін, талант пен рухани тәуелсіздік сыйлаған сыңайлы. Оның шығармашылығында ең күшті қозғаушы күші – ӛзі сол үшін туып, ӛмір бойы берілген, Отанға, адамдар мен ӛнерге деген сүйіспеншілік. Қазақстан халық суретшілері мен олардың ғажайып шығармалары кейінгі ұрпақтың ұлағатты ұстазы, үлгі алар мектебі болып табылады. Олар туған елінің бай табиғатын шабытпен жырлай білді. Сұлулықты суретшілер табиғаттан алды. Бояулардың түрін табиғатқа қарап анықтайды. Пейзаж жанры кӛркемдікті емес, оның дүниетанымдық негізін, уақыттағы динамикасын да анықтауға мүмкіндік береді. «Сурет салу – ғылым талап еткендей ақыл-ой қызметін талап етеді», - деп айтқан екен. Бұл – шындық. Ӛйткені, кескіндемеде дайын қағида жоқ. Кескіндемеші неғұрлым ӛнертапқыш болса, қолда бар материал мүмкіндігін кеңінен қолдана білсе, №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 108 нұсқаның әр кейіпкердің әсерін кӛрсету техникасы нақышты болса, солғұрлым оның кескіндеме жұмысы тартымды, қызықты, жаңаша әрі шырайлы болмақ. «Суретші кӛңілінде мәңгі ұялап қалатын бір сезім болады. Ол – қуаныш сезімі. Қылқаламды алғаш ақ қағаз бетіне тартқаннан бастап, қашан қуат кеткенше сол сезім сенің ӛн бойыңнан арылмайды. Ол қуаныш әуелі суреткер бойындағы ӛмірдің ізденгіш табиғатынан туады. Сосын, мейлі, қай тақырып болса да, халық ӛмірінің шаттығы ма, елдігі ме, әлде ӛрлігі ме, әйтеуір осының бәрін қайтадан полотно бетіне тірілте алғанына қуанышты. Егер шын дарын иесі болса, әр шығармада суретшіні бұл сезім сан толқытып, сан баурайды. Ақыры автордың сол сезім арудың ақ жүзінде, сәбидің пәк күлкісінде, болатшының жіпсіген маңдайының мӛлдіреген жалғыз тамшы реңінде қалады. Қуаныш – қуаныш шақырса ғана қуаныш, сезім оятса ғана қуаныш. Егер ол болмаса, ендеше, ол суретші не дарынсыз, не ӛтірікші, жалған иллюзияның соңына түскен кӛз бояушы!...» «Поэзия – соқыр живопись, Живопись – мылқау поэзия», - деп Леонардо Да Винчи айтқан екен. Әрине, тілмен айтып жеткізе алмаған жерін одан әрі жүрекпен, сезіммен, кӛңілмен жеткізетін шығарма түрі. Бейнелеу ӛнері – ғасырлар қолтаңбасы. Ата-бабаларымыздың тіршілігінің куәгері. Адамның рухани дамуына тікелей әсер ететін, оның кӛркемдік талғамын, ӛмір шындығына деген эстетикалық қазынасын қалыптастыратын ӛнер түрі. Қорытындылай келе, «Ӛнер – ӛмір бұлағы», ізгілік пен әсемдік бұлағы. Ӛнерді, оның қоғамдық тәрбиелік мәнін жан-жақты түсіну үшін әсемдік, әдемілік заңдарын жақсы түсінуі шарт. Ӛнер біздің қоғамда адамдарды, оның ішінде әсіресе, жастарды, ӛскелең ұрпақты рухани, мәдени, эстетикалық тәрбиелеуде сенімді күшті құрал болып табылады. Жастарды ӛнерді сүюге, халқының ұлттық дәстүрін, ескіріп бара жатқан салт-санамызды қайта жаңғыртып, жаңартуға, адамға тән ізгі қасиеттерді қастерлей білуге үйретеді. Менің ӛмірлік қағидам – ӛткенді білмей болашақ жоқ. Тарихын білмеген – тексіздік. Біздің ұлттық салт-дәстүріміздің ӛмір тіршілігіндегі кӛп істер әлем алдында мақтануға тұрарлық. Біз халық ӛнерін айнала қоршаған әдемілікті, №№4-9(49-54), сәуір-қыркүйек, апрель-сентябрь, April-September, 2014 ISSN 2307-020X Elorda ġylymi habaršysy – Naučnyj vestnik stolicy – Scientific messenger of the capital ______________________________________________________________ 109 сұлулықты жете түсініп, сүюіміз қажет, ӛнердің тылсым ғажайып сырларын ашып, үйренеріміз кӛп... Мен сіздердің алдарыңызға жазған еңбектерімнің іздену жолдарының үлгілерін ұсынып отырмын. Полотно бетіне Маңғыстаудың жазира даласын салуды жӛн кӛріп, алдымен ақ қағаз бетіне түйені бейнелеу үшін қара қарындашпен бірнеше тобыр түйенің суретін бейнеледім. Іздене келе екі түйенің суретін қалдырып, таулы, шӛлді жерлерін бейнелеуге бекіндім. Күннің ыстығы мен маңғаз тартқан табиғатты сырлы бояудың түстерімен ашық реңкте палитра бетінде ізденуге тура келді. Алыстан мұнартып кӛрінген мұнай бұрғылары да сурет бетінен еріксіз орын алды. «Жазира дала» картинасын майлы бояумен бейнелеуге кӛп уақытым кетті, ізденістер де аз болмады. Міне, осы жұмыстарымның үлгісі мен мазмұнындағы мағлұматтар болашақ ұстаздардың педагогикалық қызметіне, олардың бейнелеу ӛнері саласындағы жеке ӛнерпаздық түпкі ойының іске асуына септігін тигізіп, қажетіне жарап қалар деген ойда толық қамтуға тырыстым. жүктеу/скачать 4,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|