2. Шартты рай. Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы -са/-се шартты рай жұрнағы арқылы жасалады: Хат танымайтыны болмаса, жігіттің сарбазы болайын деп тұр (Ғ.Мүсірепов).
- баяндауыш тәуелдік жалғаулы сөзге болмаса көмекші етістігінің түйдектелуі арқылы жасалуы да мүмкін: Осындай шалкез мінезі болмаса, «жынды қызыл» да сүт беруге келгенде жомарт (Қ.Кабдекзыров).
- шартты райлы етістікке да/де шылауының жалғануы арқылы да қарсылықты мағына жасалады: Раушан бір-екі рет ышқырса да, бұрылмады (Б.Майлин). Шындықтың жүзі қанша суық болса да, тура қарауымыз керек (Т.Ахтанов). 3. Есімше. Бағыныңқы сөйлемнің баяндауышы өткен шақтық есімшенің көмектес сеіптікте келуі арқылы жасалады: Бетпердесі бұзылмағанмен, аяқ басуы ауырлап кеткен әкесінің хал-жайы оған енді түсінікті болды (С.Мұқанов). Балалық мінезі әлі қалмағанмен, өзін үлкен адамдарша ұстағысы келеді (С.Мұқанов).
Бақылау сұрақтары: 1.Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз қандай сөйлем?
2.Шартты бағыныңқы сабақтастың шартты салаластан айырмасы қандай?
3.Қарсылықты бағыныңқы сабақтас сөйлемнің бағыныңқы компонентінің баяндауышы қалай жасалады?