Тұлғаның мотивтері:
Жеке тұлғаның мотивтері - бұл адамның мотивация функциясына деген қажеттілігі (немесе қажеттіліктер жүйесі). Әрекеттік мотивтер әртүрлі болуы мүмкін:
органикалық - ағзаның табиғи қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған және ағзаның өсуіне, өзін-өзі сақтауына және дамуына байланысты;
функционалды - әртүрлі мәдени формалардың көмегімен қанағаттандырылады, мысалы, спорт;
материалдық заттар - адамды тұрмыстық заттарды, түрлі заттар мен құралдарды жасауға бағытталған іс-әрекетке итермелейді;
әлеуметтік - қоғамда белгілі бір орын алуға, тану мен құрметке ие болуға бағытталған әртүрлі іс-әрекеттерді тудырады;
рухани - адамның өзін-өзі жетілдірумен байланысты қызмет түрлерінің негізі.
Адамның қажеттіліктері нақты формаларда көрінеді. Адамдар өздерінің қажеттіліктерін әртүрлі жолмен біле алады. Осыған байланысты мотивтер эмоционалды — қалауларға, тілектерге, құмарлыққа және т.б. және рационалды — ұмтылыстарға, мүдделерге, идеалдарға, нанымдарға бөлінеді. Адамның өмірі, мінез-құлқы мен іс-әрекетінің өзара байланысты мотивтерінің екі тобы бар:
жалпыланған, мазмұны қажеттіліктер субъектісін және сәйкесінше жеке тұлғаның ұмтылыстарының бағытын білдіреді, бұл мотивтің күші адам үшін оның қажеттіліктерінің объектісінің маңыздылығына байланысты;
аспаптық - мақсатқа жетудің немесе іске асырудың жолдарын, құралдарын, тәсілдерін таңдау мотивтері, бұл жеке тұлғаның қажетті жағдайына ғана емес, сонымен бірге оның дайындығына, осы жағдайларда мақсаттарды жүзеге асыруда сәтті әрекет ету мүмкіндіктерінің болуына байланысты.
Мотивтерді жіктеудің басқа тәсілдері бар. Мысалы, әлеуметтік маңыздылық дәрежесі бойынша кең әлеуметтік жоспардың (идеологиялық, этникалық, кәсіби, діни және т.б.), топтық жоспардың және жеке тұлғаның мотивтері ерекшеленеді. Сондай-ақ, мақсатқа жету себептері, сәтсіздіктерден аулақ болу, мақұлдау мотивтері, аффилиирленген (ынтымақтастық, серіктестік, махаббат) бар.
Мотивтер адамды іс-әрекетке итермелеп қана қоймайды, сонымен қатар оның іс-әрекеттеріне жеке, субъективті мағына береді. Іс жүзінде формасы мен объективті нәтижелері бойынша бірдей әрекеттерді жасайтын адамдар көбінесе әртүрлі, кейде қарама-қарсы мотивтерді басшылыққа алатындығын, олардың мінез-құлқына, іс-әрекеттеріне әртүрлі жеке мән беретінін ескеру қажет. Осыған сәйкес, іс-әрекеттерді бағалау әр түрлі болуы керек: моральдық және құқықтық.
Достарыңызбен бөлісу: |
